1 GRAIMÉAR GAEILGE na mBRÁITHRE CRÍOSTAÍ An ... - Scriobh.ie

Recommendations

Info

240Is ionann foirm do rangabháil an riachtanais agus don aidiacht bhriathartha go hiondúil, achní mór atá sí i gceist sa Ghaeilge anois. Bíonn sí ina faisnéis ar lorg na copaile diúltaí (nó acothrom), agus cuireann sí riachtanas i gcéill de ghnáth: ní gearánta do Sheán (= níl cúisghearáin aige); ní gearánta ar an aimsir (= tá an aimsir maith go leor, nó an-mhaith); ní leofadom dul amach ag an leanbh ar eagla na tine; ní tógtha orm é; ní ormsa is tógtha é; ní maítesin orainn (= ní fiú comhghairdeas a dhéanamh linn ina thaobh; ní fiú bheith ina dhiaidhorainn); ní séanta dúinn nach ndearnamar é (= ní gá (féidir, ceart) dúinn é a shéanadh).19.8 Rangabháil na FusachtaAn réimír so- + aidiacht bhriathartha is foirm don rangabháil seo go hiondúil.Ciallaíonn sí fusacht nó féidearthacht: sobhriste, sodhéanta, sofheicthe, soláimhsithe, so-ólta,sothógtha.Corruair bíonn foirm nach foirm aidiachta briathartha nasctha le so-. Foirm ghinideach anainm bhriathartha nó an ainmfhocail a bhíonn ann: sofhála, so-ghabhála, so-imeachta,so-ranna, sotheagaisc.Is féidir réimír eile a chur roimh so: an-sodhéanta, ró-shochomhairlithe, nó é a cháiliú ledobhriathar: so-bhainte amach; sochurtha in iúl.Úsáidtear rangabháil na fusachta•go faisnéiseach: tá an féar so-bhainte; níl an rang seo ró-shoroinnte•go haitreabúideach: ní fear so-ranna é; rud sodhéanta é sin.19.9 Rangabháil na DeacrachtaIs ionann an rangabháil seo agus rangabháil na fusachta i ngach slí maidir le foirmagus úsáid ach go bhfuil do- in ionad so- agus gur deacracht nó dodhéantacht a léiríonn sí: tásé dodhéanta (an-dothuigthe, do-bhainte amach).19.10 Rangabháil na hOiriúnachta
241Is ionann an rangabháil seo freisin agus rangabháil na fusachta i ngach slí maidir lefoirm agus úsáid ach go bhfuil in- in áit so-, agus gur minice ginideach ainmfhocail sarangabháil seo ná sa rangabháil eile. Ciallaíonn sí gur féidir (fiú, cóir, oiriúnach) an gníomh adhéanamh a léiríonn an aidiacht bhriathartha nó an ginideach: tá sé inite (indéanta, inreaca,inreatha, inaistir, inleighis, inleithscéil); sin í an riail is inleanta sa chás seo; níl an t-amhránsin inráite; is leabhar inspéise é; níl Peig inchurtha (inchomórtais, inchomparáide) lenadeirfiúr.19.11 Rangabháil na ComparáideAn réimír in- + ginideach ainmfhocail a úsáidtear sa rangabháil seo. Ní minic aonbhaint aici leis na haidiachtaí briathartha. Is é rud a chiallaíonn sí "chomh maith i gceann cibérud a seasann an ginideach dó": tá Gearóid insleáin (inchorráin, inspeile, inpheile) leat féin.
Page 1 and 2:
1GRAIMÉAR GAEILGE na mBRÁITHRE CR
Page 3 and 4:
tulmhaisiú3An Bráthair Liam A. Ó
Page 5 and 6:
23 An Cónasc524 Déanamh na bhFoca
Page 7 and 8:
aid. aidiachtain. ainmneachainmfh.
