1 GRAIMÉAR GAEILGE na mBRÁITHRE CRÍOSTAÍ An ... - Scriobh.ie

Recommendations

Info

Ní gnách samplaí d'ainmfhocail dhíorthaithe a thabhairt sna liostaí a ghabhann leis na58díochlaontaí éagsúla, ach amháin nuair a bhíonn iarmhír mar fhoirceann (céimí, etc. thuas).Más ainmfhocal aonsiollach an mhír dheireanach d'ainmfhocal díorthaithe ní mór an focaliomlán a infhilleadh mar a bheadh aonsiolla ann. Mar shampla, is mar aonsiollaí a infhilltearardrí, drochspéir, léarscáil, sailchuach, seandún. Ní thagann focail mar sin faoi réir narialacha a bhaineann le hinscne agus le hinfhilleadh ilsiollaí de ghnáth.8.30 Tá a n-inscne féin nó a n-infhilleadh féin ag dornán d'ainmfhocail dhíorthaithe:•i gcás ciondáil, comhdháil, éigeandáil, macasamhail, is iad ciondálacha,comhdhálacha, éigeandálacha, macasamhla na hiolraí cé gur dálaí, samhlacha is iolraí dodáil, samhail.•is baininscneach do banab, bantiarna, banaltra ainneoin gur firinscneach do ab,tiarna, altra.Ainmfhocail Díorthaithe dar Críoch -ín8.31 Is iondúil gur baininscneach san ainmneach agus sa tabharthach uatha d'fhocaldíorthaithe dar críoch -ín más ainmfhocal coitianta baininscneach an focal bunaidh: faigh anláirín bhán; ar an óinsín chéanna. Ach má tá brí ar leith leis an bhfocal díorthaithe, seachasdíspeagadh ar an mbunfhocal, tá sé firinscneach: an paidrín páirteach; sceidín práta; cluaisínbróige.Is firinscneach do na focail sin sna tuisil eile: cosa an láirín bháin; suigh, a óinsín bhig.Is firinscneach i ngach tuiseal do na focail cailín, coinín, gasóigín, paidrín, toitín, scolóigín.Is baininscneach i ngach tuiseal d'ainmneacha dílse baineannach dar críoch -ín: Brídín,Máirín, etc.8.32 Sa chuid eile den chaibidil seo ní thugtar de ghnáth ach an t-ainmneach uatha, anginideach uatha (lasmuigh den cheathrú díochlaonadh), an t-ainmneach iolra, agus (i gcásiolraí laga) an ginideach iolra: agus is san ord sin a thugtar iad. Is furasta na tuisil eile a
aimsiú as na treoracha atá sa chéad chuid den chaibidil. Tá táblaí in 11.17 ina léirítear59díochlaonadh an ailt agus an ainmfhocail agus na haidiachta le chéile.Is iomaí ainmfhocal nach dual dó iolra a bheith aige (mórán ainmneacha ábhair agusainmneacha teibí, mar shampla). Ní gnách é sin a chur in iúl sna liostaí. I gcás focail mar sinúsáidtear focal mar sórt nó cineál + ginideach uatha an ainmfhocail mar iolra: trí chineálsiúcra (coirce, umhlaíochta).AN CHÉAD DÍOCHLAONADH8.33 Caolaítear an t-ainmneach uatha chun an ginideach uatha a dhéanamh. De réirrialacha 6.2 a dhéantar an caolú de ghnáth. Seo na pointí leithleacha•déantar -i- de -ea- i gcoitinne: fear, fir.•déantar -éi- de -ia- in aonsiollaí i gcoitinne: cliabh, cléibh.•déantar -gh de -ch i ndeireadh an fhocail i gcoitinne: marcach, marcaigh; cléireach,cléirigh; dúch, dúigh. Tá dornán d'aonsiollaí eisceachtúla ann áfach.Is iad seo a leanas na príomh-infhillteacha:ain. u. gin. u. ain. iol.gin. iol.1 crann crainn crainn crann2 úll úill úlla úll3 ceol ceoil ceolta4 glór glóir glórtha5 orlach orlaigh orlaí6 cogadh cogaidh cogaí7 bás báis básanna
Page 1 and 2:
1GRAIMÉAR GAEILGE na mBRÁITHRE CR
Page 3 and 4:
tulmhaisiú3An Bráthair Liam A. Ó
Page 5 and 6:
23 An Cónasc524 Déanamh na bhFoca
Page 7 and 8: aid. aidiachtain. ainmneachainmfh.
