22.08.2015 Views

िव दे ह िवदेह Videha িবেদহ िवदेह

1 िव दे ह िवदेह Vi deha িবেদহ ht t p wwwvi deha co i n Al ways ref ...

1 िव दे ह िवदेह Vi deha িবেদহ ht t p wwwvi deha co i n Al ways ref ...

SHOW MORE
SHOW LESS
  • No tags were found...

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ६२ म अंक १५ जुलाइ २०१० (वषर् ३ मास ३१ अंक ६२)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्'<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ६२ म अंक १५ ज ुलाइ २०१० (वष र् ३ मास ३१ अंक ६२)<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> Vi deha <strong>িবেদহ</strong> ht t p:// wwwvi . deha. co. i n <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिकाVi deha I st Mai t hi l i For t ni ght l y e Magazi ne <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका नव अंक<strong>दे</strong>खबाक लेल प ृ सभकेँ िरश कए <strong>दे</strong>ख ू। Al ways r ef r esh t he pages f or vi ewi ng newissue of VIDEHA. Read i n your ownscr i pt Roman( Eng)Guj ar at i Bangl a Or i y a Gur mukhi Tel ugu Tami l Kannada Mal ayal am Hi ndiएि<strong>ह</strong> अंकमे अिछ:-१. संपादकीय सं<strong>दे</strong>श२. ग२.१. मश ंकर िसं<strong>ह</strong>- सामािजक <strong>िव</strong>वर्क जीवन झा२.२.१. -गजे ठाकुर- य.पी.एस.सी.१- ूभारोपीय भाषा पिरवार म मैिथलीक ान २.च यादव-सुभाष२.३. जगदीश साद म ंडल- कथा- संगी1


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ६२ म अंक १५ जुलाइ २०१० (वषर् ३ मास ३१ अंक ६२)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्२.४.िनब-िबिपन झा- <strong>ह</strong>े दयेरी: एक कटाक्षालोचन२.५.१. मुा जी- अिधकार २. बेचन ठाकुर-बेटीक अपमान- दृश ्य पािच म२.६. िजते झा- <strong>िव</strong><strong>दे</strong>शमे भ<strong>िव</strong> <strong>दे</strong>खैत अिछ <strong>िव</strong>ाथीर्२.७. कुसुम ठाकुर- अलग राक मा ँग कतेक साथ र्क !!२.८. जगदीश साद म ंडल- कथा- बपौती संित३. प2


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ६२ म अंक १५ जुलाइ २०१० (वषर् ३ मास ३१ अंक ६२)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्३.१. कालीका ंत झा "ब ुच " 1934-2009-आगा ँ३.२.१. राज<strong>दे</strong>व म ंडलक द ूटा क<strong>िव</strong> ता २.इभूषण कुमार- द<strong>ह</strong>ेज३.३. - कुसुम ठाकुर- <strong>ह</strong>ाइकू३.४.रमा का झा सौराठ -गीत३.५.१. म ृद ुला धान-एकटा आपबीती२. मज कुमार म ंडल- िक सान ३. बेचनठाकुर- घरनी-बीसा३.६. इका झा- गीत३.७. नन ्द <strong>िव</strong> लास रायक आठटा क<strong>िव</strong> ता३.८. कृ कुमार राय ‘िकशन’-<strong>ह</strong>ािकम भऽ गेला<strong>ह</strong>3


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ६२ म अंक १५ जुलाइ २०१० (वषर् ३ मास ३१ अंक ६२)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्४. िमिथला कला-संगीत- ेता झा चौधरीक िचकला५. बालाना ं कृते- िशव कुमार झा- खोंइछक लेल साडी६. भाषापाक रचना-लेखन -[मानक मैिथली], [<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>क मैिथली-अंजी आ अंजी मैिथली कोष (इ ंटरटपर पि<strong>ह</strong>लबेर सच र्-िडनरी) एम.एस. एस.ू.एल. सव र्र आधािरत -Bas ed on ms-sql ser ver Maithili-Engl i sh and Engl i sh-Mai t hi l i Di ct i onar y.]7.VI DEHA FOR NON RESI DENTS7. 1. NAAGPHAANS -PART _ XI -Mai t hi l i novel wr i t t en by Dr . Shef al i ka Ver ma -Tr ansl at ed by Dr . Raj i v Kumar Ver ma and Dr . Jaya Ver ma,Associ at ePr of essor s, Del hi Uni ver si t y,Del hi72Original . . Poemin Mai t hi l i by Gaj endr a Thakur Tr ansl at ed i nt o Engl i sh byJyot i Jha Chaudhar y -The Deat h Of Own Choi c e4


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ६२ म अंक १५ जुलाइ २०१० (वषर् ३ मास ३१ अंक ६२)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्Expl or er 8. 0/ Fl ock 2. 0/ Googl e Chr ome f or best vi ew of ' Vi deha' Mai t hi l i e-j our nal at ht t p:// wwwvi . deha. co. i n/ .)Go t o t he l i nk bel ow f or downl oad of ol d i ssues of VI DEHA Maithili emagazi ne i n . pdf f or mat and Mai t hi l i Audi o/ Vi deo/ Book/ pai nt i ngs/phot ofiles. <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>क पुरान अंक आ ऑिडयो/ वीिडयो/ पोथी/ िचकला/ फोटो सभक फाइल सभ (उारण, बड सुखसार आ द ूवा र्क्षत म ं सि<strong>ह</strong>त) डाउनलोड करबाक <strong>ह</strong>ेतु नीचा ँक िलंक पर जाऊ।VI DEHA ARCHI VE <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> आका र्इवभारतीय डाक <strong>िव</strong>भाग ारा जारी क<strong>िव</strong>, नाटककार आ धम र्शास्ी <strong>िव</strong>ापितक ा। भारत आ पालकमािटमे पसरल िमिथलाक धरती ाचीन कालि<strong>ह</strong>सँ म<strong>ह</strong>ान पुष ओ मि<strong>ह</strong>ला लोकिनक कम र्भूिम र<strong>ह</strong>ल अिछ। िमिथलाक म<strong>ह</strong>ानपुष ओ मि<strong>ह</strong>ला लोकिनक िच 'िमिथला र' मे <strong>दे</strong>ख ू।गौरी-श ंकरक पालव ंश कालक मिर्, ू एि<strong>ह</strong>मे िमिथलाक्षरमे (१२०० वष र् प ूव र्क) अिभलेख अंिकत अिछ।िमिथलाक भारत आ पालक मािटमे पसरल एि<strong>ह</strong> तर<strong>ह</strong>क अा ाचीन आ नव ाप, िच, अिभलेख आ मिर्कलाक़ू<strong>ह</strong>ेतु <strong>दे</strong>ख ू 'िमिथलाक खोज'िमिथला, मैिथल आ मैिथलीसँ सित स ूचना, सकर्, अेषण संगि<strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>क सच र्-इ ंजन आ ूज स<strong>िव</strong> र्स आ िमिथला,मैिथल आ मैिथलीसँ सित वेबसाइट सभक सम संकलनक लेल <strong>दे</strong>ख ू "<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> स ूचना संपकर् अेषण"<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> जालव ृक िडसकसन फोरमपर जाऊ।ht t p:// wwwvi . deha. co. i n/vi dehabl og.ht ml"मैिथल आर िमिथला" (मैिथलीक सभसँ लोकिय जालव ृ) पर जाऊ।१. संपादकीयिमिथलामे बा<strong>ह</strong>री लोकक आगमन आ िमिथलासँ द ूर <strong>दे</strong>शमे पलायन, ई द ुन ू घटना िनर ंतर <strong>ह</strong>ोइत र<strong>ह</strong>ल अिछ। मुदाआइ कािलक पलायन एि<strong>ह</strong> अथें र् <strong>िव</strong>कट प लऽ ले अिछ कारण <strong>िव</strong>गत तीस सालक अविधमे भेल पलायन िमिथलागामकेँ खाली कऽ <strong>दे</strong>लक।6


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ६२ म अंक १५ जुलाइ २०१० (वषर् ३ मास ३१ अंक ६२)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्1981 ई. मे पटनापर बनल म<strong>ह</strong>ाा गा ँधी सेतु आ पटना दरभंगा डील कोच सभक पा ँती िमिथलावासीक <strong>ह</strong>ेँजक–<strong>ह</strong>ेँज बा<strong>ह</strong>र ब<strong>ह</strong>रएवामे योगदान केलक। तालीन सरकार सभक राजितक आिथ र्क शिक्षक ै सामािजक आसा ंृितक एि<strong>ह</strong> सभ मे <strong>िव</strong>फलता एकटा आधार तँ बनबे कएल, तंताक बादक तीस साल िब<strong>ह</strong>ार ित िमिथलाआ पाल ित मैिथली भाषी क बीचमे एकटा <strong>िव</strong>भाजक रेखा से<strong>ह</strong>ो खीं िच <strong>दे</strong>लका। 1960 ई. मे बनलकमला बा आ एखन धिर अप ूण र् कोसी परोयोजना िमिथलाक ामीण आिथ र्क आधारकेँ तोिड कऽ रािख <strong>दे</strong>लक।ाचीन कालक पलायन आ आइ कािक पलायन म एकटा म ूल अंतर से<strong>ह</strong>ो अिछ। िमिथलाक मैिथल ाण आ कण र्काए अपन <strong>िव</strong>ाक दश र्न, पठन पाठन आ दोसर राजाक दरबारमे जी<strong>िव</strong>कोपाजर्न िनिम ाचीन कालि<strong>ह</strong> सँजाइत छला<strong>ह</strong>, तँ गएर मैिथल ाण–कण र् काय जाित वािण, अंगरक्षक आिदक काय र् लेल द ूर <strong>दे</strong>शक यााकरैत छ्ला<strong>ह</strong>। ाचीन कालमे मोर ंग आ पछाित भदो<strong>ह</strong>ी िमिथलाक बोिन<strong>ह</strong>ारक म िकनबाक के बनल, मुदा एि<strong>ह</strong>मेमोर ंग पालक िमिथलालमे पडैत अिछ मुदा एकरा वास एि<strong>ह</strong> लेल क<strong>ह</strong>ल जाए लागल कारण ओतुा शासक गएरमैिथल गोरखा भऽ गेल छला<strong>ह</strong>।पलायनक <strong>िव</strong>िभ पः- पलायन एकटा ऐित<strong>ह</strong>ािसक ियाक अंग अिछ। अ<strong>ह</strong>ा ँक क भौगोिलक िित कोन<strong>दे</strong>शमे अ<strong>ह</strong>ा ँकेँ पटिक <strong>दे</strong> अिछ ताि<strong>ह</strong>पर से<strong>ह</strong>ो। से मोर ंग लग र<strong>ह</strong>लोसँ भारतक िमिथलालक वासीक लेलपछाित कम लोकिय भेल कारण ओ दोसर <strong>दे</strong>शमे अवित भेलाक कारण <strong>िव</strong>िभ कारणसँ पलायनक लेल अपयुभऽ गेल। कोलकाता तंताक बाद िनकटवीर् मेो नगर र<strong>ह</strong>ए से लोक ओि<strong>ह</strong> नगरमे ख ूब पलायन केलि मुदाजखन <strong>िव</strong>िभ राजितक–आिथ र्क नीितक संकीण र्ताक कारणसँ ब ंगालक उोग–ध ंधा चौपट भऽ गेल, शिक्षक ै केकपमे ओकर म<strong>ह</strong> कम भेल तखन पलायनक के मुइ आ िदी भऽ गेल। बोिन<strong>ह</strong>ार आब भदो<strong>ह</strong>ी आ मोर ंगनिञ वरन पंजाब–<strong>ह</strong>िरयाणा आ पिमी उर<strong>दे</strong>श जाइत छिथ आ बिनजार बा<strong>ह</strong>रसँ िमिथलामे भिर गेल छिथ।दरभंगा राजक गलत आिथ र्क नीितक कारण आरा छपराक लोक सभ भूिम आ कामतक अिधपित कोना भऽ गेला<strong>ह</strong>से जगदीश साद मल जीक साि<strong>ह</strong>मे प ूण र् पसँ <strong>दे</strong>खार भेल अिछ। 1936-37मे बमा र्सँ से<strong>ह</strong>ो भोजपुरबरक लोक पिण ू र्या, ँ अरिरयामे भािग कऽ एला<strong>ह</strong>, डुमरा ँवक <strong>ह</strong>िर बाब ू ि<strong>ह</strong>नका सभकेँ बमा र्मे बसे छला<strong>ह</strong> आ बमा र्कभारतसँ अलग भेलाक बाद ई लोकिन शरणाथीर् बिन एि<strong>ह</strong> मे आिब गेला<strong>ह</strong>। कतेको बमा र् टोल एि<strong>ह</strong> सभमे अ<strong>ह</strong>ा ँकेँ भेिट जाएत। एि<strong>ह</strong> मे कृिष–वािणपर ि<strong>ह</strong>नको सभक दखल भेलि। िमिथलामे भेलपलायनमे 1971 ई. मे बा ंा<strong>दे</strong>शक िनमा र्णक लगाित ओतुा ि<strong>ह</strong>ूक िकशनगंजमे आ बादमे ओतुा मुिमक पिण ू र्या ँिकशनगंजमे आगमन भेल। बा<strong>ह</strong>र भेल पलायनक <strong>िव</strong> भीतर आएल ई पलायन िमिथलाक बोली–वाणी सभ वुकेँभा<strong>िव</strong>त कएलक। जाित–धम र् आधािरत <strong>िव</strong>वा<strong>ह</strong> मुिम, राजप ूत आ भूिम<strong>ह</strong>ार म िमिथलाक भौगोिलक पिरिधसँ बा<strong>ह</strong>र<strong>ह</strong>ुअए लागल ताि<strong>ह</strong>सँ से<strong>ह</strong>ो बोली–वाणीक अंतर दृ िगोचर भेल।पलायन नीक आिक अधला<strong>ह</strong>ः- पलायन जे बा<strong>ह</strong>र जाइ वला आ भीतर आबै वला द ुन ू तर<strong>ह</strong>क अिछ केँ अ<strong>ह</strong>ा ँ कोतर<strong>ह</strong>ेँ नि<strong>ह</strong> रोिक सकै छी। मुदा एक खादी म भेल ई <strong>िव</strong>कट पलायन म ूल मैिथल बोली–वाणीक पलायन <strong>िव</strong>कटसमाकेँ ज <strong>दे</strong>लक। भुखमरी जे वािद-अकाल आनलक, तकरासँ तँ मुि भेटल मुदा सा ंृितक अकाल से<strong>ह</strong>ो ईआनलक। गामपर बोझ घटल, लोककेँ बटाइ लेल जमीन भेटै छलै, आब से बै छै, मुदा तकर <strong>िव</strong>परीतिमिथलाक भीतर शिक्षक ै केक प ूण र् समापन भऽ गेल, बा<strong>ह</strong>री बिनजार एतुा आिथ र्क बाजारपर का कऽलेलि। <strong>िव</strong>शालकाय सडक पिरयोजना, आ स ूचना ौोिगकी, टेली<strong>िव</strong>जन, अखबार, पिका आिद ततेक पँजीूकेित भऽ गेल जे ई ानीय विणकक औकाितक बा<strong>ह</strong>रक वु भऽ गेल। क रा–सभा आ <strong>िव</strong>धानपिरषदमे जखन बा<strong>ह</strong>री पँजीपित ू वेश कऽ गेल छिथ तखन आर कथ ूक चच र् की करी?पलायनक िनदानः- <strong>ह</strong>ा पलायन के काज चलत। जेना इायलक वासी ओकर शि–िस भेल छिथ ति<strong>ह</strong>नामैिथल वासी से<strong>ह</strong>ो िमिथलाक लेल ओतुा भाषा–संृित–साि<strong>ह</strong> आ अथ र्नीितक लेल स<strong>ह</strong>ायक िस <strong>ह</strong>ेता<strong>ह</strong> िमिथलाराक मा ंगमे बीचक िित जेना िब<strong>ह</strong>ारक अंतत मैिथली भाषी मे ाथिमक िशक्षाक माम मैिथली <strong>ह</strong>ो,मैिथलीक रेिडयो ेशन, टी.वी, चैनल लेल कम लाइसेंस फीस राखल जाए, इ मैिथली प–पिकाकेँ सरकारी<strong>िव</strong>ज्ञापन भेटए आिद मा ंग–आिद से<strong>ह</strong>ो धोंिसयेबाक चा<strong>ह</strong>ी। रा जि<strong>ह</strong>या भेटत ति<strong>ह</strong>या भेटत उपरका 2-3 िबुजे भेिट जाएत तँ एकटा उपलि <strong>ह</strong>ोएत आ लोकमे तख जागृित आएत तख ओ िमिथला रा एकर आिथ र्क–शिक्षक ै राजितक िितपर ओ <strong>िव</strong>चार कऽ सकता<strong>ह</strong> आ आ ंदोलनक भाग बिन सकता<strong>ह</strong>।(<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> ई पिकाकेँ ५ ज ुलाइ २००४ सँ एखन धिर १०४ <strong>दे</strong>शक १,४१४ ठामसँ ४५,०४० गोटे ारा <strong>िव</strong>िभ आइ.एस.पी.सँ २,४८,५७५ बेर <strong>दे</strong>खल गेल अिछ; धवाद पाठकगण। - ग ूगल एलेिट डेटा )7