Page 9 and 10:
91AN AIBÍTIR AGUS NA FUAIMEANNA1.1
Page 11 and 12:
aon, araon, caora(ch), deargadaol,
Page 13 and 14:
13Bíonn ∂ ina ghuta cúnta idir
Page 15 and 16:
151.21 I gcás comhfhocal is iondú
Page 17 and 18:
17Máirt, rí, cara an rí, ré, do
Page 19 and 20:
19•príomhaiceann a chur ar an gc
Page 21 and 22:
21•réamhfhocal: focal nó grúpa
Page 23 and 24:
23•clásal dobhriathartha: clása
Page 25 and 26:
253CEANNLITREACHA; FLEISCÍNÍ; AN
Page 27 and 28:
274AN SÉIMHIÚ4.1 Is é is ciall l
Page 29 and 30:
294.9 Séimhítear an túschonsan n
Page 31 and 32:
31•ar lorg ainm theibí nuair nac
Page 33 and 34:
334.21 Séimhítear aidiacht aitrea
Page 35 and 36:
354.28 Séimhítear idir uimhreacha
Page 37 and 38:
375NA RÉAMHLITREACHA5.1 Is é is r
Page 39 and 40:
39teachta a thoghadh; tar éis an t
Page 41 and 42:
41Ní dhéantar aon athrú tosaigh
Page 43 and 44:
43buachaillcóirfearúilgrósaeirsi
Page 45 and 46:
7AN tALT7.1 Aidiacht a cháilíonn
Page 47 and 48:
477.12 Úsáidtear an t-alt roimh t
Page 49 and 50:
849INSCNE & DEILBHÍOCHT AN AINMFHO
Page 51 and 52:
518.9 Tá ainmfhocail ann a thagra
Page 53 and 54:
Foirceann agus Inscne538.16 Is mini
Page 55 and 56:
2 Ó Duinnshléibhe; Ó Maolchraoib
Page 57 and 58:
578.25 Is ionann foirm do thabharth
Page 59 and 60:
aimsiú as na treoracha atá sa ch
Page 61 and 62:
613 ceol aonsiollaí ina bhfuil gut
Page 63 and 64:
ain. u. gin. u. ain. iol. gin. iol.
Page 65 and 66:
65réabhlóid, reilig, rithim, sacr
Page 67 and 68:
8 barúil barúla barúlacha679 cea
Page 69 and 70:
lios, leasa, liosanna; riocht, reac
Page 71 and 72:
ogha, etc.71•baininscneach: bá (
Page 73 and 74:
73I ngach ceann de na cúig liosta
Page 75 and 76:
75Ainmfhocail dar críoch ain. u. g
Page 77 and 78:
77seacht slata de rópa; agus iolra
Page 79 and 80:
9.7 Nuair atá ainmfhocal amháin a
Page 81 and 82:
819.13 Is minic a léirítear gaol
Page 83 and 84:
839.22 Ainmfhocail éiginnte de bha
Page 85 and 86:
85•aon nuair a bhíonn an t-alt r
Page 87 and 88:
•ainm dílis mná roimh aidiacht
Page 89 and 90:
9.42, ach gur gnách an tabharthach
Page 91 and 92:
thaobh na tine; dhá ghruaimhín an
Page 93 and 94:
•clásal copaileach: an t-amadán
Page 95 and 96:
9510.5 Ainmfhocal neamhrialta is ea
Page 97 and 98:
97Mac Mathúna 1. Mac Mathúna; 2,3
Page 99 and 100:
•chuig fear: An tUasal Ó Murchú
Page 101 and 102:
101In abairt chopaileach is ar lorg
Page 103 and 104:
103DÍOCHLAONADH NA hAIDIACHTA11.11
Page 105 and 106:
6 gnách aidiachtaí dar críoch -c
Page 107 and 108:
107ain. seo an t-óstóir flaithiú
Page 109 and 110:
11.18 Ní ghéilleann uimhir na hai
Page 111 and 112:
111Úsáidtear measa mar bhreisché
Page 113 and 114:
113chaighdeánaigh. Ní dhealaíonn
Page 115 and 116:
115•in + ginideach ainmfhocail (a
Page 117 and 118:
12117NA hUIMHREACHA12.1 Tá slite
Page 119 and 120:
119•sna bunoibrithe uimhríochta:
Page 121 and 122:
111 céad is aon chapall déag12111
Page 123 and 124:
111, 112, etc. an céad is aonú (d
Page 125 and 126:
1,000,103/3,000,008 milliún, céad
Page 127 and 128:
éamhfhocal 1. uatha 2. uatha 3. ua
Page 129 and 130:
Úsáidtear an réamhfhocal mar ar
Page 131 and 132:
131forainmneach baininscneach a ús
Page 133 and 134:
13.26 Ní hí an fhaisnéis ainmfho
Page 135 and 136:
13513.35 Ní úsáidtear an iarmhí
Page 137 and 138:
Siobhán: Cad a dhéanfása? Sinéa
Page 139 and 140:
139•thar ceann an fhorainm phears
Page 141 and 142:
Siobhán: Cad a deir tú?141Sinéad
Page 143 and 144:
143•ansin (dobhriathar ama nó á
Page 145 and 146:
14513.67 Tá an téarma saor i bhfo
Page 148 and 149:
14813.75 Is iad cá, cad, céard, c
Page 150 and 151:
15013.82 Úsáidtear cé ag tagairt
Page 152 and 153:
•aidiacht shealbhach (agus í á
Page 154 and 155:
14.5 Seo iad aimsirí an táscaigh
Page 156 and 157:
• uair éigin ina dhiaidh: tá m
Page 158 and 159:
15814.21 Tugtar fréamh an bhriatha
Page 160 and 161:
14.31 Briathra ar -f(a)idh is crío
Page 162 and 163:
neamhspleách: d'ólainn, -tá, -ad
Page 164 and 165:
16414.38 Aicme 4 Dornán briathra (
Page 166 and 167:
14.43 Aicme 8 Briathra ó fhréamha
Page 168 and 169:
Réimnítear iad mar a dhéantar le
Page 170 and 171:
ainm br. cloisteáil gin. cloiste a
Page 172 and 173:
t.c. neamhsp. chuaigh, chuamar, chu
Page 174 and 175:
174c) sílim nach fiú scilling é;
Page 176 and 177:
dearfach Diúltach dearfach diúlta
Page 178 and 179:
Foirm eile: "cé thú féin?" a dei
Page 180 and 181:
AN MODH ORDAITHEACH18015.1 Níl ach
Page 182 and 183:
•táscach láithreach an bhriatha
Page 184 and 185:
•chun maolú ar cheist nó ar rá
Page 186 and 187:
18615.18 Nuair atá brí dhiúltach
Page 188 and 189:
liain.bliain.188Is eol dúinn go dt
Page 190 and 191: 19015.34 Is minic foirmeacha pearsa
Page 192 and 193: 192•chun comparáid a dhéanamh:
Page 194 and 195: 19415.50 Úsáidtear déan mar mhal
Page 196 and 197: Is mór idir an abairt dheireanach
Page 198 and 199: •tá mé eolach go maith air (ar
Page 200 and 201: 16200COMHRÉIR NA COPAILE16.1 Tá a
Page 202 and 203: ní dóigh liom go raibh Séamas ti
Page 204 and 205: Le rudaí a fheictear agus ar lorg
Page 206 and 207: 20616.23 Taobh amuigh de na cásann
Page 208 and 209: Is iomaí duine a chreideann é. Is
Page 210 and 211: an t-ainmní ar deireadh210copail f
Page 212 and 213: Eoin: Ceannóidh mé an ceann is fe
Page 214 and 215: 214Más chun tagairt a dhéanamh do
Page 216 and 217: Treisiú in Abairt Chopaileach, tui
Page 218 and 219: sin é an leon218sin é a cheap mé
Page 220 and 221: 22016.69 Más ceist dhúbailte ina
Page 222 and 223: •-gh a bhaint de fhréamh dar cr
Page 224 and 225: 17.7 Tá dornán d'ainmneacha briat
Page 226 and 227: 18COMHRÉIR AN AINM BHRIATHARTHA226
Page 228 and 229: Má chuirtear gníomhaí rompu sin
Page 230 and 231: Múnlaí 2A, 2B a úsáid23018.18 B
Page 232 and 233: 18.25 Ar lorg na mbriathra tosaigh,
Page 234 and 235: 2344A: níor fhill fear inste scéi
Page 236 and 237: 236•leis an réamhfhocal le chun
Page 238 and 239: 19238AN AIDIACHT BHRIATHARTHA & NA
Page 242 and 243: 20242NA MÍREANNA BRIATHARTHA20.1 I
Page 244 and 245: An modh coinníollach spleách nó
Page 246 and 247: 21246AN DOBHRIATHAR21.1 Is é is do
Page 248 and 249: Is iondúil go ar lorg nach (cónas
Page 250 and 251: 250Na dobhriathra treo agus suímh(
Page 252 and 253: 252(i)(ii)(iii)(iv)(v)Tá an taobh
Page 254 and 255: 21.22 Cuirtear in iúl príomhairde
Page 256 and 257: 25621.29 Bíonn feidhm aidiachta ai
Page 258 and 259: 25821.36 Roimh an mbriathar a chuir
Page 260 and 261: •an forainm ceisteach: níor thr
Page 262 and 263: ó: bliain ón lá sin; seachtain
Page 264 and 265: maidir le: maidir le firín tá gl
Page 266 and 267: 266ag: an bhfuil pingin agat? tá s
Page 268 and 269: 22.10 Tagann réamhfhocail ar leith
Page 270 and 271: 270beir: beir ar shrian ar an gcapa
Page 272 and 273: 272tit: thit an leabhar as a chéil
Page 274 and 275: go ceann, go fiú274i bhfeighil (bh
Page 276 and 277: 27623.4 Uaireanta in ionad feidhmi