Page 9 and 10: 91AN AIBÍTIR AGUS NA FUAIMEANNA1.1
Page 11 and 12: aon, araon, caora(ch), deargadaol,
Page 13 and 14: 13Bíonn ∂ ina ghuta cúnta idir
Page 15 and 16: 151.21 I gcás comhfhocal is iondú
Page 17 and 18: 17Máirt, rí, cara an rí, ré, do
Page 19 and 20: 19•príomhaiceann a chur ar an gc
Page 21 and 22: 21•réamhfhocal: focal nó grúpa
Page 23 and 24: 23•clásal dobhriathartha: clása
Page 25 and 26: 253CEANNLITREACHA; FLEISCÍNÍ; AN
Page 27 and 28: 274AN SÉIMHIÚ4.1 Is é is ciall l
Page 29 and 30: 294.9 Séimhítear an túschonsan n
Page 31 and 32: 31•ar lorg ainm theibí nuair nac
Page 33 and 34: 334.21 Séimhítear aidiacht aitrea
Page 35 and 36: 354.28 Séimhítear idir uimhreacha
Page 37 and 38: 375NA RÉAMHLITREACHA5.1 Is é is r
Page 39 and 40: 39teachta a thoghadh; tar éis an t
Page 41 and 42: 41Ní dhéantar aon athrú tosaigh
Page 43 and 44: 43buachaillcóirfearúilgrósaeirsi
Page 45 and 46: 7AN tALT7.1 Aidiacht a cháilíonn
Page 47 and 48: 477.12 Úsáidtear an t-alt roimh t
Page 49 and 50: 849INSCNE & DEILBHÍOCHT AN AINMFHO
Page 51 and 52: 518.9 Tá ainmfhocail ann a thagra
Page 53 and 54: Foirceann agus Inscne538.16 Is mini
Page 55 and 56: 2 Ó Duinnshléibhe; Ó Maolchraoib
Page 57: 578.25 Is ionann foirm do thabharth
Page 61 and 62: 613 ceol aonsiollaí ina bhfuil gut
Page 63 and 64: ain. u. gin. u. ain. iol. gin. iol.
Page 65 and 66: 65réabhlóid, reilig, rithim, sacr
Page 67 and 68: 8 barúil barúla barúlacha679 cea
Page 69 and 70: lios, leasa, liosanna; riocht, reac
Page 71 and 72: ogha, etc.71•baininscneach: bá (
Page 73 and 74: 73I ngach ceann de na cúig liosta
Page 75 and 76: 75Ainmfhocail dar críoch ain. u. g
Page 77 and 78: 77seacht slata de rópa; agus iolra
Page 79 and 80: 9.7 Nuair atá ainmfhocal amháin a
Page 81 and 82: 819.13 Is minic a léirítear gaol
Page 83 and 84: 839.22 Ainmfhocail éiginnte de bha
Page 85 and 86: 85•aon nuair a bhíonn an t-alt r
Page 87 and 88: •ainm dílis mná roimh aidiacht
Page 89 and 90: 9.42, ach gur gnách an tabharthach
Page 91 and 92: thaobh na tine; dhá ghruaimhín an
Page 93 and 94: •clásal copaileach: an t-amadán
Page 95 and 96: 9510.5 Ainmfhocal neamhrialta is ea
Page 97 and 98: 97Mac Mathúna 1. Mac Mathúna; 2,3
Page 99 and 100: •chuig fear: An tUasal Ó Murchú
Page 101 and 102: 101In abairt chopaileach is ar lorg
Page 103 and 104: 103DÍOCHLAONADH NA hAIDIACHTA11.11
Page 105 and 106: 6 gnách aidiachtaí dar críoch -c
Page 107 and 108: 107ain. seo an t-óstóir flaithiú
Page 109 and 110:
11.18 Ní ghéilleann uimhir na hai
Page 111 and 112:
111Úsáidtear measa mar bhreisché