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ६२ म अंक १५ जुलाइ २०१० (वषर् ३ मास ३१ अंक ६२)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्गजे ठाकुरggaj endr a@ vi deha.comतारान <strong>िव</strong>योगी: (िमिथला स ृजन: जून-ज ुलाई २०१०, वष र्-१, अंक-२): <strong>ह</strong>ुनक (पंकज पराशरक) अक रचना ए<strong>ह</strong>छिन जकर ज दोसरक का रचना पढलाक अनर भेलिन अिछ। क<strong>िव</strong>ता ओ पिरप ूण र्तः <strong>ह</strong>ुनके िथकिन मुदा िकछुगोटेकेँ ई क<strong>ह</strong>बाक अवसर भेिट गेलिन जे ओ पंकज चोर-क<strong>िव</strong> िथका<strong>ह</strong>। <strong>ह</strong>म <strong>दे</strong>खैत छी जे चोर समीक्षकभ ओ <strong>ह</strong>ोथ, ु चोर-क<strong>िव</strong> ओ कदािप नि<strong>ह</strong> छिथ। मुदा एना िकएक भेल? एि<strong>ह</strong> द ुआरे भेल जे आनक रचना पिढकऽ अपन अभूितमे उतरैत काल ओ आनक आभाम ंडलसँ तेना आा छला<strong>ह</strong> जे तकर छाप क<strong>िव</strong>ताक दृमे<strong>दे</strong>खार पिड गेल। ई वुतः िसताक कमी िथक, जकरा ो रचनाकार रिचते-रिचते िस कऽ सकैत अिछ।गौरीनाथ (अनलका))- सादकीय अंितका अूबर-िदसंबर, 2009- जनवरी-माच, र् 2010- पंकज पराशरसंगमे- <strong>ह</strong>ँ, दंद-फंद करैवला िकछु लोक सब ठाम प<strong>ह</strong>ु ँिच जाइ छै आ ते<strong>ह</strong>न लोक एत<strong>ह</strong>ु ँ अपन ध ूतर्ता आ चोिरकला <strong>दे</strong>खबै छिथ। मुदा तकरो असिलयत उजागर करब असंभव नइ ँ र<strong>ह</strong>ल। "<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>"क गजे ठाकुर ए<strong>ह</strong>न एक"युवा" (पंकज झा उफ र् पंकज पराशर) क असली चे<strong>ह</strong>रा <strong>ह</strong>ाले मे <strong>दे</strong>खोलिन।We shoul d be gr eat f ul t o Pankaj Par ashar t hat he di d not l ay cl ai m on t hemagnum opus of Kavi Vi dyapat i . I know hi m ver y wel l and hi s gr oup as wel l .They have no l ove f or Maithili in fact they are the mol es pl ant ed by vest edHi ndi wr i t er s t o damage mai t hi l i .Parashar and likes are the distructive lots and they are the culprits foragoni si ng seni or wr i t er s of Mai t hi l i t hose who dedi cat ed t hei r l i f e f orMai t hi l i l anguage and l i t er at ur e. I have no sympat hy f or hi m. I cant say,even, God bl ess t hem.- Chi t r a Mishraपंकज पराशरक पि<strong>ह</strong>ल मैिथली प सं<strong>ह</strong> ’समयकेँ अकात’ मैिथली पक भ<strong>िव</strong>क ित आि दैत मुदा एकरक<strong>िव</strong>ता सभ ीका वमा र्क मगधक अकृित <strong>ह</strong>ोएबाक कारण आ रमेशक ित आपक कारण, ( पि<strong>ह</strong>नि<strong>ह</strong>यो अणकमल आ बादमे डगलस केलनर, म चोम्ी, इलारानी िसं<strong>ह</strong>, ीका वमा, र् राजकमल चौधरी आ ा आ पाारचनाक / क<strong>िव</strong>ता सभक िनल्र्तासँ पंकज पराशर ारा चोिरक कारण) मैिथली क<strong>िव</strong>ताक इित<strong>ह</strong>ासमे एकटा कलंकलगा जाइत अिछ।ई पंकज झा पराशर पि<strong>ह</strong>नि<strong>ह</strong>येसँ एि<strong>ह</strong> सभमे संल अिछ, <strong>ह</strong>रेकृ झाक क<strong>िव</strong>ताकेँ ि<strong>ह</strong>ीमे, िबना अमितक, छपबैछिथ ,डार <strong>ह</strong>ुनका तनावसँ द ूर र<strong>ह</strong>बा लेल क<strong>ह</strong> छि। ई गप आर पु <strong>ह</strong>ोइत अिच कारण <strong>िव</strong>ान झा जीकक<strong>िव</strong>ता से<strong>ह</strong>ो ई पंकज झा पराशर एकटा ि<strong>ह</strong>ी पिकामे िबना अमितक छपबओलक, मा ई आदत ि<strong>ह</strong>नकर पुरानछि। सादक)Rec ent l y Some Mai t hi l Br ahmi n Samaj Or gani sat i on has st ar t ed sel l i ng pr i zesin the name of Yat r i ( Vai dyanat h Mi shr a, Nagar j un) and Ki r an ( Kanchi nat h Jha).Ther e has been t r end r ecent l y t o gr ant t hese pr i zes t o t hose i nt el l ect ual8


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ६२ म अंक १५ जुलाइ २०१० (वषर् ३ मास ३१ अंक ६२)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्र्र्t hi ef s who ar e basi cal l y opposed t o t he i deol ogy's of Ki r an and Yat r i( Nagar j un).The cast e based or gani sat i ons ar e ki l l i ng t he spi r i t of Yat r i j i and Ki r anj i ,r ecent l y t he f r aud Pankaj Jha al i as Pankaj Kumar Jha al i as Pankaj Par asharal i as Dr . Pankaj Par ashar ) wasst age managed t o get t hi s cast ei st awar d, The l ect ur er of Hi ndi at Al i gar hMusl i m Uni ver si t y, j ust appoi nt ed as adhoc st af f , wi l l t each now how t o l i f tver bat i m ar t i cl es of Noam Chomsky and Dougl as Kel l ner and poems of I l l ar aniSi ngh and Ar un Kamal t o hi s st udent s. Hi s Samay ke akanai t (समय केँ अकात) islifted fromMagadh of Srikant Verma (ीका वमा र्- मगध) and hi s Vi l ambi t Kai k Yugme Ni baddha (<strong>िव</strong>लित कइक युग मे िनब) i s col l ect i on of pi r at ed poems of I l l ar aniSi ngh Sr i kant Ver ma and ot her s.ई सं<strong>ह</strong> इलारानी िसं<strong>ह</strong>, ीका वमा, गजे ठाकुर, राजकमलचौधरी आिद क<strong>िव</strong>क पंकज पराशर ारा चोराएल रचनाक कारण बैन कए <strong>दे</strong>ल गेल। "रचना"पिकाक किथतअितिथ सादकक पमे पंकज पराशर ारा क<strong>िव</strong>-क<strong>ह</strong>ानीकार सभसँ रचना से<strong>ह</strong>ो म ँगबाओल गेल आ तकरा अपनानामसँ छपबाओल गेल। ई छ साि<strong>ह</strong>कार पराशर गोक (!!)पंकज कुमार झा उफ पंकज पराशर ब<strong>ह</strong>ुतोलेखकक अकािशत रचना अवाद करबा लेल से<strong>ह</strong>ो लेलक आ अपना नामेँ छपबा लेलक। पाठकक आ<strong>ह</strong>परआका र्इवमे ई त राखल जा र<strong>ह</strong>ल अिछ।- सादकWe depl or e t he sel l i ng of t hese pr i zes t o a per son who has br ought r espectof Mai t hi l i t o a l ower l evel .तारान <strong>िव</strong>योगी: (िमिथला स ृजन: जून-ज ुलाई २०१०, वष र्-१, अंक-२): <strong>ह</strong>ुनक (पंकज पराशरक) अक रचना ए<strong>ह</strong>छिन जकर ज दोसरक का रचना पढलाक अनर भेलिन अिछ। क<strong>िव</strong>ता ओ पिरप ूण र्तः <strong>ह</strong>ुनके िथकिन मुदा िकछुगोटेकेँ ई क<strong>ह</strong>बाक अवसर भेिट गेलिन जे ओ पंकज चोर-क<strong>िव</strong> िथका<strong>ह</strong>। <strong>ह</strong>म <strong>दे</strong>खैत छी जे चोर समीक्षकभ ओ <strong>ह</strong>ोथ, ु चोर-क<strong>िव</strong> ओ कदािप नि<strong>ह</strong> छिथ। मुदा एना िकएक भेल? एि<strong>ह</strong> द ुआरे भेल जे आनक रचना पिढकऽ अपन अभूितमे उतरैत काल ओ आनक आभाम ंडलसँ तेना आा छला<strong>ह</strong> जे तकर छाप क<strong>िव</strong>ताक दृमे<strong>दे</strong>खार पिड गेल। ई वुतः िसताक कमी िथक, जकरा ो रचनाकार रिचते-रिचते िस कऽ सकैत अिछ।गौरीनाथ (अनलका))- सादकीय अंितका अूबर-िदसंबर, 2009- जनवरी-माच, र् 2010- पंकज पराशरसंगमे- <strong>ह</strong>ँ, दंद-फंद करैवला िकछु लोक सब ठाम प<strong>ह</strong>ु ँिच जाइ छै आ ते<strong>ह</strong>न लोक एत<strong>ह</strong>ु ँ अपन ध ूतर्ता आ चोिरकला <strong>दे</strong>खबै छिथ। मुदा तकरो असिलयत उजागर करब असंभव नइ ँ र<strong>ह</strong>ल। "<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>"क गजे ठाकुर ए<strong>ह</strong>न एक"युवा" (पंकज झा उफ र् पंकज पराशर) क असली चे<strong>ह</strong>रा <strong>ह</strong>ाले मे <strong>दे</strong>खोलिन।पंकज पराशर उफ र् अण कमल उफ र् डगलस केलनर उफ र् उदयका उफ र् I SP 220. 227. 163. 105 ,164. 100. 8. 3 , 220. 227. 174. 243 उफ र् राजकमल चौधरी.....उफ...र्स ूचना: पंकज पराशरकेँ डगलस केलनर आ अण कमलक रचनाक चोिरक पुिक बाद (pr oof f i l e atht t p:// wwwbox . . net / shar ed/ 75xgdy37dr and det ai l ed ar t i cl e and r eact i ons atht t p:// www.vi deha. co. i n/ vi dehabl og. ht ml बैन कए <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> मैिथली साि<strong>ह</strong> आोलनसँ िनकािल <strong>दे</strong>ल गेलअिछ।पंकज पराशर उफ र् अण कमल उफ र् डगलस केलनर उफ र् उदयका उफ र् I SP 220. 227. 163. 105 ,164. 100. 8. 3 , 220. 227. 174. 243 उफ र् राजकमल चौधरी.....उफ...र्कतेक उफ र् एि<strong>ह</strong> लेखकक बनत नि<strong>ह</strong> जािन... राजकमल चौधरीक अकािशत प (आब <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> मैिथली प २००९-१०मे कािशत प.३९-४०) ृ “ब<strong>ह</strong>ी-खाता”क एि<strong>ह</strong> ध ूतर्ता, चोिर कला आ दंद-फंद करैवला पंकज पराशर..उफ..उफ र् .. र्[गौरीनाथ (अनलका)क एि<strong>ह</strong> चोर लेखकक लेल यु श- सादकीय अंितका अूबर-िदसंबर, 2009- जनवरी-माच, र् 2010- पंकज पराशर संगमे-] ारा “ि<strong>ह</strong>साब” नामसँ छपबाओल गेल- <strong>दे</strong>ख ू9


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ६२ म अंक १५ जुलाइ २०१० (वषर् ३ मास ३१ अंक ६२)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्राजकमल चौधरीब<strong>ह</strong>ी-खाताएि<strong>ह</strong> खातापर <strong>ह</strong>म घसैत छीसंसारक सभटा ि<strong>ह</strong>साब......<strong>ह</strong>मर सभटा अपराध, ज्ञान...सँ लीपल पोतलअिछ एर सभटा पाताई <strong>ह</strong>र लालब<strong>ह</strong>ी िथक जीवन-खाताजीवन-खातापंकज पराशर उफ र् अण कमल उफ र् डगलस केलनर उफ र् उदयका उफ र् I SP 220. 227. 163. 105 ,164. 100. 8. 3 , 220. 227. 174. 243 उफ र् राजकमल चौधरी.....उफ...र्ारा एकरा अपना नामसँ एि<strong>ह</strong> तर<strong>ह</strong>ेँ चोराओल गेलि<strong>ह</strong>साबि<strong>ह</strong>साब कि<strong>ह</strong>ते <strong>दे</strong>री ठोर परउता<strong>ह</strong>ुल भेल र<strong>ह</strong>ैत अिछिकताबजे भिर िजनगी लगबैत छिथराइ-राइ के ि<strong>ह</strong>साब-दिनया-ज<strong>ह</strong>ान ुसँ फराक बनलअंततः बिन कऽ रि<strong>ह</strong> जाइत छिथि<strong>ह</strong>साबक िकताब।२००६एि<strong>ह</strong> लेखकक खौ ँझा कऽ अपशक योग ब नि<strong>ह</strong> भेल अिछ आ ई नाम बदिल-बदिल एख एि<strong>ह</strong> सभ काय र्मेिल अिछ, आब ई अपन ध ंधा-चाकरी से<strong>ह</strong>ो बदिल ले अिछ। अिछ जे एकरा <strong>िव</strong> कडगर डेग उठाओलजएबाक आवकता अिछ। उपरका सम जानकारी अ<strong>ह</strong>ा ँ ग ूगल, िचा जगतकेँ दी से आ<strong>ह</strong> आ तकरा नीचा ँ ई-पपर से<strong>ह</strong>ो असािरत करी से<strong>ह</strong>ो अरोध।vc. appoi nt ment s@ amu. acin . , bi sar i a. aj ay@ gmai l . com, vedpr akas_ s@ yahoo. co. i n,t asneemSuhai . l @ gmai l . com, r aj i vshukl a_ hi ndi @ yahoo. co. i n, mer aj hi ndi @ gmai l . com,10


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ६२ म अंक १५ जुलाइ २०१० (वषर् ३ मास ३१ अंक ६२)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्ashut osh_ 1966@ yahoo. co. i n, ashi qbal aut @ yahoo. i n, abdul al i m_ dr @ r edi f f mai l . com,zubai r i f ar ah@ gmai l . com, RameshHi ndi @ gmai l . comएि<strong>ह</strong> लेखकक िदमागी <strong>ह</strong>ालितक असली प एि<strong>ह</strong> जालव ृपर से<strong>ह</strong>ो भेटत जतए ओ जाम बदिल-बदिल अपन पुरनामािलकक कम्ूटरसँ घिणत ृ पो करै छल।ht t p:// t i r hut ambl . ogspot . com/२. ग२.१. मश ंकर िसं<strong>ह</strong>- सामािजक <strong>िव</strong>वर्क जीवन झा२.२.१. -गजे ठाकुर- य.पी.एस.सी.१- ूभारोपीय भाषा पिरवार म मैिथलीक ान २.च यादव-सुभाष२.३. जगदीश साद म ंडल- कथा- संगी२.४.िनब-िबिपन झा- <strong>ह</strong>े दयेरी: एक कटाक्षालोचन11


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ६२ म अंक १५ जुलाइ २०१० (वषर् ३ मास ३१ अंक ६२)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्२.५.१. मुा जी- अिधकार २. बेचन ठाकुर-बेटीक अपमान- दृश ्य पािच म२.६. िजते झा- <strong>िव</strong><strong>दे</strong>शमे भ<strong>िव</strong> <strong>दे</strong>खैत अिछ <strong>िव</strong>ाथीर्२.७. कुसुम ठाकुर- अलग राक मा ँग कतेक साथ र्क !!२.८. जगदीश साद म ंडल- कथा- बपौती संितमश ंकर िसं<strong>ह</strong> 1942-12


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ६२ म अंक १५ जुलाइ २०१० (वषर् ३ मास ३१ अंक ६२)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्ाम+पो- जोिगयारा, थाना- जाले, िजला- दरभंगा।मौिलक मैिथली: १.मैिथली नाटक ओ र ंगम ंच,मैिथली अकादमी,पटना, १९७८ २.मैिथली नाटक पिरचय, मैिथली अकादमी, पटना, १९८१ ३.पुषाथ र् ओ <strong>िव</strong>ापित, ऋचा काशन,भागलपुर, १९८६ ४.िमिथलाक <strong>िव</strong>भूित जीवन झा, मैिथली अकादमी, पटना, १९८७५.नाााचय, शेखर काशन, पटना२००२ ६.आधिनक ु मैिथली साि<strong>ह</strong>मे <strong>ह</strong>ा-ं, मैिथली अकादमी, पटना, २००४ ७.पािणका, कण र्गोी, कोलकाता २००५,८.ईक्षण, ऋचा काशन भागलपुर २००८ ९.युगसंिधक ितमान, ऋचा काशन, भागलपुर २००८ १०.चेतना सिमित ओनाम ंच, चेतना सिमित, पटना २००८। २००९ ई.-ी मश ंकर िसं<strong>ह</strong>, जोिगयारा, दरभंगा याी-चेतना पुरार।सामािजक <strong>िव</strong>वर्क जीवन झाउसम शताीक पंचम दशकमे आधिनक ु मैिथली साि<strong>ह</strong>क िक्षितजपर एक ितभा स साि<strong>ह</strong> मनीषीक आ<strong>िव</strong>भावर्भेल जे अपन नवोेषशािलनी ितभाक सादात पिरदीि काश पुसँ बीसम शताीक थम दशक धिर अबैत-अबैत मैिथली ना-साि<strong>ह</strong>क प ूव र्वीर् पररामे ािकारी पिरवर्न आिन, परवीर् युगक नाकार लोकिनक <strong>ह</strong>ेतुएक उेष, नमोेषक नवीन ना गक जनक, गितशील <strong>िव</strong>चारक, संवेदनशील मवि, ृ कनाशील मि,सरस रोमा ंचक अभूित एव ं मैिथल समाजमे पिरा समाक ित अितसाका ंक्ष भ’ समाजकेँ िदशा-िन<strong>दे</strong>र्श करबाकु यास कयलिन, ओ र<strong>ह</strong>िथ शलाका पुष क<strong>िव</strong>वर जीवन झा (1848-1912) राजदरवारसँ सोिषत रि<strong>ह</strong>त<strong>ह</strong>ु ँ ओजन-जनमे चेतनाक दीप जरौलिन, कण-कणमे उा<strong>ह</strong> पसारलिन आ क्षण-क्षणमे सजर्नाक िदशा िनिद र् कयलिन।युगपुष जीवन झाक समसामियक समाज आ साि<strong>ह</strong> बौिक उेजनाक ल<strong>ह</strong>िरसँ गुजिर र<strong>ह</strong>ल छल। राजनीित,समाजनीित, अथ र्नीित, धम र्नीित, संृित, संगीत, नाटकक एव ं िचकारीपर वैज्ञािनक भावक फलप पिरवर्न,पिरवर्न, पिरमाजर्न ार भ’ गेल छलैक। िशक्षाक नवोितक फलप सा ंृितक, सामािजक एव ं आिथ र्कचेतनाक उदय भेल, जकर ाभा<strong>िव</strong>क अिभि ि<strong>ह</strong>नक नाटकािदक मुख के <strong>िव</strong>ु िथक।ओ एक द ूरदशीर् साि<strong>ह</strong> िचक सदृश आशा-िनराशाक िमलन-<strong>िव</strong>ुपर जनमानसकेँ <strong>दे</strong>खलिन। ओ राक अकारमेआशाक दीप जरौलिन। युगीन परराकेँ नीक जका ँ िचलिन तथा युगाभूित एव ं कालक सताक को िितकेँअिभ करबाक शिकेँ दिमत नि<strong>ह</strong> क’ पौलिन। सामािजक वातावरणक <strong>िव</strong>िश सभर्मे सामािजक <strong>िव</strong>षमताक<strong>ह</strong>ु ँकार, तालीन सामािजक, आिथ र्क एव ं सा ंृितक िितक उपापनमे अक्षर पुष मािणत भेला<strong>ह</strong>। सामािजक,सा ंृितक एव ं आिथ र्क दृ िसँ जखन <strong>ह</strong>म ि<strong>ह</strong>नक नाटकािदक परीक्षण-िनरीक्षण करैत छी, तखन <strong>ह</strong>म ओकरा समसामियकसामािजक िितक दप र्ण, सा ंृितक वैभवक धरो<strong>ह</strong>िर आ आिथ र्क <strong>िव</strong>पतासँ सं समाजक यथाथ र् एलबम कि<strong>ह</strong> सकैतछी। ई सव<strong>िव</strong>िदत र् स िथक जे ओि<strong>ह</strong> कृितकारक कृित अक्षय र<strong>ह</strong>ैछ, जे सा ंृितक, सामािजक एव ं आिथ र्क जीवनकवा<strong>िव</strong>क ितिनिध करैछ, जिनका दयमे उपयु र्क ितप ूण र् आा र<strong>ह</strong>ैछ तथा ओकर अधःपतनकेँ जन मानसकसमक्ष रेखािकत ं क’ सचे <strong>ह</strong>ैबाक रणा दैछ, कारण साि<strong>ह</strong> तँ <strong>ह</strong>मर जीवनाभूितकेँ ित<strong>िव</strong>ित करैछ।युगपुष जीवन झाक नाटकािदक रणाोत िथक नवीन जागरणक ोित। अपन सजग आिखएँ ँ ओ <strong>दे</strong>श-<strong>दे</strong>शारक<strong>िव</strong>कासोुख गित<strong>िव</strong>िधपर दृ ि िनप कयलिन, एि<strong>ह</strong> <strong>िव</strong>षयक अभव कयलिन जे मैिथल समाजमे नवजागरणक अभावअिछ। ई अपन नाटकक कथानकक चयनक िनिम िमिथलाक, सामािजक, सा ंृितक एव ं आिथ र्क िित िदस दृक् पातकयलिन तथा अपन युगकवा<strong>िव</strong>क समसामियक िितक पायन ओि<strong>ह</strong>मे कयलिन।संृत पित रि<strong>ह</strong>त<strong>ह</strong>ु ँ जीवन झा आधिनकताक ु प ूण र्पक्षपाती अपन कृितमे दृ िगत <strong>ह</strong>ोइत छिथ। िमिथला ंचलमेपिरा वैवाि<strong>ह</strong>क समा छल तकरा के-<strong>िव</strong>ु बनाय सामािजक वातावरणक <strong>िव</strong>िश सभर्मे <strong>दे</strong>शिितक िनिमनाटकक मामे जन-आोलनक रणा <strong>दे</strong>लिन, कारण िमिथलामोद ओ मैिथल म<strong>ह</strong>ासभाक आ<strong>िव</strong>भावसँ र् प ूव ि<strong>ह</strong> र् ई अपनना कृितमे ओकर समाधानाथ र् <strong>िव</strong>चार ुत कयलिन। मैिथल समाजमे ितलक-द<strong>ह</strong>ेज, जाित-पािजक ँ नामपर13