Page 278 and 279: 27824.3 Tá comhfhocail áirithe an
Page 280 and 281: (ii)bithbheo, bithbhuan, bithshíor
Page 282 and 283: dí(-) dío(-) i gcorrfhocal seanbh
Page 284 and 285: 284im(-), iom(-) (i) = timpeall, (i
Page 286 and 287: (ii)seanbheirthe, seanléim, seanl
Page 288 and 289: thmh > f: bláfar, dlúfar, lúfar,
Page 290 and 291:
290-í, -únaí (le daoine de ghná
Page 292 and 293:
292Léiríonn na samplaí seo a lea
Page 294 and 295:
25294AN ABAIRT SHIMPLÍ: AN PRÍOMH
Page 296 and 297:
25.10 Maidir le freagraí nach bhfu
Page 298 and 299:
26298CLÁSAIL CHOMHORDAITHEACHAPRÍ
Page 300 and 301:
AICMÍ FOCHLÁSAL30026.9 Is féidir
Page 302 and 303:
27302AN CLÁSAL COIBHNEASTA INA CHL
Page 304 and 305:
27.8 Is cónasc iomarcach an mhír
Page 306 and 307:
306ndearna tú é? [= céard a ndea
Page 308 and 309:
308Tá clásal na chéad abairte ac
Page 310 and 311:
310•feidhmiú neamhdhíreach sa c
Page 312 and 313:
ud a rinne sé; agus rud ab annamh
Page 314 and 315:
28314CLÁSAIL CHOIBHNEASTA NACH CL
Page 316 and 317:
316AN CLÁSAL COIBHNEASTA NEAMHDHÍ
Page 318 and 319:
Tá dhá fhochlásal ráiteasacha s
Page 320 and 321:
30.3 Tá a lán frásaí aidhme eil
Page 322 and 323:
31322CLÁSAIL CHÚISE & CLÁSAIL IM
Page 324 and 325:
anseo anois; cén chaoi a mbeadh s
Page 326 and 327:
32326AN CLÁSAL COINNÍOLLACH32.1 I
Page 328 and 329:
328•mura bhfuil airgead agat go b
Page 330 and 331:
33032.12 Chun treise a chur le dear
Page 332 and 333:
Bíonn an t-iarbheart ar iarraidh i
Page 334 and 335:
33432.20 Is minic a úsáidtear tá
Page 336 and 337:
336abairtí le céadbheart faomhach
Page 338 and 339:
338•clásail dar múnla amhail (c
Page 340 and 341:
34340CLÁSAIL CHUIMSITHEACHA & CLÁ
Page 342 and 343:
342•clásail ina bhfuil céadbhea
Page 344 and 345:
35.4 Úsáidtear modh na claoninsin
Page 346 and 347:
(ii) Déanfaidh mé féin é. Dúir
Page 348 and 349:
348•[Ná+] briathar + gníomhaí
Page 350 and 351:
Amadán ba ea Seán; dúirt Seosamh
Page 352 and 353:
Níl an feidhmeannach anseo; deir c
Page 354 and 355:
354gcaitheamh a shaoil, ach tugaim
Page 356 and 357:
36356PARSÁIL AGUS TAIFEACHPARSÁIL
Page 358 and 359:
•réamhfhocal: sórt; feidhm.358
Page 360 and 361:
is:360An chopail; modh táscach; ai
Page 362 and 363:
36.8 Tá dhá roinn san ábhar cain
Page 364 and 365:
a) Má bhí oíche shúgach againn
Page 366 and 367:
2 gurb3663 gur(vi)an cónasc:2 gurb
Page 368 and 369:
AGUISÍN368BRIATHRA: AINMNEACHA BRI
Page 370 and 371:
[agóid*, conspóid, díospóid, l
Page 372 and 373:
aisig, aiseagaim; aiseag, aisig, ai
Page 374 and 375:
dlúthaigh, -aím; -ú, -aithe, -ai
Page 376 and 377:
[tarraing, tuirling]376aithris, -í
Page 378 and 379:
378agus séimhiú, 4.21-24a. thaisp
Page 380 and 381:
38014.10, 15.11, 15.23-28, 16.50, 3
Page 382 and 383:
16.59-62, 16.66, 16.68, 16.69, 26.1
Page 384 and 385:
agus séimhiú, 4.20, 4.24Féach fr
Page 386 and 387:
386f. athfhillteach (reflexive) 13.
Page 388 and 389:
iarthagra (analepsis) 13.63-66, 13.
Page 390 and 391:
oibiachtúlacht, 16.25, 16.27oiblea
Page 392 and 393:
ar bhriathra, 4.36-37, 14.17 Féach
Page 394 and 395:
u. br., 14.1, 14.14, 14.24u. forain
Page 396 and 397:
árthach (inscne, for.) 13.21as (r
Page 398 and 399:
dís, 4.15, 4.16, 9.3do (aid. sheal
Page 400 and 401:
le linn, 18.29, 21.26leanas, 14.18l
Page 402:
seachas, 4.12, 9.6, 13.16, 22.1, 23
show all

1 GRAIMÉAR GAEILGE na mBRÁITHRE CRÍOSTAÍ An ... - Scriobh.ie

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?