Page 113 and 114:
113chaighdeánaigh. Ní dhealaíonn
Page 115 and 116:
115•in + ginideach ainmfhocail (a
Page 117 and 118:
12117NA hUIMHREACHA12.1 Tá slite
Page 119 and 120:
119•sna bunoibrithe uimhríochta:
Page 121 and 122:
111 céad is aon chapall déag12111
Page 123 and 124:
111, 112, etc. an céad is aonú (d
Page 125 and 126:
1,000,103/3,000,008 milliún, céad
Page 127 and 128:
éamhfhocal 1. uatha 2. uatha 3. ua
Page 129 and 130:
Úsáidtear an réamhfhocal mar ar
Page 131 and 132:
131forainmneach baininscneach a ús
Page 133 and 134:
13.26 Ní hí an fhaisnéis ainmfho
Page 135 and 136:
13513.35 Ní úsáidtear an iarmhí
Page 137 and 138:
Siobhán: Cad a dhéanfása? Sinéa
Page 139 and 140:
139•thar ceann an fhorainm phears
Page 141 and 142:
Siobhán: Cad a deir tú?141Sinéad
Page 143 and 144:
143•ansin (dobhriathar ama nó á
Page 145 and 146:
14513.67 Tá an téarma saor i bhfo
Page 148 and 149:
14813.75 Is iad cá, cad, céard, c
Page 150 and 151:
15013.82 Úsáidtear cé ag tagairt
Page 152 and 153:
•aidiacht shealbhach (agus í á
Page 154 and 155:
14.5 Seo iad aimsirí an táscaigh
Page 156 and 157:
• uair éigin ina dhiaidh: tá m
Page 158 and 159:
15814.21 Tugtar fréamh an bhriatha
Page 160 and 161:
14.31 Briathra ar -f(a)idh is crío
Page 162 and 163:
neamhspleách: d'ólainn, -tá, -ad
Page 164 and 165:
16414.38 Aicme 4 Dornán briathra (
Page 166 and 167:
14.43 Aicme 8 Briathra ó fhréamha
Page 168 and 169:
Réimnítear iad mar a dhéantar le
Page 170 and 171:
ainm br. cloisteáil gin. cloiste a
Page 172 and 173:
t.c. neamhsp. chuaigh, chuamar, chu
Page 174 and 175:
174c) sílim nach fiú scilling é;
Page 176 and 177:
dearfach Diúltach dearfach diúlta
Page 178 and 179:
Foirm eile: "cé thú féin?" a dei
Page 180 and 181:
AN MODH ORDAITHEACH18015.1 Níl ach
Page 182 and 183:
•táscach láithreach an bhriatha
Page 184 and 185:
•chun maolú ar cheist nó ar rá
Page 186 and 187:
18615.18 Nuair atá brí dhiúltach
Page 188 and 189:
liain.bliain.188Is eol dúinn go dt
Page 190 and 191:
19015.34 Is minic foirmeacha pearsa
Page 192 and 193:
192•chun comparáid a dhéanamh:
Page 194 and 195:
19415.50 Úsáidtear déan mar mhal
Page 196 and 197:
Is mór idir an abairt dheireanach
Page 198 and 199:
•tá mé eolach go maith air (ar
Page 200 and 201:
16200COMHRÉIR NA COPAILE16.1 Tá a
Page 202 and 203:
ní dóigh liom go raibh Séamas ti
Page 204 and 205:
Le rudaí a fheictear agus ar lorg
Page 206 and 207:
20616.23 Taobh amuigh de na cásann
Page 208 and 209:
Is iomaí duine a chreideann é. Is
Page 210 and 211:
an t-ainmní ar deireadh210copail f
Page 212 and 213:
Eoin: Ceannóidh mé an ceann is fe
Page 214 and 215:
214Más chun tagairt a dhéanamh do
Page 216 and 217:
Treisiú in Abairt Chopaileach, tui
Page 218 and 219:
sin é an leon218sin é a cheap mé
Page 220 and 221:
22016.69 Más ceist dhúbailte ina
Page 222 and 223:
•-gh a bhaint de fhréamh dar cr
Page 224 and 225:
17.7 Tá dornán d'ainmneacha briat
Page 226 and 227:
18COMHRÉIR AN AINM BHRIATHARTHA226
Page 228 and 229:
Má chuirtear gníomhaí rompu sin
Page 230 and 231:
Múnlaí 2A, 2B a úsáid23018.18 B
Page 232 and 233:
18.25 Ar lorg na mbriathra tosaigh,
Page 234 and 235:
2344A: níor fhill fear inste scéi
Page 236 and 237:
236•leis an réamhfhocal le chun
Page 238 and 239:
19238AN AIDIACHT BHRIATHARTHA & NA
Page 240 and 241:
240Is ionann foirm do rangabháil a
Page 242 and 243:
20242NA MÍREANNA BRIATHARTHA20.1 I
Page 244 and 245:
An modh coinníollach spleách nó
Page 246 and 247:
21246AN DOBHRIATHAR21.1 Is é is do
Page 248 and 249:
Is iondúil go ar lorg nach (cónas
Page 250 and 251:
250Na dobhriathra treo agus suímh(
Page 252 and 253:
252(i)(ii)(iii)(iv)(v)Tá an taobh
Page 254 and 255:
21.22 Cuirtear in iúl príomhairde
Page 256 and 257:
25621.29 Bíonn feidhm aidiachta ai
Page 258 and 259:
25821.36 Roimh an mbriathar a chuir
Page 260 and 261:
•an forainm ceisteach: níor thr
Page 262 and 263:
ó: bliain ón lá sin; seachtain
Page 264 and 265:
maidir le: maidir le firín tá gl
Page 266 and 267:
266ag: an bhfuil pingin agat? tá s
Page 268 and 269:
22.10 Tagann réamhfhocail ar leith
Page 270 and 271:
270beir: beir ar shrian ar an gcapa
Page 272 and 273:
272tit: thit an leabhar as a chéil
Page 274 and 275:
go ceann, go fiú274i bhfeighil (bh
Page 276 and 277:
27623.4 Uaireanta in ionad feidhmi
Page 278 and 279:
27824.3 Tá comhfhocail áirithe an
Page 280 and 281:
(ii)bithbheo, bithbhuan, bithshíor
Page 282 and 283:
dí(-) dío(-) i gcorrfhocal seanbh
Page 284 and 285:
284im(-), iom(-) (i) = timpeall, (i
Page 286 and 287:
(ii)seanbheirthe, seanléim, seanl
Page 288 and 289:
thmh > f: bláfar, dlúfar, lúfar,
Page 290 and 291:
290-í, -únaí (le daoine de ghná
Page 292 and 293:
292Léiríonn na samplaí seo a lea
Page 294 and 295:
25294AN ABAIRT SHIMPLÍ: AN PRÍOMH
Page 296 and 297:
25.10 Maidir le freagraí nach bhfu
Page 298 and 299:
26298CLÁSAIL CHOMHORDAITHEACHAPRÍ
Page 300 and 301:
AICMÍ FOCHLÁSAL30026.9 Is féidir
Page 302 and 303:
27302AN CLÁSAL COIBHNEASTA INA CHL
Page 304 and 305:
27.8 Is cónasc iomarcach an mhír
Page 306 and 307:
306ndearna tú é? [= céard a ndea
Page 308 and 309:
308Tá clásal na chéad abairte ac
Page 310 and 311:
310•feidhmiú neamhdhíreach sa c
Page 312 and 313:
ud a rinne sé; agus rud ab annamh
Page 314 and 315:
28314CLÁSAIL CHOIBHNEASTA NACH CL
Page 316 and 317:
316AN CLÁSAL COIBHNEASTA NEAMHDHÍ
Page 318 and 319:
Tá dhá fhochlásal ráiteasacha s
Page 320 and 321:
30.3 Tá a lán frásaí aidhme eil
Page 322 and 323:
31322CLÁSAIL CHÚISE & CLÁSAIL IM
Page 324 and 325:
anseo anois; cén chaoi a mbeadh s
Page 326 and 327:
32326AN CLÁSAL COINNÍOLLACH32.1 I
Page 328 and 329:
328•mura bhfuil airgead agat go b
Page 330 and 331:
33032.12 Chun treise a chur le dear
Page 332 and 333:
Bíonn an t-iarbheart ar iarraidh i
Page 334 and 335:
33432.20 Is minic a úsáidtear tá
Page 336 and 337:
336abairtí le céadbheart faomhach
Page 338 and 339:
338•clásail dar múnla amhail (c
Page 340 and 341:
34340CLÁSAIL CHUIMSITHEACHA & CLÁ
Page 342 and 343:
342•clásail ina bhfuil céadbhea
Page 344 and 345:
35.4 Úsáidtear modh na claoninsin
Page 346 and 347:
(ii) Déanfaidh mé féin é. Dúir
Page 348 and 349:
348•[Ná+] briathar + gníomhaí
Page 350 and 351:
Amadán ba ea Seán; dúirt Seosamh
Page 352 and 353:
Níl an feidhmeannach anseo; deir c
Page 354 and 355:
354gcaitheamh a shaoil, ach tugaim
Page 356 and 357:
36356PARSÁIL AGUS TAIFEACHPARSÁIL
Page 358 and 359:
•réamhfhocal: sórt; feidhm.358
Page 360 and 361:
is:360An chopail; modh táscach; ai
Page 362 and 363:
36.8 Tá dhá roinn san ábhar cain
Page 364 and 365:
a) Má bhí oíche shúgach againn
Page 366 and 367:
2 gurb3663 gur(vi)an cónasc:2 gurb
Page 368 and 369:
AGUISÍN368BRIATHRA: AINMNEACHA BRI
Page 370 and 371:
[agóid*, conspóid, díospóid, l
Page 372 and 373:
aisig, aiseagaim; aiseag, aisig, ai
Page 374 and 375:
dlúthaigh, -aím; -ú, -aithe, -ai
Page 376 and 377:
[tarraing, tuirling]376aithris, -í
Page 378 and 379:
378agus séimhiú, 4.21-24a. thaisp
Page 380 and 381:
38014.10, 15.11, 15.23-28, 16.50, 3
Page 382 and 383:
16.59-62, 16.66, 16.68, 16.69, 26.1
Page 384 and 385:
agus séimhiú, 4.20, 4.24Féach fr
Page 386 and 387:
386f. athfhillteach (reflexive) 13.
Page 388 and 389:
iarthagra (analepsis) 13.63-66, 13.
Page 390 and 391:
oibiachtúlacht, 16.25, 16.27oiblea
Page 392 and 393:
ar bhriathra, 4.36-37, 14.17 Féach
Page 394 and 395:
u. br., 14.1, 14.14, 14.24u. forain
Page 396 and 397:
árthach (inscne, for.) 13.21as (r
Page 398 and 399:
dís, 4.15, 4.16, 9.3do (aid. sheal
Page 400 and 401:
le linn, 18.29, 21.26leanas, 14.18l
Page 402:
seachas, 4.12, 9.6, 13.16, 22.1, 23
show all

1 GRAIMÉAR GAEILGE na mBRÁITHRE CRÍOSTAÍ An ... - Scriobh.ie

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?