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ६२ म अंक १५ जुलाइ २०१० (वषर् ३ मास ३१ अंक ६२)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्कापर <strong>ह</strong>ोइत अाचार एव ं अाय एव ं अ सामािजक कुथापर क्ष वा परोक्ष पेँ अपन आलोचनाकदृ िकोण जनसामाक समक्ष ुत कयलिन।सामािजक प ृभूिमकेँ आधार बनाय ई मैिथलीमे ना-लेखनक शुभार कयलिन। ि<strong>ह</strong>नक तीन सूण र् नाटकक सुरसंयोग (1904), सामवती पुनजर्, नम र्दा सागर सक एव ं खित मैिथली सक समकालीन सामािजक, सा ंृितक एव ंआिथ र्क पिरिितक उे िनधारणमे र् स<strong>ह</strong>ायक <strong>ह</strong>ोइछ। वुतः ि<strong>ह</strong>नक नाटकािदमे मैिथल समाजक <strong>िव</strong>ास एव ंसंारक ित<strong>िव</strong> भेटैछ, जकरा मामे ओ उ जीवनक िताक आका ंक्षी भेला<strong>ह</strong>। ि<strong>ह</strong>नक सूण र् ना-साि<strong>ह</strong>मेा सामािजक, सा ंृितक एव ं आिथ र्क रक स<strong>िव</strong>ेशक कारँ िमिथला ंचलक वातावरणमे पिरा अिछ।<strong>िव</strong>वा<strong>ह</strong>क चौमुखी समापर आधािरत वासना, म, िमलन आ <strong>िव</strong>छो<strong>ह</strong> यिप ि<strong>ह</strong>नक नाटकक के-<strong>िव</strong>ु िथक, जकरसमाजशास्ीय एव ं भाषाशास्ीय अयन अपेक्षणीय अिछ। सामािजक वातावरणक <strong>िव</strong>िश सभर्मे मैिथल सामािजकजीवनक अिधकािधक ामािणक प सुर संयोग एव ं नम र्दा सागर सकमे ुत करबामे ओ सफलता ाकयलिन। ि<strong>ह</strong>नक नाटकािद मा मर ंजनक <strong>ह</strong>ेतु नि<strong>ह</strong>, ुत जीवनक गीर समाक समाधान करबाक उेसँउत्िरत भ’ रचना कयलिन। एकर नायक-नाियका िमिथला ंचलक पररागत कुलीन थाक प दिश र्त करैछ।यिप सामवती पुनजर्क कथानक पौरािणक प ृभूिमपर आधािरत अिछ, तथािप ओकर ेक पा समसामियक समाज,संृित एव ं आिथ र्क प ृभूिममे उतारल गेल अिछ।सुर संयोगमे नाकार समाजक ओि<strong>ह</strong> मानिसक िितक <strong>िव</strong>ेषण कयलिन अिछ, जे जाित-पािज, ँ कुलीनता, िबकौआथापर चिलत ब<strong>ह</strong>ु-<strong>िव</strong>वा<strong>ह</strong> आ पी-पिरागक सन <strong>िव</strong>कृितसँ उ <strong>ह</strong>ोइत छल। तथाकिथत कुलीनजन अकिबया<strong>ह</strong> करैत र<strong>ह</strong>िथ आ पीकेँ <strong>ह</strong>रमे छोिड दैत र<strong>ह</strong>िथ। भलमासक पीक जीवन गित इए<strong>ह</strong> छलैक। <strong>िव</strong>वा<strong>ह</strong>क’ कए जािथ आ जीवन भिर वापस नि<strong>ह</strong> आबिथ। दा सुख ए<strong>ह</strong>न काक िनिम जीवन भिर अननभूत स बनलरि<strong>ह</strong> जाइत छलैक। ओ तँ कुमािरए र<strong>ह</strong>ैत छल आ वावमे सधवे। सधवा रि<strong>ह</strong>तो वैध-वेदना स<strong>ह</strong>ैत र<strong>ह</strong>ैतछल। ए<strong>ह</strong>न िितक िचण िन पंिमे ि त भेल अिछ:सीमक िसूरक रेखासँ छी <strong>ह</strong>म धन मी।<strong>ह</strong>ाथक द ू ल<strong>ह</strong>ठीसँ <strong>ह</strong>ोइछ सधवामे िनत गनती।िमिथला ंचलमे कुलीनताक बलपर ितवष र् <strong>िव</strong>वा<strong>ह</strong> करब सामा बात छल। समाजमे ए<strong>ह</strong>न पररा चिलत छलैक जेएक ठाम <strong>िव</strong>वा<strong>ह</strong> आ चतुथीर् स क’ कए दोसर ठाम पुनः <strong>िव</strong>वा<strong>ह</strong> करैत छला<strong>ह</strong>। कुलीन ि <strong>िव</strong>वा<strong>ह</strong>ोपरा पलिटक’ जयबाक योजन नि<strong>ह</strong> ब ुझैत र<strong>ह</strong>िथ। समयक ममे अपन पीक आकृित आ सासुरक लोककेँ िबसिर जािथ।अ पिरचयक कारँ सर-कुटुकेँ नि<strong>ह</strong> िचब तँ सव र्था ाभा<strong>िव</strong>क।ए<strong>ह</strong>न <strong>िव</strong>षम िितमे काक माता-िपता, समाज आ काकेँ के<strong>ह</strong>न मानिसक यातना <strong>ह</strong>ोइत छलैक, िनराशा आ <strong>िव</strong>षादसँआछ मनःिितमे कोना जीवन यापन करैत छल मे तः कनातीत छल। को सौभाशािलनी काकेँ पुनःदा जीवन ा <strong>ह</strong>ोयतैक, कतेक उास <strong>ह</strong>ोयतैक, के<strong>ह</strong>न <strong>ह</strong>ष र् <strong>ह</strong>ोयतैक, ओ<strong>ह</strong>ो कािनक अिछ।िमिथला ंचलमेचिलत कादानी श ओ<strong>ह</strong>ी पिरणीता, िकु पिरा नारीक यातनामय इित<strong>ह</strong>ासकेँ अपनामे समेट अिछ।युगपुष जीवन झाक समसामियक सामािजक वातावरणमे ई पररा पिरा छल। सामािजक जीवनमे ई िताक<strong>िव</strong>षय छल। नाटकककार एि<strong>ह</strong> सामािजक पिरिितसँ प ूण र् अवगत र<strong>ह</strong>िथ। एकर दष्भावकेँ ु ओ अभव कयर<strong>ह</strong>िथ। समाजक ओि<strong>ह</strong> पिरवेशमे कापक्षक मानिसक अर्केँ ओ सुर संयोगमे अिभ कयलिन। समाजकसमक्ष ओ सुर िम सदृश आदश र् पुषक पमे ुत कयलिन।सुर िम अपन सासुरक ेक ि, अपन पीकेँ तख िच जाइत छिथ, जखन <strong>ह</strong>रद पा <strong>ह</strong>ुनक ससुरकप ूव र् पुरखाक नाम गाम बा ँचैत छिथ। ओ चतुथीर् िदन पीक अताक कारँ सासुर छोिड <strong>दे</strong> र<strong>ह</strong>िथ। ओ अपनपी पय र्केँ नि<strong>ह</strong> िच पौ र<strong>ह</strong>िथ। इए<strong>ह</strong> िित तँ सरलाक ओकर माय, ओकर पिरवार, ओकर सखी-बि<strong>ह</strong>नया ओसमाजक छलैक। िकु सभक मनमे आशाक िकरण छलैक जे भलमास सुर िम <strong>िव</strong>वा<strong>ह</strong> क’ कए चल गेला<strong>ह</strong> तँआ िबकौआ वर जका ँ नि<strong>ह</strong> जे आबिथ। एि<strong>ह</strong> मानिसकताक अिभि सरतीक कथनमे अिभ भेल अिछ।14


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ६२ म अंक १५ जुलाइ २०१० (वषर् ३ मास ३१ अंक ६२)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्जखन ओ वैनाथकेँ ाथ र्ना करैत छिथ; <strong>ह</strong>े वैनाथ! जे जे कब ुला कैल सभ मरथ पुरल, आब जमाइकेँकुशल प ूव र्क <strong>दे</strong>खी से वरदान िदअ (सुर संयोग, प ृ 12)।सरतीक मभाव अिधक प<strong>िव</strong>त भेल अिछ, जखन ओ अनचीेमे (अपन जमाय) सुर िमकेँ क<strong>ह</strong>ैत छिथन, <strong>ह</strong>ेँबाब ू! बड पु र<strong>ह</strong>ैत तँ एकर ई वयस भेलैक जमाय चुतुिथ र्अि<strong>ह</strong>क िदन एकरा दिखत ु छोिडकेँ जे गेला<strong>ह</strong> सेआइ धिर उ<strong>दे</strong>शो पबै िछऐ! (सुर संयोग, प ृ-14)।जखन पाइन संकेत करैत छिथन जे पित बाब ू सरलाक वर िथकिथन तखन <strong>ह</strong>ुनक िनराशा <strong>ह</strong>ोइत छिन,ए<strong>ह</strong>न भाग <strong>ह</strong>मर क<strong>ह</strong>ा ँ जे जमायकेँ <strong>दे</strong>खब परु वैनाथ बड गोट िथका<strong>ह</strong>।(सुर-संयोग, प ृ-19)सरलाक मथा तावत धिर अ र<strong>ह</strong>ैछ जावत धिर ओकरा संकेत नि<strong>ह</strong> भेटैछ जे पित बाब ू सवतः ओकरेवर िथकिथन। तात् ओकर <strong>िव</strong>र<strong>ह</strong> थाक अिभि भेल अिछ। मुदा ओ सामा <strong>िव</strong>र<strong>ह</strong> नि<strong>ह</strong> िथक। सरलाककथन ग आ गीतमे सामािजक पिरवेश-ज <strong>िव</strong>षाद बजैत अिछ, <strong>ह</strong>े वैनाथ! ऐ तर<strong>ह</strong>ेँ दिखनीकेँ ु िकए सतबैतछ<strong>ह</strong>क। (सुर-संयोग, प ृ-20) मे दिखनी ु शक मािम र्कताक अभूित तख भ’ सकैछ, जखन ओि<strong>ह</strong> समयकसामािजक पिरवेशक अभव <strong>ह</strong>ो। ओि<strong>ह</strong> सामािजक कुथाक प ृभूिममे सरलाक कथन <strong>िव</strong>शेषाथ र् बोध भ’ जाइछ;एतिदन िशवपद सेवल, केवल एतबि<strong>ह</strong> काज।से स वर भाषल राखल मोर कुल लाज॥(सुर संयोग, प ृ-18)ब ुझा <strong>दे</strong>मक चा<strong>ह</strong>ी कौखना अनजानकेँ किनएँ।जे ई अपराध छौ तो<strong>ह</strong>र िकए <strong>ह</strong>मरासँ सल छी॥(सुर संयोग, प ृ-19)सरलाक <strong>िव</strong>र<strong>ह</strong> समाजशास्ीय <strong>िव</strong>षय िथक जे समाजक पिरिितसँ उ भेल अिछ। एि<strong>ह</strong> तकेँ नाकार अमे करैत छिथ। सुर सासुरसँ गाम जयबाक जखन ाव करैत छिथ, तखन उि भ’ जाइछ, <strong>ह</strong>मरा बिझुपरैए जे एि<strong>ह</strong> लोकक मन फेिर अऽ गेलैक। (सुर संयोग, प ृ-33)। ओ सुरकेँ क<strong>ह</strong>ैत छिथन, और नि<strong>ह</strong>िकछु, जे फेिर ओए<strong>ह</strong> बर<strong>ह</strong>मासा सब गाबक पडै (सुर संयोग, प ृ-34)।सुर जखन ओि<strong>ह</strong> बार<strong>ह</strong>मासा गीतक िजज्ञासा करैत छिथन तँ सरलाक उर िथक, छओ मासक ा खन लोक बाजैजे आब नि<strong>ह</strong> औथीन तखन सँ कादरी बि<strong>ह</strong>नक संग इए<strong>ह</strong> गीत सब गबै छल<strong>ह</strong>ु ँ। (सुर संयोग, प ृ-34)सुर संयोग नाटकक कथानक सामा म-कथाक पिरिधमे नि<strong>ह</strong> राखल जा सकैछ। ओ िथक मैिथल समाजमेचिलत नारी-यातनाक मानस-इितकथा। कारारेँ नाकार ओि<strong>ह</strong> थाक ित अिच दिश र्त करैत समाधानपमे सुर सदृश आदश र् पुषक योजनीयता <strong>दे</strong>खौलिन। सुरमे आदश र् पितक ाण िता क’ कए नाकारसमाजकेँ काा सित उप<strong>दे</strong>श <strong>दे</strong>लिन।ि<strong>ह</strong>नक नाटककमे िमिथलाक सामािजक जीवनमे ा <strong>िव</strong>वा<strong>ह</strong> सी कुथािदक ित आलोचनाक दृ िकोण ितफिलतभेल अिछ, तकर <strong>िव</strong>ेषणसँ ितभािषत <strong>ह</strong>ोइछ जे नाटकककार सामािजक सुधारक ित प ूण र्तः साका ंक्ष र<strong>ह</strong>िथ।<strong>िव</strong>वा<strong>ह</strong> सदृश अितम<strong>ह</strong>प ूण र् संयोजनमे िनरी<strong>ह</strong> पाी <strong>ह</strong>ोइछ का। सामवती पुनजर्क ावनामे नटीक कथन िथक:का कुल मया र्दामे बािल फूजय मुँ<strong>ह</strong> न बकार।(सामवती पुनजर्, प ृ-3)15


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ६२ म अंक १५ जुलाइ २०१० (वषर् ३ मास ३१ अंक ६२)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्समाजमे काकेँ पुक अपेक्षा ून मानल जाइत अिछ जे सव र्था अिचत। तेँ तँ गौतमीक कथन िथक; तखनपु वा का द ु टा संसारमे ै छैक। <strong>ह</strong>म तँ बिड स छी। (सामवती पुनजर् प ृ-23)जीवन झा कालीन िमिथला ंचलक समाज द ुइ व-स एव ं <strong>िव</strong>प वमे <strong>िव</strong>भािजत छल। ताि<strong>ह</strong> कारँ जाितमेजाित-पािज, ँ कुलीन-अकुलीन, सोित-जोग, भलमाष, जयवार, पिठयार इािदक <strong>िव</strong>चार समाजमे घ ून जका ँ लागलछलैक। एकरे फलप का-<strong>िव</strong>य, िबकौआथा, ब<strong>ह</strong>ु<strong>िव</strong>वा<strong>ह</strong>था आ अक अमािषक समाकेँ ज दैत छल।ई य युगपुष जीवन झाकेँ छिन जे अपन नाटकक मामे एकर साक्षात <strong>िव</strong>रोध करबाक सा<strong>ह</strong>स कयलिन। नम र्दासागर सक क सुर िम तकर ल माण छिथ। मोदन िम सुर िमकेँ नीक जाित-पािजक ँ वर ि<strong>िव</strong>मठाकुरक संग नम र्दाक <strong>िव</strong>वा<strong>ह</strong> करयबाक <strong>िव</strong>चार दैत अपन मतक समथ र्नमे क<strong>ह</strong>ैत छिथ:कुल<strong>ह</strong>ीन जमाय अधीन कुलीन सुता अताप सदा स<strong>ह</strong>ती।बिस नीच मक बीच यथोिचत नीच कथा क<strong>ह</strong>ती सुनती।।पिठयार अगार अ◌ाचार-<strong>िव</strong>चार <strong>िव</strong>चािर <strong>िव</strong>चािर था स<strong>ह</strong>ती।पिरवार समान ज<strong>ह</strong>ा ँ न त<strong>ह</strong>ा ँ भिरज कोना सुख सँ र<strong>ह</strong>ती॥(क<strong>िव</strong>वर जीवन झा रचनावली, प ृ-107)उपयु र् पंिमे काक िपताक मानिसक थाक तथा सामािजक वा, ओकर पिरवेश आ पिरिितक रेखा ंकननाटकककार अ स ूताक संग क’ कए समाजकेँ िदशा-िन<strong>दे</strong>र्श करबाक उपम कयलिन। एि<strong>ह</strong>पर सुर िमककथन छिन :उम जाित जमाय असत क सुता सभ काल जनाउित।सासु दयािदन आिद अनादर वाद कथेँ कुल छोट गनाउित।।जीउित जौ सि<strong>ह</strong> गािर कदािचत् मातु-िपता ि<strong>ह</strong>त बु कनाउित।ई असमस <strong>ह</strong>ैत िनरथ र्क ऊँ चक स जे नीच बनाउित॥(क<strong>िव</strong>वर जीवन झा रचनावली प ृ-107)नाटकककार सामािजक वातावरणमे पिरा वैवाि<strong>ह</strong>क थाक संगमे अपन <strong>िव</strong>चार करैत ओकर मा आलोचनि<strong>ह</strong> कयलिन, ुत ए<strong>ह</strong>न वैवाि<strong>ह</strong>क सक संगपर तीण ं से<strong>ह</strong>ो कयलिन तथा समाजकेँ सुधरबाक संकेत<strong>दे</strong>लिन।सामवती पुनजर्मे बुजीवक <strong>िव</strong>कौआ मवि ृ आ पुन<strong>िव</strong> र्वा<strong>ह</strong> करबाक चेाक ित सारत ओ वेदिमक ितरारभावसँ नाटकककारक िगत <strong>िव</strong>चार धाराक पिरचय भेटैत अिछ। एि<strong>ह</strong> संगमे बुजीवक कथन छिन :जे <strong>ह</strong>मरा ठ ुनकाबिथ से लय पि<strong>ह</strong>रथ ु राङ।<strong>ह</strong>म पुिन कत<strong>ह</strong>ु <strong>िव</strong>कायब पोसब अपन समाङ।(सामवती पुनजर्, प ृष ्ठ.39)16


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ६२ म अंक १५ जुलाइ २०१० (वषर् ३ मास ३१ अंक ६२)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्उपयु र् कथनमे <strong>िव</strong>कौआ थाक िनाक झलक भेटैत अिछ। सामवती पुनजर्मे घटक ारा सारतकेँ वरपक्षसँ टाका गनयबाक ावपर सरतक उरक अवलोकन क, छी ! छी ! टाकाक चचा र् कोन <strong>ह</strong>मरा ते<strong>ह</strong>नमैी अिछ आ ओ ततेटा ि छिथ जे ए<strong>ह</strong>न कथा सुि◌ न टाका तँ गिन <strong>दे</strong>ता<strong>ह</strong>। परु असोष <strong>ह</strong>यतैि। ईकथा पुिन जिन बाजी। (सामवती पुनजर्, प ृ-46)नम र्दा सागर सकमे ि<strong>िव</strong>म ठाकुर िदससँ नम र्दाक ित टाका गनयबाक घटकक ावपर सुर िमक <strong>िव</strong>परीतितियाक संग <strong>दे</strong>ल गेल उर :िपता आिन वर का का वसन-<strong>िव</strong>भूषण-यु।सादर अप र्य मवत मे <strong>िव</strong>वा<strong>ह</strong> <strong>िव</strong>िध यु॥(क<strong>िव</strong>वर जीवन झा रचनावली, प ृ-109)िमिथला ंचलक समाजमे चिलत िनयमाकूल वैवाि<strong>ह</strong>क सकर् ापथ र् घटक-पिजआड़क िनयोजन एक आवक उपादानिथक। युगपुष जीवन झाक चा<strong>ह</strong>े सामािजक नाटकक <strong>ह</strong>ो वा पौरािणक ओ अपन ेक नाटककमे एकर िनयोजनकयलिन अिछ। सामवती पुनजर्मे से<strong>ह</strong>ो घटक पिजआडक िनयोजन कयल गेल अिछ। जखन सारत आ वेदिमक बीच अपन सानक <strong>िव</strong>वा<strong>ह</strong>ाथ र् ीकृित भेटैछ तखन वेदिमक कथन छिन, यिप ाणक <strong>िव</strong>वा<strong>ह</strong>मे अपद यकोना <strong>ह</strong>ैइ छैक तथािप घटक-पिजआड जे क<strong>ह</strong>ता<strong>ह</strong> ततबा टाका त अव ओिरआ लेबऽ पडत। (सामवतीपुनजर्, प ृ-4)अक्षरपुष जीवन झा िमिथला ंचलक सामािजक जीवनसँ िनरपेक्ष नि<strong>ह</strong> भ’ सकला<strong>ह</strong> तेँ ि<strong>ह</strong>नक नाटकािदमे सबठामसामािजक वातावरणक <strong>िव</strong>िश सभर्क संगि<strong>ह</strong>-संग सा ंृितक एव ं आिथ र्क जीवनक अित यथाथ र् ितिनिध करैछ।ि<strong>ह</strong>नक सम नाटकक जनसामाक िनकषपर अक्षरसः सताक आवरणसँ आािदत अिछ जाि<strong>ह</strong>मे आशा-आका ंक्षा,आचार-<strong>िव</strong>चार, आमोद-मोद, स्ी-पुषक सुख-द ुःख, र<strong>ह</strong>न-स<strong>ह</strong>न, खान-पान, वेश-भूषा, भाव-भाषा, राजनीितआिदक यथाथ र् पिरचय भेटैत अिछ। ओ िमिथलाक सा ंृितक परराक बल समथ र्क र<strong>ह</strong>िथ जकर ितप ि<strong>ह</strong>नकनाटकािदमे ल-लपर उपल <strong>ह</strong>ोइछ। मैिथल संृितक अप <strong>िव</strong>वा<strong>ह</strong> प ूव र् घटक-पिजआडक िनयोजन <strong>ह</strong>मरसा ंृितक परराक अप समाजमे चिलत िनयमाकूल वैवाि<strong>ह</strong>क सकर्क ापथ र् घटक-पिजआडक िनयोजनआवक अिछ। सामवती पुनजर् एव ं नम र्दा सागर सकमे जे घटक-पिजआडक चचा र् भेल अिछ ओ सव र्था मैिथलसंृितक अकूलि<strong>ह</strong> अिछ।जतेक द ूर धिर वेशभूषाक श ्न अिछ ि<strong>ह</strong>नक नाटकात <strong>िव</strong>शु पेँ मैिथल संृितक अपि<strong>ह</strong> पाक वेशभूषाकसंग साक्षाार <strong>ह</strong>ोइछ। नम र्दा सागर सकक घटकराजक पक तँ अवलोकन क :जैखन <strong>दे</strong>खल लटपर पाग।धोती तौनी िसक दाग॥कयलक लोक गाम घर ाग।<strong>ह</strong>मरा दय भेल अराग॥(क<strong>िव</strong>वर जीवन झा रचनावली प ृ-95)<strong>ह</strong>ाथमे फराठी छिन, अवा <strong>िव</strong>शेषक कारँ <strong>ह</strong>ुनक डा ँर पय र् झ ु िक गेल छिन, पाग लटपर छिन। ए<strong>ह</strong>न वेश-भूषाकेँ<strong>दे</strong>िख लोककेँ घटककेँ िचब कको भाङठ नि<strong>ह</strong> <strong>ह</strong>ोइत छिन :ओ जेना छल के<strong>ह</strong>न उकाठी।17


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ६२ म अंक १५ जुलाइ २०१० (वषर् ३ मास ३१ अंक ६२)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्उचिक पड़◌ायल <strong>ह</strong>मर फराठी॥बीतल वयस वष र् िथक साठी।पैर न सोझ पडय िब लाठी॥जौ ं जिनत<strong>ह</strong>ु ँ एि<strong>ह</strong> गामक ढाठी।तौ ंस ् न आिब भिसअइत<strong>ह</strong>ु ँ भाठी॥(क<strong>िव</strong>वर जीवन झा रचनावली, प ृ-95)एि<strong>ह</strong>मे नाटकककार िमिथलामे वैवाि<strong>ह</strong>क अवसरपर घटकक कतर्परायणता तथा ओकर वेश-भूषाक यथाथ र् िितकिचण अ मािम र्कताक संग कयलिन अिछ।सा ंृितक पिरद ृमे िमिथलामे पदा र् थाक पालन सामािजक रीित-नीितक अकूलि<strong>ह</strong> ि<strong>ह</strong>नक नाटकािदमे विण र्त अिछ।एि<strong>ह</strong> थाक असारेँ ससुर-भै ंसुर वा पिरवारक िक समक्ष वा अपिरिचत िक समक्ष िमिथला ंचलक मि<strong>ह</strong>लानि<strong>ह</strong> जाइत छिथ। एि<strong>ह</strong> थाक अपि<strong>ह</strong> कादरी एव ं अिभरानी एि<strong>ह</strong> र<strong>ह</strong>सँ अवगत रि<strong>ह</strong>त<strong>ह</strong>ु ँ जे सुर िनितपेँ सरलाक पित िथकिथन तथािप ओ सभ आीयता नि<strong>ह</strong> दिश र्त करैत छिथ। सुरकेँ से<strong>ह</strong>ो अभव <strong>ह</strong>ोमयलगैत छिन जे सरला <strong>ह</strong>ुनक पत् नी छिथन, िकु मया र्दाक पालनाथ र् ओ अपन वा<strong>िव</strong>क पिरचय नि<strong>ह</strong> उािटत करैतछिथ।सा ंृितक पिरवेशक िनयोजनक दृ िएँ जखन ि<strong>ह</strong>नक ना साि<strong>ह</strong>क <strong>िव</strong>ेषण करैत छी तँ ितभािषत <strong>ह</strong>ोइछ,जे युगपुष जीवन झा िमिथलाक संृितक अपि<strong>ह</strong> फगुआक <strong>ह</strong>ुडदंगक िचण सामवती पुनजर्मे कयलिन अिछ।<strong>िव</strong>दभर्राज सपिरवार बैसल छिथ आ म ृदंग वा सि<strong>ह</strong>त <strong>ह</strong>ुनक रा वेा कलावती नचैत अिछ आ गीत गबैत अिछ:र रस <strong>ह</strong>ोरी <strong>ह</strong>ो। गाब<strong>ह</strong> सब िमिल र॥र<strong>ह</strong>िस-र<strong>ह</strong>िस सब फागु सु<strong>ह</strong>ािगन गाबय मनक उम।प<strong>ह</strong>ु पर<strong>दे</strong>श िबताओल <strong>ह</strong>मरा (सिरख<strong>ह</strong>े) भेल मरथ भ॥(सामवती पुनजर्, प ृ-14)एि<strong>ह</strong> नाटकक <strong>ह</strong>ोिलकोवक दृ अ मरम अिछ। र ंग अबीरक योग सँ <strong>ह</strong>ोरीक <strong>ह</strong>ुडदंग मचल अिछ। ओि<strong>ह</strong>अवसरपर राजसभाक ेक पा र ंग अबीरसँ बोरल अिछ। लोक <strong>ह</strong>ोरीक <strong>ह</strong>ुडदंग मचयबा आ उधम मचयबामे अ- अिछ। राा<strong>दे</strong>श अिछ जे एि<strong>ह</strong> अवसरपर जे अनुक <strong>ह</strong>ोिथ तिनका एि<strong>ह</strong>सँ फराके राखल जाय अथा र ंग-अबीरक सराबोर राािधकारी लोकिन राजभवनमे उपित छिथ। राजभवन िदस जाइत नगरक शोभा ओ<strong>ह</strong>ोिलकोवक <strong>िव</strong>कृत प दृ िगत <strong>ह</strong>ोइछ। सभ एक दोसराक संग <strong>ह</strong>ँसी-मजाकमे <strong>दे</strong>खल जाइछ। एि<strong>ह</strong>अवसरपर बसक राजाकेँ आशीवा र्द दैछ :म<strong>ह</strong>ाराजक मन <strong>ह</strong>रलक नटी, क<strong>ह</strong>ो लोक अपवाद।सय वष र् सँ जिन जीवी घटी <strong>ह</strong>म दै छी आिशवा र्द।(सामवती पुनजर्, प ृ-14)18


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ६२ म अंक १५ जुलाइ २०१० (वषर् ३ मास ३१ अंक ६२)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्शलाकापुष जीवन झाकेँ िमिथलाक सा ंृितक परराक गीर अभव छलिन तेँ ओ अपन नाटककमे एकर पालनाथ र्उपयु अवसर ब<strong>ह</strong>ार क’ लेलिन।कीितर्पुष जीवन झा अपन नाटकािदमे धािम र्क भावनाक िचण से<strong>ह</strong>ो अ मािम र्कताक संग कयलिन जे <strong>ह</strong>ुनकसा ंृितक प ृभूिमक प ृपोषक <strong>ह</strong>ैबाक माण दैछ। सामवती पुनजर्मे अथो र्पाजर्नाथ र् सामवान आ सुमेधा<strong>िव</strong>दभर्राजक ओतय दि-पमे प ूजनाथ र् िनयु <strong>ह</strong>ोइत छिथ। सा ंृितक एव ं धािम र्क प ृभूिमक पिरमेसुर-संयोगक कथानकक ीगश वैनाथधामक ा ंगणसँ आ <strong>ह</strong>ोइछ तथा ओकर अ से<strong>ह</strong>ो ओति<strong>ह</strong> भ’ जाइछ।नम र्दासागर सकमे नाटकककार किपलेरमे िशवाच र्नाक चचा र् कयलिन अिछ। काितर्क पिण ू र्माक अवसरपर लोक ानाथ र्गंगा-कमला जाइत अिछ जे <strong>ह</strong>मर सा ंृितक एव ं धािम र्क जीवनक अ<strong>िव</strong>भा अंगक पमे िचित अिछ। सा ंृितकएव ं धािम र्क दृ िएँ जखन ि<strong>ह</strong>नक नाटकािदक <strong>िव</strong>ेषण करैत छी तँ भ’ जाइछ जे ई परम िशवभ परायणर<strong>ह</strong>िथ जे ि<strong>ह</strong>नक नाटकािदमे यु नचारी आ म<strong>ह</strong>ेशवाणीसँ भ’ जाइत अिछ।िमिथला ंचलक सा ंृितक प ृभूिममे एि<strong>ह</strong> ठामक िनवासीक वैिशष् र<strong>ह</strong>ल अिछ जे सािक भोजनक पक्षपाती र<strong>ह</strong>ला<strong>ह</strong>अिछ। एतय तामसी भोजन सव र्था विजर्त मानल जाइछ। एि<strong>ह</strong> परराक पालन नाटकककार ल-लपर अपननाटकक मे कयलिन अिछ। सामवती पुनजर्मे नाटकककार समाजमे चिलत नवलोकक बीच मिदरापानक पररासँक्षु भ’ एकर बि<strong>ह</strong>ार करबाक उोषणा कयलिन। एि<strong>ह</strong> संगमे सुमेधाक कथन छिन, एि<strong>ह</strong> सभ कारण सँ रािनिष िथक। <strong>दे</strong>ख ू तँ मिदरापान कयँ के<strong>ह</strong>न लाल लाल आिख ँ छलैकय। छी! छी! आब मन स भेल अिछम<strong>ह</strong>ा अव<strong>ह</strong>मे पडल छल<strong>ह</strong>ु ँ (सामवती पुनजर्, प ृ-19)।िमिथला ंचल िनवासीक मुख भो वुमे र<strong>ह</strong>ल अिछ रेडीमेड चूड़◌ा आ द<strong>ह</strong>ी जकर चचा र् पौरािणक साि<strong>ह</strong>मे से<strong>ह</strong>ोय-त उपल <strong>ह</strong>ोइछ। नम र्दासागर सकमे एि<strong>ह</strong> भो-सामीक <strong>िव</strong>ेषण नाटकककारक मुख ितपा अिछजखन घटकराज भोजन करैत छिथ :केव नथबै अिछ नाकक प ूड़◌ा।ककर<strong>ह</strong>ु केव आगा ँ बैसौलेँ थकिड बै अिछ जूड़◌ा॥झट झट गट गट घटक िगडै छिथ राव द<strong>ह</strong>ी संग चूड़◌ा।द ुइ एक बेर पािन दै मिल मिल कात पसौलि ग ूड़◌ा।धिड एक <strong>िव</strong>छलि पुिन अगुतैला स<strong>ह</strong>-स<strong>ह</strong> करइछ स ूड़◌ा॥(क<strong>िव</strong>वर जीवन झा रचनावली, प ृ-99)कीितर्पुष जीवन झाक नाटकािदक वैिशष् एि<strong>ह</strong> <strong>िव</strong>षयकेँ ल’ कए अिछ जे िमिथला ंचलक सामािजक एव ं सा ंृितकजीवनक िचणक ममे वैवाि<strong>ह</strong>क अवसरपर <strong>ह</strong>ोम आिदक वाक िनिम लावा, जारिन, धान, घी, जल, कुश, आिगआिदक िचण सामवती पुनजर्मे कयलिन अिछ। जिटलकेँ सारत आज्ञा दैत छिथन :लावा जारिन धान िधउ जल कुश <strong>िव</strong>र आिग।माङव पर सित कर<strong>ह</strong> सब पुरि<strong>ह</strong>त स लािग॥(सामवती पुनजर्, प ृ-47)वैवाि<strong>ह</strong>क <strong>िव</strong>िधमे लौिकक एव ं वैिदक द ुन ू रीितक पिरपालन कयल गेल अिछ एि<strong>ह</strong> नाटकात। चतुथीर्क <strong>िव</strong>िध स<strong>ह</strong>ोइछ संगि<strong>ह</strong>-संग भार-दोरक चचा र् से<strong>ह</strong>ो नाटकककार कयलिन अिछ।19


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ६२ म अंक १५ जुलाइ २०१० (वषर् ३ मास ३१ अंक ६२)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्अक्षरपुष जीवन झा िमिथला ंचलक सामािजक जीवनक कितपय िचण अ कुशलताक संग कयलिन अिछ। सामवतीपुनजर् एव ं नम र्दा सागर सकमे सामािजक रीित नीितक चचा र् करैत नाकार जाि<strong>ह</strong> वैवाि<strong>ह</strong>क थाक उेख कयलिनअिछ से अ ाचीन पररा अिछ। िमिथला ंचलमे एि<strong>ह</strong> कारक था एव ं पररा चिलत अिछ जे वैवाि<strong>ह</strong>कअवसरपर वर एव ं का पक्षक घटक पिजआडक िमलान <strong>ह</strong>ोइछ, जाि<strong>ह</strong>मे पया र् टाकाक योजन पडैछ जाि<strong>ह</strong>सँ<strong>िव</strong>वा<strong>ह</strong>क उिचत ब कयल जा सकय। सामवती पुनजर्मे एि<strong>ह</strong> संगक <strong>िव</strong>ेषण प ूव र्मे कयल गेल अिछ। नम र्दासागर सकमे से<strong>ह</strong>ो एि<strong>ह</strong> िितक िचण भेल अिछ। घटकराज नम र्दाक <strong>िव</strong>वा<strong>ह</strong>ाथ र् ओ सागरक ओतय ुत <strong>ह</strong>ोइतछिथ तँ सामािजक एव ं सा ंृितक प ृभूिममे एि<strong>ह</strong> परराक िनवा<strong>ह</strong> र् कोना करैत छिथ तकर अवलोकन तँ क,औजी! ए<strong>ह</strong>ना ठाम घटक जे <strong>ह</strong>यत मे लगले कोना <strong>िव</strong>चार <strong>दे</strong>त? पिजआडकेँ जे इा <strong>ह</strong>ोइमे बिझ ू लैजाउ। (क<strong>िव</strong>वर जीवन झा रचनावली, प ृ-97)।सामािजक वाकेँ सुद ृढ बनयबामे आिथ र्क िितक दृढता अ योजनीय ब ुझना जाइछ। <strong>िव</strong> <strong>िव</strong><strong>ह</strong>ीन िकसामािजक जीवनमे को म ू नि<strong>ह</strong> रि<strong>ह</strong> जाइछ। अतएव जाि<strong>ह</strong> समाजक आिथ र्क जीवन जतेक सबल र<strong>ह</strong>त ओउितक पथपर असर भ’ समाजकेँ िदशा-िन<strong>दे</strong>र्श करबामे सक्षम भ’ सकैछ। जतेक द ूर धिर िमिथला ंचलकसामािजक जीवनक आिथ र्क िितक अिछ ओ सदा सव र्दा आिथ र्क <strong>िव</strong>पतासँ सं र<strong>ह</strong>ल जकर फलप का-<strong>िव</strong>य सदृश कुथाक ज भेलैक। जीवन झा अपन नाटकािदमे आिथ र्क <strong>िव</strong>पताक िदश र्न अक लपरकरौलिन अिछ। सामवती पुनजर्मे सामवान एव ं सुमेधाक वैवाि<strong>ह</strong>क संगमे सामािजक आिथ र्क <strong>िव</strong>पताक िदश र्न<strong>ह</strong>ोइत अिछ जे <strong>िव</strong>वा<strong>ह</strong>क िनयोजनाथ र् चुर टाकाक योजनाथ र् समाजक <strong>िव</strong>पताक िदश र्न करौलिन अिछ। एि<strong>ह</strong>संगमे बुजीवक कथन समसामियक समाजक <strong>िव</strong>पताक िच दश र्बैत अिछ जखन ओ क<strong>ह</strong>ैछ, घरमे तैखन सुख जौ ंपया र् धन <strong>ह</strong>ो। <strong>ह</strong>मरा तँ सतत सभ वुक यता लगले र<strong>ह</strong>ैए। (सामवती पुनजर्, प ृ-20)।आिथ र्क <strong>िव</strong>पताक कारँ समसामियक समाजात भीख मङनी थाक ज भेल। नाटकककार सामवती पुनजर्मेएि<strong>ह</strong> थाक यथाथ र्ताक संग िचण कयलिन अिछ। िभक्षुक ाणक ओतय भीखक <strong>ह</strong>ेतु ािथ र्त <strong>ह</strong>ोइत छिथ, िकुपिरिित वसात <strong>ह</strong>ुनका भीख नि<strong>ह</strong> भेटैत छिन।शलाकापुष जीवन झाकेँ सामािजक जीवनक गीर अभव छलिन तेँ ओ ल-लपर नारी दोष िदस समाजकेँसाका ंक्ष करैत <strong>दे</strong>खल जाइत छिथ। सामािजक, सा ंृितक तथा आिथ र्क प ृभूिममे नारीकेँ सामािजक मया र्दाकपालनाथ र् मपान, िनरथ र्क मणशील बनब, ताक आान, पितपर िनष्योजन रोष, द ुजर्न िक संग वास गमनआिदकेँ ओ कुल ललनाक िनिम विजर्त कयलिन। एि<strong>ह</strong> स ंगमे ओ नम र्दा सागर सकमे अपन अिभमत गटकयलिन :मपान पर्टन पुिन ता पितपर रोष।द ुजर्न स वास यै<strong>ह</strong> छवटा नािरक दोष॥(क<strong>िव</strong>वर जीवन झा रचनावली, प ृ-112)बीसम शताीक थम दशकक मैिथली ना सि<strong>ह</strong>क जनक अक्षर पुष जीवन झा अपन समयक काश र<strong>ह</strong>िथजिनक नाटकािदमे िमिथलाक सामािजक, सा ंृितक एव ं आिथ र्क जीवनक जाि<strong>ह</strong> पक दश र्न करैछ तकर साथ र्कताएि<strong>ह</strong>मे अिछ जे नाटकककार ओकर समुिचत समाधान ओ<strong>ह</strong>ी समात कयलिन। युग <strong>िव</strong>धायक जीवन झा एि<strong>ह</strong><strong>िव</strong>चारधाराक अ ापक भाव <strong>ह</strong>ुनक समसामियक साि<strong>ह</strong>कार लोकिनपर पडलिन जे परवीर् युगक नाटकककारलोकिनक <strong>ह</strong>ेतु एक काश-पु मािणत भेल। एकर य आ य क<strong>िव</strong>वर जीवन झाकेँ छिन जे िमिथला ंचलकतालीन सामािजक सा ंृितक एव ं आिथ र्क पिरिितकेँ नीक जका ँ जािन बिझ ू क’ युगक आवकताकेँ ानमे रािख क’अपना सुख जनसाधारणक दृिकोणकेँ समित क’ कए मौिलक ना-रचनाक स ूपात कयलिन तथा ना-णालीकसभर्मे नवीन दृ िकोण अपलिन। <strong>ह</strong>ुनका ना-रचनाक ज्ञान िनये <strong>िव</strong>ृत छलिन। ओ समसामियक समाजमेघिटत <strong>ह</strong>ोइत घटनाकेँ अपन अभवक आधारपर <strong>िव</strong>ेषण कयलिन। आधिनक ु मैिथली ना साि<strong>ह</strong>ात अक्षर पुषजीवन झा नाटकक मे सामािजक, सा ंृितक एव ं आिथ र्क िितक संगमे एक कीितर्मान ािपत कयलिन जे एि<strong>ह</strong>साि<strong>ह</strong>क िनिम एक अ<strong>िव</strong>रणीय ऐित<strong>ह</strong>ािसक घटना िथक जे अध ुनातन सभर्मे मैिथल समाजक <strong>ह</strong>ेतु िदशाबोधकमािणत भेल।20


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ६२ म अंक १५ जुलाइ २०१० (वषर् ३ मास ३१ अंक ६२)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्१. -गजे ठाकुर- य.पी.एस.सी.१- ूभारोपीय भाषा पिरवार म मैिथलीक ान २.च यादव-सुभाष१.-गजे ठाकुरय.पी.एस.सी.१ूभारोपीय भाषा पिरवार म मैिथलीक ानभाषाक पािरवािरक वगीर्करण ऐित<strong>ह</strong>ािसक आधारपर <strong>ह</strong>ोइत अिछ, जाि<strong>ह</strong>मे भाषाक इित<strong>ह</strong>ास, एक भाषाक दोसर भाषासँउि, भाषाक आकृित-कृित मा रचनाकताक संग अथ र्-तत्पर से<strong>ह</strong>ो ान <strong>दे</strong>ल जाइत अिछ। जेना कोि वा सम ू<strong>ह</strong> बीजीपुषक संकना करैत अिछ आ ओतएसँ अपना धिर एकटा व ंशव ृक्षक िनमा र्ण करैत अिछ, ति<strong>ह</strong>नाभाषाक इित<strong>ह</strong>ासक लेखक से<strong>ह</strong>ो आिद, म आ आधिनक ु कालक आधारपर भाषाक प ूव र्वतीर् आ बीज भाषाक संकनासोझा ँ अत छिथ। मुदा भाषाक इित<strong>ह</strong>ासमे पुी आ बि<strong>ह</strong>न भाषाक संकना से<strong>ह</strong>ो एि<strong>ह</strong> तर<strong>ह</strong>ेँ सोझा ँ अबैतअिछ।मैिथलीक भारोपीय भाषा पिरवारमे ानान, श, ाकरण आ िनक आधारपर भाषा एक-दोसरासँ लग <strong>ह</strong>ोइत अिछ। मुदा एि<strong>ह</strong> म िकछु अपवाद से<strong>ह</strong>ोअिछ। अवेा, अंजी आ जम र्न भाषा मैिथलीसँ भौगोिलक पसँ द ूर र<strong>ह</strong>लोपर एे पिरवारक अिछ, मुदा अरबी,तिमल आिद सापेक्ष पेँ भौगोिलक िनकटता अछैत दोसर पिरवारक अिछ।फेर भाषा ित आयाितत <strong>िव</strong><strong>दे</strong>शज शावलीक आधारपर <strong>ह</strong>म एक भाषाकेँ दोसर भाषाक पिरवारक िस नि<strong>ह</strong> कऽसकै छी। ति<strong>ह</strong>ना िनम ूलक आ शम ूलक अथ र्क सा से<strong>ह</strong>ो द ू भाषा पिरवारकेँ एक वमे नि<strong>ह</strong> आिन सकैत अिछ,जेना संृतक जा आ अरबीक जािलम -शम ूलक सा वा मैिथलीक िमयाऊँ आ चीनी मािरन भाषाक ाऊँ(िबलािड)- िनम ूलक सा।िनक सामे से<strong>ह</strong>ो कख काल गडबडी <strong>ह</strong>ोइत अिछ, जेना मैिथलीमे ड, ढ आ चिबुक ख ूब योग <strong>ह</strong>ोइतअिछ मुदा ई तीन ू िन संृतमे नि<strong>ह</strong> अिछ।21


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ६२ म अंक १५ जुलाइ २०१० (वषर् ३ मास ३१ अंक ६२)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्भौगोिलक आधारपर से<strong>ह</strong>ो “भारोपीय भाषा” ई नामकरण प ूण र् पसँ समीचीन नि<strong>ह</strong> अिछ, कारण सूण र् भारतमेभारोपीय भाषा पिरवारक उपिित नि<strong>ह</strong> अिछ आ भारतमे भारोपीय भाषाक अितिर आ भाषा पिरवारकउपिित अिछ। य ूरोपमे से<strong>ह</strong>ो काकेिशयन आिद भाषा पिरवार भारोपीय भाषा पिरवारमे नि<strong>ह</strong> अबैत अिछ।ाकरण साक आधार द ू भाषाकेँ एक पिरवारमे रखबाक सभसँ सुद ृढ आधार अिछ।म ूल पसँ भारोपीय पिरवारक भाषामे यक योग ख ूब <strong>ह</strong>ोइत अिछ आ धातुमे य जोिड श बत अिछ।पुिंग, स्ीिलंग आ नपुंसक िलंग, ई तीन तर<strong>ह</strong>क िलंग अिछ तँ एकवचन, <strong>िव</strong>चन आ ब<strong>ह</strong>ुवचन एि<strong>ह</strong> तीन तर<strong>ह</strong>कवचन। मुदा आब अिधका ंश भाषामे एकवचन आ ब<strong>ह</strong>ुवचन यै<strong>ह</strong> द ूटा वचन <strong>ह</strong>ोइत अिछ। जाि<strong>ह</strong> ियाक फल य ंा <strong>ह</strong>ो से आपदी आ जकर फल दोसरकेँ भेटए से परैपदी, ई द ू तर<strong>ह</strong>क िया भारोपीय भाषमे र<strong>ह</strong>ैतअिछ। समासक योग से<strong>ह</strong>ो मोटा-मोटी भारोपीय भाषाक <strong>िव</strong>शेषता अिछ।भारोपीय पिरवारक द ू भेद अिछ। सए (१००) लेल यु म ूल भारोपीय श “तोम” द ू तर<strong>ह</strong>ेँ बाजल जाइतअिछ। संृतमे “शतम ्” आ लैिटनमे “केटुम ्”। एि<strong>ह</strong> आधारपर संृतसँ लग भाषा सम ू<strong>ह</strong> अवेा (भाषा आ ंथद ुन ूक नाम, जे-अवेा- ओि<strong>ह</strong>पर भा), फारसी, मैिथली, सी आिद अबैत अिछ। केटुम ् वमे लैिटनसँ लगभाषा जेना ीक, जम र्न, ंच, इटािलयन आिद अबैत अिछ।शतम ् वमे भारत-इरानी (वा इडो आय र्न), बाल्टो-ा<strong>िव</strong>क, आमीर्नी आ इलीरी भाषा सम ू<strong>ह</strong> अबैत अिछ।इडो आय र्न वा भारतीय-ईरानी भाषा सम ू<strong>ह</strong>मे ऋगवेद सभसँ ाचीन अिछ। जोरािष्यन धम र्क अवेा जेवैिदक कालक अिछ ओ अवेा भाषाक अिछ। ईरानी भाषा सम ू<strong>ह</strong>मे अवेा, ाचीन फारसी, प<strong>ह</strong>लवी, पश्तो,बल ूची आ कुद र् भाषा मुख अिछ। भारतीय आय र्भाषा सम ू<strong>ह</strong>मे वैिदक संृत, लौिकक संृत, पाली (ाचीन ाकृत५००. ई.प.सँ ू १०० ई.प. ू धिर), ाकृत (म ाकृत १०० ई.प. ू सँ ५०० ई. धिर), अपंश (५०० ई. सँ ९०० ई. धिर)आ अव<strong>ह</strong> (९०० ई. सँ ११०० ई. धिर) आ तकर बाद मागधी ाकृतसँ मैिथली, ब ंगला, ओिडया, असमी आिद भाषा(११०० ई. सँ) अबैत अिछ।<strong>िव</strong>क भाषाक पािरवािरक व(अ)य ूरेिशया, (आ)अीका, (इ)शा म<strong>ह</strong>ासागरक (पैिसिफक), (ई)अमेिरका(अ)य ूरेिशया- (क)भारोपीय, (ख)ा<strong>िव</strong>ड, (ग)ब ुशी, (घ)काकेशी, (ङ)य ूराल-अल्ताई, (च)चीनी, (छ)जापानी-कोिरयाई, (ज)<strong>ह</strong>ाइपरबोरी, (झ)बा, (ञ)सेमीिटक-<strong>ह</strong>ेिमिटक- अीकामे(क)भारोपीय- (i ) इडो आय र्न, (i i)बाल्टो-ा<strong>िव</strong>क, (i ii)आमीर्िनयन, (i v) इलीरी, (v)ीक, (vi )केिल्टक,(vi i )जमािनक, र् (vi i i )इटािलक, (i x)ि<strong>ह</strong>ी, (x)तोखारी(i ) इडो आय र्न- ( a)भारतीय आय र्भाषा, (b)ईरानी( a)भारतीय आय र्भाषा(A)ाचीन भारतीय आय र्भाषा (२५०० ई.प ू .सँ ५०० ई. प ू .)(B)मकालीन भारतीय आय र्भाषा (५०० ई.प ू .सँ १००० ई.)22


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ६२ म अंक १५ जुलाइ २०१० (वषर् ३ मास ३१ अंक ६२)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्(C)आधिनक ु भारतीय आय र्भाषा(१००० ई. सँ आइ धिर)(A)ाचीन भारतीय आय र्भाषा (२५०० ई.प.सँ ू ५०० ई. प.)- ू वैिदक संृत, लौिकक संृत (बाीिक -“मािषिम<strong>ह</strong> संृताम ्”- संृत आ माषी द ुन ू भाषा।)(B)मकालीन भारतीय आय र्भाषा (५०० ई.प ू .सँ १००० ई.)- पि<strong>ह</strong>ल ाकृत (पाली), दोसर ाकृत (साि<strong>ह</strong>िकाकृत- शौरसेनी, म<strong>ह</strong>ाराष्ी, मागधी, अर्मागधी, पैशाची, ाचड, खस), तेसर ाकृत (अपंश- थमे-थमािड आ पतंजिल ारा उेख।)(C)आधिनक ु भारतीय आय र्भाषा(१००० ई. सँ आइ धिर) (अ) शौरसेनीसँ खडी बोली, जभाषा, बा ँग, कौजी,ब ुेली, मारवाडी, जयपुरी, मालवी, मेवाती, गुजराती (आ)म<strong>ह</strong>ाराष्ीसँ मराठी, को ंकणी, नागपुरी, बरारी (इ)मागधीसँ भोजपुरी, मग<strong>ह</strong>ी, बा ंगला, ओिडया, असमी, मैिथली (ई) अध र्मागधीसँ अवधी, बघेली, छीसगढी (उ)पैशाचीसँ ल<strong>ह</strong>ँदी (ऊ) ाचडसँ िसी, पंजाबी (ए) खससँ प<strong>ह</strong>ाडी भाषाक <strong>िव</strong>कास रेखािकत ं <strong>ह</strong>ोइत अिछ।बाीिक ारा सुरकामे मािषिम<strong>ह</strong> संृताम ्- संृत आ माषी द ुन ू भाषाक ज्ञान <strong>ह</strong>मानजीसँ क<strong>ह</strong>बाओल गेलअिछ। ोितरीर- “पु कइसन भाट- संृत, पराकृत, अव<strong>ह</strong>ठ, पैशाची, सौरसेनी, मागधी छ<strong>ह</strong>ु भाषाक तज्ञ”संगि<strong>ह</strong> ोितरीर ारा सात “उपभाषक” चच र् भेल अिछ। ाकृतक कैकटा कार छल। ओि<strong>ह</strong>मे मागधी ाकृतमैिथली आ अ प ूवीर् भारतक भाषाक <strong>िव</strong>कासमे योगदान <strong>दे</strong>लक। अध र्मागधीमे जैन धम र् आ पालीमे बौधम र् िलखल गेल। कािलदासक संृत नाटकमे संृतक अितिर अपंशक योग गएर अिभजा वक लेलयु भेल तँ चया र्पदक भाषा से<strong>ह</strong>ो मागधी िमित अपंश छल। मैिथली सि<strong>ह</strong>त आन आधिनक ु भारतीय आय र्भाषादोसर ाकृतसँ <strong>िव</strong>किसत भेल से<strong>ह</strong>ो <strong>दे</strong>िख पडैत अिछ। अपंश परवतीर् कालमे प ूवीर् भारतमे अव<strong>ह</strong>क पलेलक। मैिथलीक <strong>िव</strong>शेषता जाि<strong>ह</strong>मे एकर सभ शक रा ंत <strong>ह</strong>ोएब, ियापक जिटल <strong>ह</strong>ोएब (मुदा ताि<strong>ह</strong>मे लैिगकंभेद नि<strong>ह</strong> <strong>ह</strong>ोएब), सव र्नामक स कारक प आिदक परेखा अव<strong>ह</strong>मे दृ िगोचर <strong>ह</strong>ोएब शु भऽ गेल छल।ऐित<strong>ह</strong>ािसक आधारपर भाषाक पािरवािरक वगीर्करणमे अव<strong>ह</strong> (अव<strong>ह</strong>) केँ “ मैिथल अपंश” ताि<strong>ह</strong> कारणसँ क<strong>ह</strong>लजाइत अिछ आ मागधी ाकृतसँ से<strong>ह</strong>ो एकर <strong>िव</strong>कास दृ िगोचर <strong>ह</strong>ोइत अिछ। अव<strong>ह</strong> मैिथलीसँ लग रि<strong>ह</strong>तोशौरसेनी ाकृत-अपंशसँ से<strong>ह</strong>ो लग अिछ, मुदा <strong>दे</strong>शी शक योगसँ एि<strong>ह</strong>मे अपंशसँ ब<strong>ह</strong>ुत रास ाकरिणकपिरवतर्न <strong>दे</strong>खा पडैत अिछ। <strong>िव</strong>ापितक “ कीितर्लता” अव<strong>ह</strong>मे अिछ, मुदा “ चया र् गीत” आ “ वण र् राकर”कीितर्लतासँ प ूव र्वतीर् <strong>ह</strong>ोएबाक बादो पुरान मैिथली अिछ आ अव<strong>ह</strong>सँ से<strong>ह</strong>ो लग अिछ। दामोदर पंिडतक “ उिि करण” से<strong>ह</strong>ो कीितर्लतासँ प ूव र्वतीर् अिछ मुदा पुरान अवधी आ पुरान कोशलीक ितमान ुत करैत अिछआ अव<strong>ह</strong>सँ लग अिछ। भारोपीय भाषा पिरवारमे मैिथलीक ान मोटा-मोटी संृत, पाली, ाकृत, अपंश आअव<strong>ह</strong>क ऐित<strong>ह</strong>ािसक ममे अबैत अिछ।(९२३ श)२23


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ६२ म अंक १५ जुलाइ २०१० (वषर् ३ मास ३१ अंक ६२)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्सुभाष च यादव,1948-ज ०५ माच र् १९४८, माक दीवानगंज, सुपौलमे। पैक ान: बलबा-मेना<strong>ह</strong>ी, सुपौल। घर<strong>दे</strong>िखया (मैिथलीकथा-सं<strong>ह</strong>), मैिथली अकादमी, पटना, १९८३, <strong>ह</strong>ाली (अंजीसँ मैिथली अवाद), साि<strong>ह</strong> अकादमी, नई िदी, १९८८,बीछल कथा (<strong>ह</strong>िरमो<strong>ह</strong>न झाक कथाक चयन एव ं भूिमका), साि<strong>ह</strong> अकादमी, नई िदी, १९९९, िब<strong>ह</strong>ािड आउ (ब ंगला सँमैिथली अवाद), िकसुन संक लोक, सुपौल, १९९५, भारत-<strong>िव</strong>भाजन और ि<strong>ह</strong>ी उपास (ि<strong>ह</strong>ी आलोचना), िब<strong>ह</strong>ारराष्भाषा पिरषद, ् पटना, २००१, राजकमल चौधरी का सफर (ि<strong>ह</strong>ी जीवनी) सारा ंश काशन, नई िदी, २००१,बत-िबगडैत (मैिथली कथा-सं<strong>ह</strong> २००९), मैिथलीमे करीब सिर टा कथा, तीस टा समीक्षा आ ि<strong>ह</strong>ी, ब ंगला तथाअंजी मे अक अवाद कािशत।रचनाक पाठ आ लेखकको लेखक सँ ई अपेक्षा केनाइ जे ओ अपन रचनाक ीकरण आ ाा करए– एकटा अिचत अपेक्षा<strong>ह</strong>ोएत। ई काज लेखकक न<strong>ह</strong>ी ं िथकैक। रचना चा<strong>ह</strong>े कतबो द ुबौ र् आ <strong>िव</strong>वादाद <strong>ह</strong>ो, लेखक ओि<strong>ह</strong> लेल िजेदारतऽ <strong>ह</strong>ोइत अिछ, मुदा ओकर भाकार <strong>ह</strong>ेबाक लेल बा नि<strong>ह</strong>। लेखक ककरा– ककरा अपन रचना ब ुझे िफरतआ िकएक? की ई सव छैक? लेखक जँ चा<strong>ह</strong>ए तऽ अपन जीवन– काल मे रचनाक संदभर्मे िकछु साद ािपतकऽ सकैत अिछ, मुदा म ृोपरा ंत?<strong>ह</strong>ोक पाठक अपन बोध आ <strong>िव</strong>वेकक असार रचनाक पाठ करैत अिछ। <strong>ह</strong>रेक युगक से<strong>ह</strong>ो अपन िभ बोध<strong>ह</strong>ोइत छैक। तँ ई पाथ िभता आ पिरवर्नशीलता <strong>ह</strong>रेक समथ र् रचनाक आिनवाय र् गुण <strong>ह</strong>ोइत अिछ। समय केसंग– संग रचनाक संवेदनाक अिभाय बदलैत र<strong>ह</strong>ैत छैक। तँ इ युग बदलला पर रचनाक ाा से<strong>ह</strong>ो बदिल<strong>ह</strong>ाइत छैक। एि<strong>ह</strong> तर<strong>ह</strong>ेँ को एकटा रचना के एे टा आ समान पाठ न<strong>ह</strong>ी ं <strong>ह</strong>ोइत अिछ; म ूवान रचनाक पाठअनंत <strong>ह</strong>ोइत अिछ।पाठ पर लेखकक िनय ंण न<strong>ह</strong>ी ं <strong>ह</strong>ोइत छैक। तँ इ पाठ– िभताक लेल ओकरा सफाइ आ ीकरण <strong>दे</strong>बाक कोबेगरता नि<strong>ह</strong> <strong>ह</strong>ेबाक चा<strong>ह</strong>ी।<strong>ह</strong>मर अपन अभव तऽ इ अिछ जे जाधिर को घटना कलाक <strong>िव</strong>जनसँ दी नि<strong>ह</strong> <strong>ह</strong>ोएत ताधिर ओ रचनामेपा ंतिरत नि<strong>ह</strong> भऽ सकत। ओि<strong>ह</strong> आरिभक ं <strong>िव</strong>जनकेँ पाठक िभ– िभ पेँ पकडैत अिछ आ अलग– अलग ााकरैत अिछ। <strong>ह</strong>मरा लगैत अिछ जे को रचनाक <strong>िव</strong>जन आ दश र्नकेँ पाठक भले नि<strong>ह</strong> बिझ ु पबैत <strong>ह</strong>ो, ओकरमम र्केँ जर पकिड लैत अिछ; ओकर संवेदनाक तकेँ दय ंगम कऽ लैत अिछ। लोक– कथा सँ उदा<strong>ह</strong>रण ली तऽबात बेशी <strong>ह</strong>ोएत। एकटा िचनमा खेिलऐ रओ भइया तइ ले पकड जाइ– ए’ - एि<strong>ह</strong> उिमे ाय आसमानताकेँ जे <strong>िव</strong>मश र् आ दश र्न छैक, तकरा पाठक भले नि<strong>ह</strong> बिझ ू पबैत <strong>ह</strong>ो, मुदा तंताक लेल जे फुीकआतर्नाद छैक तकर अभव पाठक अव कऽ लैत अिछ।ति<strong>ह</strong>ना <strong>ह</strong>मर कथा ‘ नदी’ आ ‘ किनया ँ– पुतरा’ मे जीवनदाियनी शिक पमे मकेँ जे <strong>िव</strong>जन (दश र्न) छैक तकराब ूझब ओतेक आसान जँ नि<strong>ह</strong>यो <strong>ह</strong>ोइ, तैयो <strong>ह</strong>क अभूित तऽ पाठक किरते अिछ। साि<strong>ह</strong>मे असली चीज इए<strong>ह</strong>संवेदना या मम र् <strong>ह</strong>ोइत छैक। को <strong>िव</strong>चार (या दश र्न) संवेदक मामसँ पाठक धिर प<strong>ह</strong>ु ँचबाक चा<strong>ह</strong>ी; को नीरस<strong>िव</strong>मश र् या नाराबाजीक पमे नि<strong>ह</strong>। <strong>ह</strong>मरा ब ुझ धम र् आ संृितक िभि मे िथक। मसँ बिढ कऽ एि<strong>ह</strong>संसारमे को दोसर भाव नि<strong>ह</strong> अिछ।<strong>ह</strong>मर कथा सभ को <strong>िव</strong>चारधाराक या आचारशास्ीय आ<strong>ह</strong> लऽ कऽ नि<strong>ह</strong> चलैत अिछ। ओ अपन समयकेँ आचार–<strong>िव</strong>चारकेँ तऽ करैत अिछ, मुदा ओि<strong>ह</strong> सँ ब नि<strong>ह</strong> अिछ।<strong>ह</strong>मर धारणा अिछ जे कलाकृित को ाित ं नि<strong>ह</strong> अत अिछ। ओ मक भावाक अिभवि ृ आ दृ िकेँ ब<strong>ह</strong>ुतस ू ढ़◌ंगसँ बदलैत अिछ आ दीघ र्कािलक सामािजक पिरवर्नक घटक <strong>ह</strong>ोइत अिछ। एकर अितिर आ िकछु नि<strong>ह</strong>।24


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ६२ म अंक १५ जुलाइ २०१० (वषर् ३ मास ३१ अंक ६२)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्जे आलोचक एि<strong>ह</strong>सँ इतर को अपेक्षा आ आ<strong>ह</strong> (जेना मैिथलीक चेतनावादी <strong>ह</strong>ठ) लऽ कऽ साि<strong>ह</strong> लग जाएत,से अपकेँ ठकत आ दोसरोकेँ धोखा <strong>दे</strong>त।(मैिथली लेखक संघ ारा पटनामे आयोिजत पिरचचा र्मे सुभाष च यादवक व)जगदीश साद म ंडल 1947-गाम-बेरमा, तमुिरया, िजला-मध ुबनी। एम.ए.।कथाकार (गामक िजनगी-कथा सं<strong>ह</strong>), नाटककार(िमिथलाक बेटी-नाटक),उपासकार(मौलाइल गाछक फूल, जीवन संघष, र् जीवन मरण, उान-पतन, िजनगीक जीत- उपास)। मार्वादकग<strong>ह</strong>न अयन। मुदा सीिलंगसँ बचबाक लेल कुिन आोलनमे गेिन<strong>ह</strong>ार लोक सभसँ भेँट भे मो<strong>ह</strong>भंग।ि<strong>ह</strong>नकर कथामे गामक लोकक िजजी<strong>िव</strong>षाक वण र्न आ नव दृ िकोण दृ िगोचर <strong>ह</strong>ोइत अिछ।कथासंगीवय अवयक सीमापर प<strong>ह</strong>ु ँचल सुशील सर<strong>ह</strong> बख र् सात मास पाड कए चुकल। पा ँच मासक उपरा वय भऽजाएत। शु िदन र<strong>ह</strong> चािर ासक आशासँ समएपर कओलेज <strong>िव</strong>दा भेल। संयोगो नीक, कओलेजक काउमेप<strong>ह</strong>ु ँचते घ ंटी बजल। वमे बैसल ब<strong>ह</strong>ुतो संगीक बीच सुशीलो। पि<strong>ह</strong>ल घ ंटी फोंक गेल। दोसरो-तेसरो-चािरमोति<strong>ह</strong>ना। एो घ ंटी पढ़◌ाइ नि<strong>ह</strong> <strong>दे</strong>िख िकयो ख ुशीसँ समए िबतबैत तँ िकयो ब कोठरीमे जेठक द ुप<strong>ह</strong>िरया िबपंखे िबतबैत र<strong>ह</strong>ए। ओि<strong>ह</strong>मे सँ एक सुशीलो र<strong>ह</strong>ए।सुशीलक कत मन ासक कोठरीसँ िनकिल डेरा िदिश <strong>िव</strong>दा भेल। िक <strong>ह</strong>मरा सब<strong>ह</strong>क िजनगी, पोखिरक पािनजेका ँ चा भरसँ घेराएल अिछ वा प<strong>ह</strong>ाडसँ िनकलैत नदी जेका ँ समु िदिश बढैत अिछ।25


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ६२ म अंक १५ जुलाइ २०१० (वषर् ३ मास ३१ अंक ६२)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्डेरा ऐलाक उपराो सुशीलक मनमे बेचैनी बिढते गेल। उत् सुशील िकताब-का ँपी रैकपर फेकैत िब <strong>दे</strong><strong>ह</strong>ककपड़◌ा आ पाएरक चल खोलनि<strong>ह</strong> चौकीपर ओंधरा गेल। जेना मन काब ूएमे <strong>ह</strong>ोइ ति<strong>ह</strong>ना बेसुिध। पि<strong>ह</strong>लघ ंटीक पढ़◌ाइ िकअए भेल? नजिर दौड़◌ौलक तँ <strong>दे</strong>खलक जे ओि<strong>ह</strong> <strong>िव</strong>षयक तँ िशक्षके नि<strong>ह</strong> छिथ तँ पढ<strong>िव</strong>तिथके? मनमे <strong>ह</strong>ँसी उपकल। मुदा फेिर मन घ ुमल। िब िशक्षकक िशक्षण संा कोना चिल सकैत अिछ। िकएकरा ाइवेट संाक बाट खोलब नि<strong>ह</strong> क<strong>ह</strong>बैक? िक साव र्जिनक िशक्षण संा बाघक खाल ओढल संा तँ छी।मन घ ुसुिक दोसर घ ंटीक <strong>िव</strong>षयपर प<strong>ह</strong>ु ँचल। एगार<strong>ह</strong> सए <strong>िव</strong>ाथीर्क बीच एकटा ोफेसर छिथ। त<strong>ह</strong>ूँ मे जि<strong>ह</strong>यासँइचाय र् भेला<strong>ह</strong> ति<strong>ह</strong>यासँ ासक कोन बात जे <strong>िव</strong>भागक ाफो म छोिड िंिसपलेक कुरसीपर बैइसए लगला<strong>ह</strong>।जि<strong>ह</strong>ना ई ंटाक <strong>दे</strong>वाल लेटरीन आ कीचेनक द ूरी बनबैत ति<strong>ह</strong>ना छाक पढ़◌ाइ आ नब वेतनक ि<strong>ह</strong>साव द ूरी ब।अध िखलल फुल जेका, ँ जेकरा को ंढी क<strong>ह</strong>बै आ फूल ति<strong>ह</strong>ना सुशीलक मन बीचमे पिड गेल। मनमे उठलैमध ु दइबला माछीकेँ <strong>िव</strong>धाता ओ<strong>ह</strong>न डं क िकऐक <strong>दे</strong>लिखन। मुदा मन तेसर घ ंटीक <strong>िव</strong>षयपर गेलइ। तीिन िशक्षक।त<strong>ह</strong>न िकअए पढ़◌ाइ भेल। ई तँ ओ<strong>ह</strong>न <strong>िव</strong>षय छी जे िब पढ़◌ौ <strong>िव</strong>ाथीर्केँ ब<strong>ह</strong> ुत अिधक किठनाइ <strong>ह</strong>ेतइ।डेरापर नजिर पिडति<strong>ह</strong> <strong>दे</strong>खलक जे के ऐ<strong>ह</strong>न ापारी <strong>ह</strong>ोएत जे समए पािब अपन सौदाकेँ म<strong>ह</strong>ग कऽ नि<strong>ह</strong>बेचत। ऐ<strong>ह</strong>न काज तँ वए<strong>ह</strong> बेपारी कऽ सकैत अिछ जेकर बेरागी मन <strong>ह</strong>ोय। मुदा मन ठमकलै। आग ू बढैआ पाछू <strong>ह</strong>टैले तैयार <strong>ह</strong>ोय। जि<strong>ह</strong>ना जीरो िडी अंक्षा ंससँ स ूजर् मकर रेखा िदिश बढैत तँ ककर् रेखा िदिश<strong>िव</strong>परीत समए <strong>ह</strong>ुअए लगैत ति<strong>ह</strong>ना तँ भऽ र<strong>ह</strong>ल छैक। एक िदिश घर-घर िशक्षा आ दोसर िदस सो-चानीसँम<strong>ह</strong>ग। जि<strong>ह</strong>ना गरीबक घरसँ सोनाकेँ द ुनी छैक ति<strong>ह</strong>ना िक िशक भेिल जा र<strong>ह</strong>ल छैक। मन आग ू बिढ चािरमघ ंटीपर प<strong>ह</strong>ु ँचलै। तीिन िशक्षक तँ अ<strong>ह</strong>ू <strong>िव</strong>षयक छिथ। त<strong>ह</strong>न िकऐक पढ़◌ाइ भेल? एक गोटे सीटकचुनावक ितकडममे लागल छिथ मुदा तइओ तँ द ू गोटे छिथये। एक गोटे तेर<strong>ह</strong>म िदन िरटायर करता<strong>ह</strong>।मनमे ख ुशी उपकलै। जि<strong>ह</strong>ना मरै समए िकछु िदन लोक दिनया ु ँसँ कारोबार समेिट घरक ओछाइन धडैत अिछ ति<strong>ह</strong>नातँ <strong>ह</strong>ुनको धडैक चाि<strong>ह</strong>एिन। सोगेसँ रोग <strong>ह</strong>ोइत अिछ। तेर<strong>ह</strong>े िदनक उर दरमा<strong>ह</strong>ा आधा भऽ जेतिन। समएतँ एि<strong>ह</strong>ना, जि<strong>ह</strong>ना िब पढ़◌ौ, कौलेज नि<strong>ह</strong> अए बीिततिन छि। तेँ सोग <strong>ह</strong>ोएव अिनवाय र् आ काज नि<strong>ह</strong> करबआवक छिये। मुदा तेसर तँ एि<strong>ह</strong> सभसँ अलग छिथ। ओ िकअए ऐला<strong>ह</strong>। नजिर दौडिबति<strong>ह</strong> <strong>दे</strong>खलक जेओ तँ सा<strong>ह</strong>मे एक िदन आ<strong>िव</strong> छबो िदनक <strong>ह</strong>ाजरी बनबै छिथ। शिन तँ काि िछयै आइ कोना अिबतिथ? एतेमनमे अिबते सुशीलक आिख ँ झलफलाए लगलै। मन खिलआएल बिझ ु पडलै। उिठ कऽ चलो आ पे ंटो-शट र्खोललक। लँगी ू बदिलति<strong>ह</strong> पािन पीवैक मन भेलइ। कोठरीसँ िनकिल कलपर <strong>ह</strong>ाथ-पाएर-मुँ<strong>ह</strong> धोअए गेल। पािनपी<strong>िव</strong>ति<strong>ह</strong> मन <strong>ह</strong>ुक बिझ ु पडलै। मुदा जि<strong>ह</strong>ना खढ<strong>ह</strong>ाएल खेतमे <strong>ह</strong>रबा<strong>ह</strong>केँ <strong>ह</strong>र जोतब भिरगर बिझ ु पडैत ति<strong>ह</strong>नासुशीलक मन समाक बोनाइल प <strong>दे</strong>खलक। भगवान रामे जेका ँ कैकेइक मन फेिर सघन जंगल <strong>दे</strong>खैकभेलइ। कओलेजक बीचमे <strong>दे</strong>िख सीमा िदस बढ़◌ौलक। एक सीमा सवो र् िशक्षण िदस पडलै तँ दोसर गामकटटघर ूलपर। जि<strong>ह</strong>ना प<strong>ह</strong>ाडसँ िनकिल अनवरत गितसँ चिल नदी समुमे जाए िमलैत अिछ ति<strong>ह</strong>ना टटघरेकज्ञान उिड कऽ सवो र् ज्ञानक समुमे िमलत। एते <strong>िव</strong>चार अ<strong>िव</strong>ति<strong>ह</strong> गाछसँ गाछ टकराइत आिगक लुीकेँ िछटकैत<strong>दे</strong>खलक। ई लुीक आिग तँ कोसक-कोस सुखल लकडीक संग-संग ल<strong>ह</strong>ल<strong>ह</strong>ाइत फुलल-फडल गाछकेँ से<strong>ह</strong>ो जरादैत अिछ। जि<strong>ह</strong>ना सघन बनमे राक ठेकान नि<strong>ह</strong> र<strong>ह</strong>ैत ति<strong>ह</strong>ना सुशील को रे <strong>दे</strong>खए। मन अपनउमेरपर गेलइ। सर<strong>ह</strong> बख र्सँ उपर। अठार<strong>ह</strong>मक बीच। अठार<strong>ह</strong> बख र् पुरलापर चेतन भऽ जाएव। मुदा <strong>ह</strong>मरचेतना कि<strong>ह</strong>या जागत जे बा<strong>ह</strong>री दिनया ु ँकेँ अंगीकार करब। आिक <strong>दे</strong>िख कऽ छोिड <strong>दे</strong>ब। ूल-कओलेजकपढ़◌ाइक तँ वए<strong>ह</strong> गित अिछ। जि<strong>ह</strong>ना एक-एक ई ंटा जोिड िबशाल अािलका बत ति<strong>ह</strong>ना क-क सीिख बालचेतनाकेँ पैघ बना सकै छी। ई के करत? ई तँ अपनि<strong>ह</strong> के <strong>ह</strong>ोएत। मन शा भेलइ। नजिर <strong>दे</strong>लकगामक ओि<strong>ह</strong> बापर जे माएक मुँ<strong>ह</strong>सँ लुखी सीखैत अिछ मुदा ूलमे वेश किरति<strong>ह</strong> िगल<strong>ह</strong>रीसँ भेंट भऽ जाइछैक। िक <strong>ह</strong>मर माभाषा गामो धिर नि<strong>ह</strong> अिछ। िक ि<strong>ह</strong>मालय प<strong>ह</strong>ाडसँ गंगा कूिद-कूिद राा टिप समुमेप<strong>ह</strong>ु ँचैत अिछ आिक नीच-उपरक राा टपैत समुमे प<strong>ह</strong>ँचैत ु अिछ। ज्ञान-कम र्क बीच भि <strong>ह</strong>ोएत। िक बाकम र्पी माएसँ सीिख ज्ञान पी गुसँ िमिल पवैत अिछ। जँ से नि<strong>ह</strong> तँ माए-बाप गु कोना? गामक ूलसँनजिर <strong>ह</strong>िट िमड्ल ूल आ <strong>ह</strong>ाइ ूलपर प<strong>ह</strong>ु ँचलै। कतौ <strong>ह</strong>ाइ ूलसँ ास कािट िमड्ल ूलमे जोड़◌ाइत अिछ तँकतौ कओलेजक ास <strong>ह</strong>ाइ ूलमे। जि<strong>ह</strong>ना ास तँ किट कऽ चिल अबैत ति<strong>ह</strong>ना िशक्षको अबैत। पढिन<strong>ह</strong>ारतँ <strong>िव</strong>ालय पैदा कऽ दैत मुदा पढ़◌ौिन<strong>ह</strong>ार कोना........। आग ू बढैत सुशीलक मन कओलेजमे नि<strong>ह</strong> अँटिक<strong>िव</strong><strong>िव</strong>ालय प<strong>ह</strong>ु ँच गेल। मनमे उठल िजनगीक पा ँचम (भोजन, वस्, आवास, िचिकाक उपरा) आवक िशक्षाछी। ओना िशक्षक संा अन अिछ। मुदा एक सीमाक भीतर से<strong>ह</strong>ो अिछ। िकयो अपना डेरापर िकताब उलटाक जबाब अपन परीक्षाक कापीमे िलखैत अिछ तँ िकयो पढ़◌ाइक अभावमे पो ठीिकसँ नि<strong>ह</strong> बिझ ु पबैतअिछ। िक एि<strong>ह</strong> दौडमे के आग ू बढत? िकयो माकर्सीटे कीिन लैत अिछ। िक िशक्षा सन समाकेँ बेदरा-ब ुदरीक खेतमे बनाओल गरदा-गुदरीक घर-आ ंगन छी? िचासँ मातल सुशील िनराश भऽ ओछाइनपर ओंघरा गेल।िचाक बनमे िचनक गाछ कतौ <strong>दे</strong>खवे करए जि<strong>ह</strong>सँ आशाक फल <strong>दे</strong>खैत। सुतल शरीर आरो सुित र<strong>ह</strong>ल।26


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ६२ म अंक १५ जुलाइ २०१० (वषर् ३ मास ३१ अंक ६२)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्अकलबेराक समए। कओलेजसँ आिब बसी कोठरीमे िकताव-कापी रिख सोझे माए लग प<strong>ह</strong>ु ँचल। जलखैक िछपलीबसीक आग ूमे बढबैत बाजिल- ‘‘ब ुी, उदास िकअए छ<strong>ह</strong> ?’’अपनाकेँ िछपबैत बसी बाजिल- ‘‘नि<strong>ह</strong>, नि<strong>ह</strong>। उदास क<strong>ह</strong>ा ँ छी ?’’बसी अपन वसी ब<strong>ह</strong>ारकेँ िछपबैक कोिशश करैत मुदा जि<strong>ह</strong>ना शरीरक रोग तरे-तर िबस<strong>िव</strong>साइत र<strong>ह</strong>ैत अिछति<strong>ह</strong>ना मनक रोग बसीकेँ । मनमे नचैत कओलेजक पढ़◌ाइ आ अपन िजनगी। सुशील आ बसी संगे पढैत।पढ़◌ाइ नि<strong>ह</strong> <strong>ह</strong>ेवाक सोगसँ सोगाएल बसी माएसँ आग ू ग नि<strong>ह</strong> बढ़◌ा <strong>िव</strong>ुट खा चा<strong>ह</strong> पी<strong>िव</strong> चुपचाप अपनकोठरीमे आिब उतान भऽ ओंघरा गेल। िसरमापर माथ <strong>दे</strong> द ुन ू बाि<strong>ह</strong> ँ समेिट कऽ मोिड छातीपर रिख अपनिजनगी िदस ताकए लगल। आज ुक िशक्षा लऽ कऽ की करब? माए-बापक संग जे अाय भऽ र<strong>ह</strong>ल अिछ िक ओएक इमानदार बेटीक दािय नि<strong>ह</strong> बत जे आग ूमे आिब ठाढ <strong>ह</strong>ुअए। आज ुक िशक्षाक प ऐ<strong>ह</strong>न बिन गेल अिछजे सरकारी ूल-कओलेजमे पढ़◌ाइ नि<strong>ह</strong> भऽ र<strong>ह</strong>ल अिछ। ति<strong>ह</strong>पर एते म<strong>ह</strong>ग िशक्षा भऽ गेल अिछ जे अपनबेटा-बेटीक िशक्षा लेल अपन िजनगी तोिड, ख ूनक घँट ू पी<strong>िव</strong> कऽ जीवन-बसर करैत छिथ। जेकर पिरणाम िकभेटैत छि तँ जे<strong>ह</strong>ो अपन बनाओल वा प ूव र्जक <strong>दे</strong>ल जे सि र<strong>ह</strong>ैत छि बेटी <strong>िव</strong>आ<strong>ह</strong> करबैमे <strong>दे</strong>मए पडैतछि। <strong>दे</strong>ख र<strong>ह</strong>ल छी जे बीस लाख पैया खच र् कए डारीक िशक्षा पबैत छिथ। <strong>ह</strong>ुनकर <strong>िव</strong>वा<strong>ह</strong>क लेल से<strong>ह</strong>ोबीस लाख चा<strong>ह</strong>ी। <strong>ह</strong>म ओि<strong>ह</strong> डार सभसँ प ूछै िछअिन जे <strong>दे</strong>शक थम णीक नागिरक <strong>ह</strong>ोइत<strong>ह</strong>ँ ु अपन अाय नि<strong>ह</strong>रोिक सकैत छी तँ िक अ<strong>ह</strong>ा ँसँ आशा कएल जा सकैत अिछ जे माघक शीतल<strong>ह</strong>रीमे जाड-भूखसँ िठठ ुरल बाकेँजीबैक उपाए कऽ सकबैक। मन आग ू बिढ अपनापर एलै। बी.ए. पास कऽ िशिक्षका बनब। पित या तँ िकसान,ापारी वा किर<strong>ह</strong>रे िकऐक <strong>ह</strong>ोिथ मि<strong>ह</strong>लाक संग जे असुरक्षा बिढ र<strong>ह</strong>ल अिछ एि<strong>ह</strong>मे कते गोटे अपनाकेँसुरिक्षत बिझ ु र<strong>ह</strong>ल छिथ। िक काओलेज <strong>ह</strong>ाइ ूलक <strong>िव</strong>ाथीर् अपन गु अािपकाक संग ओ<strong>ह</strong> नजिरसँ <strong>दे</strong>खैतअिछ जि<strong>ह</strong> नजिरसँ अापककेँ । िक अदौसँ अबैत <strong>ह</strong>मर धरो<strong>ह</strong>र (संयु पिरवार सामािजक ढ़◌ा◌ँचा) गाछसँ खसलपाकल कट<strong>ह</strong>र जेका ँ आ ँठी उिड कतौ, कोवा उिड कतौ, कमडी खोइचा थौआ भेिल एकठाम आ र<strong>ह</strong>ा ओंघराइतकतौ, ति<strong>ह</strong>ना आिखक ँ सोझमे न भऽ जाएत। एि<strong>ह</strong> द ुखद घटनाक जबाव<strong>दे</strong><strong>ह</strong> के? गामक बाकेँ ूलसँ लऽ कऽूल कओलेज धिर एते तर<strong>ह</strong>क गाडीक अवाज सऽ लऽ कऽ लाउडीकरक अवाज धिर गनगनाइत अिछ जि<strong>ह</strong>ठामगप-स करब किठन भऽ गेल अिछ ति<strong>ह</strong>ठाम पढ़◌ाइक की दशा <strong>ह</strong>ोएत।एे बात मनमे उठैत-उठैत परा-अपराक िक्षितजपर बसी अँटिक गेल। जि<strong>ह</strong>ना िशिशर-िक बीच बसकसुआगत गाछपर बैिस कोइली अपन ज ुआनीसँ इठलाइत राग-तानसँ करैत अिछ ति<strong>ह</strong>ना बसीक सुआगतक लेल<strong>ह</strong>ोरी खेलाइत राधा-कृ से<strong>ह</strong>ो व ृावनमे तीक्षा कए र<strong>ह</strong>ल छि। अबीर उडबैत राधा अपन पौस <strong>दे</strong>खबैतअखाड़◌ाक मािट लऽ <strong>ह</strong>ाथ िमलबए चा<strong>ह</strong>ैत छिथ तँ कृ पाछु घ ुसकैत िपचकारीक िनशान सािध कख गुलाबी र ंग फैकएचा<strong>ह</strong>ैत तँ कख <strong>ह</strong>िरयरका। आिखपर ँ नजिर पिडति<strong>ह</strong> तँ कारी र ंग मनमे अबिन। मुदा िनशा साधै-साधैक बीचराधा सतर ंगा अबीर मुँ<strong>ह</strong>पर फेिक <strong>दे</strong>लकिन। मुँ<strong>ह</strong>पर अबीर पिडति<strong>ह</strong> द ुन ू <strong>ह</strong>ाथे कृ मुँ<strong>ह</strong>-कान पोछए लगलिथ।आिक <strong>ह</strong>ाथसँ िपचकारी खिसति<strong>ह</strong> राधा आग ू बिढ द ुन ू बाि<strong>ह</strong> ँ पसािर दयसँ लगवैत <strong>िव</strong>ल भऽ िनराकार-साकारक बीचद ुन ू <strong>ह</strong>ँसए लगलिथ। नम<strong>ह</strong>र सा ँस छोडैत बसीक मनमे उठल एि<strong>ह</strong> धरतीपर िकछु करैक लेल संगीक जरतअिछ। जाधिर पुष-नारी िमिल अपन समाक लेल अपन पौषकेँ नि<strong>ह</strong> जगाओत ताधिर सपना साकार कोना भऽपवैत अिछ।ओछाइनसँ उिठति<strong>ह</strong> सुशील स ूय र्क िकिरणकेँ <strong>दे</strong>खए लगल। <strong>दे</strong>वालक एक छोट भूर <strong>दे</strong> रोशनी कोठरीमे वेशकरैत। स ूय र्क ओ प नि<strong>ह</strong> जि<strong>ह</strong>ठाम आ ँ िख नि<strong>ह</strong> िटकैत। मुदा कोठरीक रोशनी ओ<strong>ह</strong>न नि<strong>ह</strong>। पातर-कोमल।27


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ६२ म अंक १५ जुलाइ २०१० (वषर् ३ मास ३१ अंक ६२)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्गनलो जा सकैत। िबजलोका जेका ँ सुशीलक मनमे उठल पुष-नारीक बीच सि ृ िनमा र्ण करैक शि अिछ त<strong>ह</strong>नजँ ओ नाि-नािटा समामे ओझरा जाए, कतेक लािजमी िछयैक। कोठरीसँ िनकिल सुशील बसी ऐठाम <strong>िव</strong>दाभेल।अपन कोठरीमे बैसल बसी एक कोनपर िकताबक अिछ आिक पढिन<strong>ह</strong>ार, पढ़◌ौिन<strong>ह</strong>ारक वा मशीन चलौिन<strong>ह</strong>ारक मनभङिठ गेल अिछ। एते बात मनमे उिठते सुशीलक आिखक ँ आग ू अार पसिर गेल। मुदा इजोतसँ अारमेगेलापर जे अार बिझ ु पडैत ओि<strong>ह</strong>सँ कम अार अारमे र<strong>ह</strong>िन<strong>ह</strong>ारकेँ लगैत। ततबे नि<strong>ह</strong> अारोमे झलफलीइजोत बिझ ु पडैत अिछ। सुशीलोक अार मनसँ छ ँटल अपन छाावाससँ आग ू बढैक <strong>िव</strong>चार उठल।ात भ ासक संगी बसी ऐठाम प<strong>ह</strong>ु ँचल। टेब ुलक एक कोणपर िकताब गेिट कऽ राखल। एकटा िकताब आकापी आग ूमे पसडल आ पेन से<strong>ह</strong>ो खेिल कऽ राखल मुदा कुरसीपर ओंगिठ आिख ँ ब के बसी अपन बसीब<strong>ह</strong>ारपर नजिर अँटकौ र<strong>ह</strong>ए। जि<strong>ह</strong>ना बस साले-साल अबैत आ जाएत अिछ ति<strong>ह</strong>ना िक मोक िजनगीमेबस अबैत आ जाएत अिछ? कथमिप नि<strong>ह</strong>। मक िजनगी तँ ओ<strong>ह</strong>न <strong>ह</strong>ोएत अिछ जि<strong>ह</strong>मे बस ऐलापर पुनःजाइत नि<strong>ह</strong>। िदनािदन बढैत-बढैत समु जेका ँ म<strong>ह</strong>ा बस बिन जाइत अिछ। एते बात मनमे अ<strong>िव</strong>ति<strong>ह</strong> <strong>दे</strong><strong>ह</strong>चौिक ं गेलिन। दय िस<strong>ह</strong>रए लगलिन। मुदा अपनाकेँ संयत करैत िधयान बस ऋृतुपर <strong>दे</strong>लिन। ऋृतुपर नजिरपिडति<strong>ह</strong> <strong>दे</strong>खलिन जे एकठाम फसल लगल चौरस खेत, सुर-सुर गाछसँ सजल बगीचा जि<strong>ह</strong>पर खोंता लगा र ंग-िबर ंगक िचडै अपन मध ुर रसँ बसक सुआगत करैत अिछ। तँ दोसर कोसीक बािढसँ न भेल ओ इलाकाजि<strong>ह</strong>मे बालुसँ भरल िढमका-िढमकी बनल खेत, गाछ <strong>िव</strong>रीछक अभाव <strong>दे</strong>िख कत िचडै र<strong>ह</strong>ैक ठौरक द ुआरे छोिडपड़◌ा गेल िक ओि<strong>ह</strong>ठाम चैत-वैशाखकेँ बस ऋृतु नि<strong>ह</strong> क<strong>ह</strong>ल जाइत अिछ? अथा<strong>ह</strong> समुमे बसी कख उगएतँ कख डूबैत र<strong>ह</strong>ए। अनायास रसँ आिख ँ ढबढबा गेलिन। र के<strong>ह</strong>न? द ुखक आिक ोधक। आ ँचरसँबसी र पोिछति<strong>ह</strong> र<strong>ह</strong>ित िक सुशील कोठरीक दरबापर सँ बाजल- ‘‘बसी।’ ’बसी कानमे पिडति<strong>ह</strong> धडफड़◌ा कऽ कुरसीसँ उिठ द ुन ू <strong>ह</strong>ाथ आग ू बढबैत बसीक मुँ<strong>ह</strong>सँ िनकलल- ‘ ‘सुशील।’ ’कि<strong>ह</strong> कि<strong>ह</strong> अपन कुरसीपर बैसाए अप बगलक कुरसीपर बैिस प ूछिल- ‘‘पढ़◌ाइ-िलखाइक की <strong>ह</strong>ाल-चाल ?’’सुशील- ‘ ‘कालेज छोडैक <strong>िव</strong>चार भऽ र<strong>ह</strong>ल अिछ।’ ’सुशीलक बात सुिन अकचका कऽ बसी प ूछलक- ‘‘िकअए?’’- ‘ ‘कओलेज सि<strong>ह</strong>त िशक्षाक जे द ुरगित <strong>दे</strong>िख र<strong>ह</strong>ल छी ओि<strong>ह</strong>सँ मन द ुखी भऽ र<strong>ह</strong>ल अिछ। उपरी ढा ँचा िकछु <strong>दे</strong>िखर<strong>ह</strong>ल छी आ भीतरी िकछु आर छैक।’ ’28


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ६२ म अंक १५ जुलाइ २०१० (वषर् ३ मास ३१ अंक ६२)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्सुशीलक बात सुिन बसी बाजिल- ‘‘िसफ र् अ<strong>ह</strong>ी ं टा दिख ु छी आिक आरो गोटे छिथ।’ ’बसीक बात सुिन सुशीलक <strong>िव</strong>चार ठमकल। मुँ<strong>ह</strong>सँ िनकलल- ‘ ‘अखन धिर जे <strong>दे</strong>खल<strong>ह</strong>ु ँ ओि<strong>ह</strong>मे नग द ुखी भेटला<strong>ह</strong>आ अिधका ंशकेँ को गम नि<strong>ह</strong>।’ ’‘‘िकछु तँ भेटला<strong>ह</strong> ?’’‘‘मुदा ओ कि<strong>ह</strong>या तक संग र<strong>ह</strong>ता<strong>ह</strong> ऐकर कोन ठीक। जँ रेसँ घ ु िर जािथ वा <strong>ह</strong>लवाइक कुकुड जेका ँ रसगुा-िजलेवीक रस चाटए लगिथ।’ ’‘‘अ<strong>ह</strong>ा ँ जे क<strong>ह</strong>लौ ं ओकरो <strong>ह</strong>म नि<strong>ह</strong> कटै छी मुदा एकर अितिरो िकछु छैक ?’’‘‘से की ?’’‘‘जँ पुष नारी िमिल सिक ृ िनमा र्ण कऽ सकैत अिछ तँ िक को वाकेँ नि<strong>ह</strong> बदिल सकैत अिछ।’ ’‘‘बदिल सकैत अिछ मुदा ओकरा लेल.....।’ ’‘‘<strong>ह</strong>ँ। ओकरामे पौष चा<strong>ह</strong>ी। पौष िसफ र् पुखेक धरो<strong>ह</strong>र नि<strong>ह</strong> म माक छी। गललसँ गलल आ सडलसँसडल वाकेँ <strong>ह</strong>म<strong>ह</strong>ी ं -अ<strong>ह</strong>ा ँ संग िमिल बदिल सकै छी।वसीक बात सुिन, नम<strong>ह</strong>र सा ँस छोडैत सुशील बाजल- ‘‘ओ<strong>ह</strong>न संगी कऽ भेटत ?’’‘‘संक लपर।’ ’ बसी बाजिल।29


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ६२ म अंक १५ जुलाइ २०१० (वषर् ३ मास ३१ अंक ६२)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्‘‘ओ ल कतए अिछ ?’’‘‘द ु िनया ँक एक-एक इ ंच जमीनपर।’ ’‘‘संकक <strong>िव</strong>धान की ?’’‘‘आाक िमलन।’ ’ कि<strong>ह</strong> द ुन ू गोटे दि<strong>ह</strong>ना <strong>ह</strong>ाथ िमला संग-संग जीवन जीवाक बचन एक-दोसरकेँ <strong>दे</strong>लक।िनब-िबिपन झाीः॥ <strong>ह</strong>े दयेरी: एक कटाक्षालोचन ॥यौवनााद वशीभूत जनसामा केर वचन <strong>ह</strong>ो अथवा धीर-गभीर जनक म ृद ुवचन, ियतमा <strong>ह</strong>ेतु ’ <strong>ह</strong>ेदयेरी’ एि<strong>ह</strong> पदक योग सुिन सव र्था एि<strong>ह</strong> पद केर िचन ाभा<strong>िव</strong>क छल।सामापे ं तऽ ’ दय’ पदक आशय उरोभाग रािभसरण आिद काय र् करय बला शरीरावयव<strong>िव</strong>शेष मा<strong>ह</strong>ोइत अिछ मुदा ई उठैत अिछ जे दयेरी पदक सभर् में की ई आशय ीकार कयल जा सकैतअिछ? कदािचत नि<strong>ह</strong>ं । िकयाक तऽ को ाणी दोसर ाणीक शरीरावयव <strong>िव</strong>शेषक ’ ईरी’ अथा र्त िनयािमका,संचािलका, िरका अथवा िन<strong>दे</strong>र्िशका कोना भय सकैत छैक? एतय ाभा<strong>िव</strong>क र<strong>ह</strong>त जे िशरोभाग दयसे<strong>ह</strong>ो तऽ शरीरावयव <strong>िव</strong>शेषे अिछ..? एकर उर ई <strong>दे</strong>ल जा सकैत अिछ जे द ुन ू क भाव एव ं काय र्णालीप ृथकशः छैक। िशरोभाग म ूलतः ायु सँ स छैक; जेकर चचा र् आग ू कयल जा र<strong>ह</strong>ल अिछ।अु, िचरकाल िचन एि<strong>ह</strong> लेख केर प लेलक आओर एि<strong>ह</strong> िबु पर प<strong>ह</strong> ु ंचल जे ’ दयेरी’ पद मेंदय केर आशय जनसामा ारा ीकृत आशय सँऽ िभ <strong>ह</strong>ोइत छैक ।एि<strong>ह</strong> क केर उर भेट गेला पर िक दय श सँ उरोभाग एक अंग<strong>िव</strong>शेषमा केर बोध नि<strong>ह</strong><strong>ह</strong>ोइत अिछ; <strong>ह</strong>मर दृ ि अमरकोष आओर मेिदनीकोष िदस गेलअमरकोषासार ’ िच’ दय केर पया र्य प मे ीकरणीय अिछ[ 1]। ओति<strong>ह</strong> मेिदनीकार से<strong>ह</strong>ो एि<strong>ह</strong> तके ीकार करैत छिथ[ 2]। एि<strong>ह</strong> तर<strong>ह</strong>ें द ुन ू कोषकार मि प अथ र् ीकार करैत छिथ।वैिदक से<strong>ह</strong>ो एि<strong>ह</strong> त के समथ र्न दैत अिछ। िशवस ंक स ू में मन के दय क<strong>ह</strong>ल गेलअिछ[ 3]। योगस ू से<strong>ह</strong>ो दय केर आशय िच सँ लैत अिछ[4]। मि से<strong>ह</strong>ो दयवत काय र् करैत अिछ;अु ओकर अिभधान दय <strong>दे</strong>ल जा सकैत अिछ। शतपथाण[ 5] आओर ब ृ<strong>ह</strong>दारक[ 6] उपिनषद यक्षर (, द,य एि<strong>ह</strong> तीन अक्षर) केर एकैकशः ाा करैत अिछ। मुकोपिनषद[ 7] एकरा और करैत क<strong>ह</strong>ैत अिछ।car aचरकसंि<strong>ह</strong>ता से<strong>ह</strong>ो दय केर वण र्न मि केर आशय सँ करैत अिछ। [ 8]30


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ६२ म अंक १५ जुलाइ २०१० (वषर् ३ मास ३१ अंक ६२)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्म<strong>ह</strong>ाभारतक वनपव र् तऽ एकरा प ूण र्तः कय दैतब अिछ जतय युिधिरसँ क<strong>ह</strong>ल जाइत छि जे’ जीवाा’ दय में र<strong>ह</strong>ैत उम अधम बि ु के <strong>िव</strong>िभ सँ जोरैत अिछ[ 9]।एव ं कारें <strong>दे</strong>खैत छी जे दय पद सँ ’ उर दय’ िशर दय’ आओर नाभी[ 10] आशय लेलजाइत अिछ।एतय आवक अिछ जे उरोभाग दय एव ं िशर दय में अर कयल जाए। उरोभागदयक काय र् अिछ-· ेक अंग सँ अशु र केर आ<strong>ह</strong>रण· धमनी ारा शुरक दान करब· मि के सदा ियाशील राखबिशर दयक काय र् अिछ-· संवेदक ज्ञानतु ारा ज्ञानक आ<strong>ह</strong>रण· काय र्तु ारा कमेिय र् के काय र्दान करब· सतत गितशीलता कायम राखब अथा र्त िनयण राखबCont i n…Bi pi n Jhawww . bi pi nj ha. webs. com IIT,BombayPost your comment on kumar vi pi n. j ha@ gmai l . com[ 1] िचं तु चेतो दय ं ां ानसं मनः। अमरकोष[ 2] दय ं मानसे व ुरसोरिप नपुंसकं ...। मेिदनीकोष[ 3] त्ितं यदिजर ंज<strong>िव</strong>ं ते मनः िशवसंकमु। यज ु० ३४.६[ 4] दये िचं<strong>िव</strong>त...। योग० ३.३४[ 5] शतपथाण १४.८.४.१31


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ६२ म अंक १५ जुलाइ २०१० (वषर् ३ मास ३१ अंक ६२)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्[ 6] ब ृ<strong>ह</strong>दा० १४.८.४.१[ 7] िभते दयिः ...। मुकोपिनषद, २.८[ 8] आनः मायतनं दय...। चरक० िनदान० ८.३[ 9] स आा पुषा ुवोररमाितः।बिं ु ेषु स ृजित <strong>िव</strong><strong>िव</strong>धेषु परावराम॥ म<strong>ह</strong>ा० वन० १८१.२२[10][ 10] उपयुा<strong>ह</strong>ार सक...। सुुत० स ूान १४.............१. मुा जी- अिधकार २. बेचन ठाकुर-बेटीक अपमान- दृश ्य पािच म१मुा जीमुाजी (उपनाम, एि<strong>ह</strong> नामे मैिथलीमे लेखन), म ूलनाम मज कुमार कण, र् ज– 27 जनवरी 1971 (<strong>ह</strong>टाढ पौली,मध ुबनी), िशक्षा– ातक िता, मैिथली साि<strong>ह</strong>। व ृत– अिभका, र् भारतीय जीवन बीमा िनगम। पि<strong>ह</strong>ल लघ ुकथा–‘ का ँट’ भारती मनमे 1995 पकािशत। पि<strong>ह</strong>ल कथा– कुकुर आ <strong>ह</strong>म, ‘ भिर रात भोर’ मे 1997मे कािशत।32


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ६२ म अंक १५ जुलाइ २०१० (वषर् ३ मास ३१ अंक ६२)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्एखन धिर दजर् लघ ुकथा, कथा, क्षिणका आ लघ ुकथा सी िकछु आलेख कािशत। <strong>िव</strong>शेषः- मुतः मैिथलीलघ ुकथाकेँ तं <strong>िव</strong>धा पेँ ािपत करवाक िदशामे संघष र्रत।अिधकारक.....।ऊँ क लगा सकै छै तोँ।रामरीत पासवानक मुइला पछाित, भिर गामक लोक ओकर अंगनासँ द ुरा धिर सो<strong>ह</strong>रल छल। <strong>िव</strong>धवाकेँ सा ंना <strong>दे</strong>वाकलेल।मुदा, ओकर िदयाद वादकेँ लगलै कठाइन।दरअसल, मािलक मुारक ई भीड तऽ ज ुटल र<strong>ह</strong>ै बजर ंगीक स<strong>ह</strong>योगमे। बजर ंगी, रामरीतक छोट भाए, मािलक–मुारक पाछु चटुआ आ अखक वाडर् सद।ओ भैयारी िनभेवाक , घरारी <strong>ह</strong>डपवाक फेरमे छल, िकएक तऽ रामरीतकेँ बेटा छलै।ओकर नजिर र<strong>ह</strong>ै रामरीतक छः का घरारीपर तेँ सभकेँ ज ुटा ले छल, गवा<strong>ह</strong>क पमे, भ<strong>िव</strong>क लेल। आल<strong>ह</strong>ास उठेवासँ पि<strong>ह</strong> फरमान सुना <strong>दे</strong> छल– आिग जे <strong>दे</strong>तै आ ा जे करतै, घरारीक अिधकारी तऽ उए<strong>ह</strong> <strong>ह</strong>ेतै।समवेत ीकृितये मुडी डोलल छल– <strong>ह</strong>ँ.....।चलु– चलु ल<strong>ह</strong>ास उठवै जाऊ, बेशी <strong>िव</strong>ल नीक ।बजर ंगी, को<strong>ह</strong>ा उठावऽ।, िक<strong>ह</strong>ु ँ । <strong>िव</strong>धवाक आोशक रकेँ सुिन सभ शा ंत भऽ गेल।म ंज ुला, को<strong>ह</strong>ा उठा आ आिग ले। अपन िपताक दयक एक मा टुकडी अिछ ओ। आिग उए<strong>ह</strong> <strong>दे</strong>त।ठीक छै, चलु.....।मुखाि <strong>ह</strong>म<strong>ह</strong>ी <strong>दे</strong>ब िपता <strong>ह</strong>मर छिथ, <strong>ह</strong>ुनक अंश <strong>ह</strong>म छी, बजर ंगी का तऽ <strong>ह</strong>ुनक सी मा छिथन।ई<strong>ह</strong>....., जेना रामरीतक बेटा र<strong>ह</strong>िथन, अिधकार जताबऽ एली<strong>ह</strong>े। दबल र भीडक बीचमे सँ सुनएल।बेटा छी तेँ िक, <strong>ह</strong>म तऽ <strong>ह</strong>ुनके रबीचक पदाप र्ण छी। ओ िनपु छिथ, मुदा िनःसंतान ।आइ सँ अ<strong>ह</strong>ी रेवाजक शुआत ब ुझ ू।आ संग के <strong>दे</strong>तौ?िनपुतरा<strong>ह</strong>ा सभ।२33


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ६२ म अंक १५ जुलाइ २०१० (वषर् ३ मास ३१ अंक ६२)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्बेचन ठाकुरबेटीक अपमानदृश ्य पािच म-(स ्थान- बलवीर चौधरीक घर। बलवीर चौधरी एकटा पंचायत िश क्षक छिथ । ि<strong>ह</strong> नक पत् नी सुनीता <strong>दे</strong>वीछिथ न ्<strong>ह</strong>। म ंजू आ संजू <strong>ह</strong>ुनक सुपुी। बलवीर आओर सुनीता र<strong>िव</strong> केँ आपसी गप-सप ्प कए र<strong>ह</strong>ल छिथ ।)सुनीता-स ्वामी, एगो बेटा अप सभकेँ रि<strong>ह</strong> तए।बलवीर- ए<strong>ह</strong>ेन बात िक एक बाजल<strong>ह</strong>ु ँ अ<strong>ह</strong>ॉ◌ं? िक <strong>ह</strong>मरा लोकिन िन :सन ्तान छी? कीकम <strong>ह</strong>ोइछ? अपना अपना जग<strong>ह</strong>पर िक यो ककरोसँ कम नि<strong>ह</strong><strong>ह</strong>ोइछ।बेटी बेटासँसुनीता-स ्वामी, मोन <strong>ह</strong>ोय अए जे एगो बेटा <strong>ह</strong>ोएताए। मुदा आब कोन उपाए?बलवीर- यै, अ<strong>ह</strong>ॉ◌ं मोनकेँ िक एक बौआबैत छी एतेक? ज<strong>ह</strong>न ब ुझैत छी जेऑपरेशन कराए ले छी, तखन बेकार मोनकेँ भरमेनाइ।सुनीता-से तँ ठीके क<strong>ह</strong>ैत छी मुदा।बलवीर- मुदा की? मुदा तुदा छोड़◌ू। यै, बेटा बेटी जनमेलासँ नि<strong>ह</strong> <strong>ह</strong>ोइत अिछ ।ओकर तीक्षा चा<strong>ह</strong>ी तीक्षा अऍ◌ं यै, अपन म ंजू आ संजूक आग ू िक नकबेटा कोकलामे टीक सकैत छिथ । प आ गुणमे ओ सभ िक नकोसँ कम अिछ ? एना अप आपपर घम ंड नि<strong>ह</strong>करबाक चा<strong>ह</strong>ी। अपना सभद ुन ू परानीमे गप करैत छी।सुनीता- यौ, संतोषम परम सुखम ्। अपन द ुन ू बेटीकेँ ख ूब मोनसँ पढ़◌ाए-िल खाए कऽडाक् टर-इिज ं िन यर, एस.पी. कलक् टर बनाउ आ समाजमे ख ूब तीक्षापाउ। ब<strong>ह</strong>ुते जनमा कए कुक् कुर-िब लािर जकॉ◌ं रोडपर ढ<strong>ह</strong>ना कऽ कोनतीक्षा, कोन फेदा?बलवीर- थै ं य ू वेरी मच, सुनीता। आब अ<strong>ह</strong>ॉ◌ं लाइनपर अएल<strong>ह</strong>ु ँ। एि<strong>ह</strong> ना<strong>िव</strong> वेकसँ काज करी।सिद खन बिुपटाप-छठम दृश ्य मश:34


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ६२ म अंक १५ जुलाइ २०१० (वषर् ३ मास ३१ अंक ६२)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्िजते झा<strong>िव</strong><strong>दे</strong>शमे भ<strong>िव</strong> <strong>दे</strong>खैत अिछ <strong>िव</strong>ाथीर्िजते झा काठमाू पढबालेल <strong>िव</strong><strong>दे</strong>श गेिन<strong>ह</strong>ार पाली <strong>िव</strong>ाथीर्क सँा बिढर<strong>ह</strong>ल अिछ । पिमी जीवनश ैलीतता आ <strong>िव</strong>लािसता भोगऽलेल से<strong>ह</strong>ो नपाली <strong>िव</strong>ाथीर् <strong>िव</strong><strong>दे</strong>श िदन आकिष र्त भऽ र<strong>ह</strong>ल अिछ । आइटी <strong>ह</strong>ोटलाजमेट बापन इिजिनयिर ंग <strong>िव</strong>ज्ञान सि<strong>ह</strong>त <strong>िव</strong>षयिदस िच र<strong>ह</strong>ल <strong>िव</strong>ाथीर् <strong>िव</strong><strong>दे</strong>श जएबाक लेल बा से<strong>ह</strong>ोअिछ िकयाक त पालमे ए<strong>ह</strong>न <strong>िव</strong>षयक उृ अयन सँानक कमी अिछ ।<strong>िव</strong>ज्ञान आ वापन संकायमें िच र<strong>ह</strong>ल <strong>िव</strong>ाथीर् खास कऽ <strong>िव</strong><strong>दे</strong>श जाइत अिछ । दोसर िदस पालमेँलोडसेिडं ग आ पाबिन ित<strong>ह</strong>ार जकँ <strong>ह</strong>ोबऽ बला ब <strong>ह</strong>डतालक कारण से<strong>ह</strong>ो <strong>िव</strong>ाथीर्सभ <strong>िव</strong><strong>दे</strong>शमेँ अपन सुरिक्षतभ<strong>िव</strong> <strong>दे</strong>खैत अिछ । एि<strong>ह</strong> वष र् मा पालमें एगार<strong>ह</strong> घाधिर लोडसेिडं ग भेल छल ति<strong>ह</strong>ना राजनीितक दल आसशस् िनशस् सम ू<strong>ह</strong> ब <strong>ह</strong>डताल आ<strong>ह</strong>वान किरते र<strong>ह</strong>ैत अिछ । <strong>िव</strong><strong>दे</strong>श गेिन<strong>ह</strong>ार <strong>िव</strong>ाथीर्मेँ िनजी <strong>िव</strong>ालय तथाकलेजमेँ अयनरत <strong>िव</strong>ाथीर् सभ बेशी अिछ । सरकारी ास पढाइसँ बेशी राजनीितके के बनल अिछ तेँलगनशील आ मे<strong>ह</strong>नती <strong>िव</strong>ाथीर् ओर ताक<strong>ह</strong>ो नि<strong>ह</strong> चा<strong>ह</strong>ैत अिछ । पालक कल्टयाीसभ <strong>िव</strong>ाथीर्के िनजी खच र्मेँ<strong>िव</strong><strong>दे</strong>श पढऽ जाएलेल स<strong>ह</strong>ज बाट बना <strong>दे</strong> अिछ । शिक्षक ै परामश र्दातासभ <strong>िव</strong>ाथीर्के <strong>िव</strong><strong>दे</strong>शमेँ पढाईकेजानकारीक सँगि<strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong>श जएबालेल <strong>िव</strong>ाथीर्के िरत से<strong>ह</strong>ो◌े करैत अिछ । शिक्षक ै परामश र्दाता ममता उपाायके35


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ६२ म अंक १५ जुलाइ २०१० (वषर् ३ मास ३१ अंक ६२)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्असार पालमें योगाक िशक्षा नि<strong>ह</strong> अिछ तें ए गुणरीय पढाई सव नि<strong>ह</strong> अिछ । तें पालमें एम. ए.आ िपच एच डी कएल <strong>िव</strong>ाथीर्से<strong>ह</strong>ो गुणर<strong>ह</strong>ीन <strong>ह</strong>ोइत अिछ ममताक क<strong>ह</strong>ब छि । पालमें पढलाक बाद करीकअवसर कम अिछ ताि<strong>ह</strong>लेल से<strong>ह</strong>ो <strong>िव</strong>ाथीर् <strong>िव</strong><strong>दे</strong>श िदस आकिष र्त भऽ र<strong>ह</strong>ल अिछ ।पालक आम <strong>िव</strong>ाथीर्क लेल <strong>िव</strong><strong>दे</strong>शक पढाइ सपना से<strong>ह</strong>ो अिछ कम आय भेल अिभभावकके धीयापुतासभके तपालेमे िच ब ुझएबाक िित छै । <strong>िव</strong><strong>दे</strong>शमेँ उ िशक्षा अयन करबाक लेल परामश र् लेबऽ आएल <strong>िव</strong>ाथीर्पालोमेँ अयनकऽ कऽ भ<strong>िव</strong> बनाओल जा सकैत अिछ ताि<strong>ह</strong>मेँ <strong>िव</strong> अिछ । सरकार पढबालेल <strong>िव</strong><strong>दे</strong>शपलायनकेँ रोकबालेल को खास प<strong>ह</strong>ल एखनधिर नइ कएलक अिछ पाली <strong>िव</strong>ाथीर् सँगि<strong>ह</strong> ितभा आ <strong>दे</strong>शकपाइसे<strong>ह</strong>ो <strong>िव</strong><strong>दे</strong>श जाइत अिछ से ब ुझब आबक अिछ । िशक्षामालय एि<strong>ह</strong>ित गीर र<strong>ह</strong>ल दाबी िशक्षामीसर्वे र्नाथ शुके छि । पालक <strong>िव</strong>ालयके गुणरीय बनाओल जाए तऽ <strong>िव</strong><strong>दे</strong>श गेिन<strong>ह</strong>ार <strong>िव</strong>ाथीर्क संा कमभ सकैया शुके क<strong>ह</strong>ब छि । <strong>िव</strong>ज्ञान आ वापन अयन <strong>ह</strong>ोबऽ बला ९० <strong>िव</strong>ालयकें सरकार गुणरीयबनाएबालेल स<strong>ह</strong>योग कऽ र<strong>ह</strong>ल शु जनतब <strong>दे</strong>लिन । <strong>िव</strong>ालयके क्षमता पाठयम िशक्षक शिक्षक ै सामी जे<strong>ह</strong>न<strong>िव</strong>षयवु िदस सुधारके आवकता अिछ । पालमेँ एक ता ंकअसार ४० <strong>ह</strong>जार <strong>िव</strong>ाथीर् ितवष र् ातक उीण र्करैत अिछ जाि<strong>ह</strong>मेँसँ पालमेँ मा द ू <strong>ह</strong>जारके रोजगारी भेटैत छैक । राजनीितक अबा ब <strong>ह</strong>डताल जे<strong>ह</strong>नकारणसँ वािष र्क २० <strong>ह</strong>जारसँ बेशी <strong>िव</strong>ाथीर् उ िशक्षा बाे <strong>िव</strong><strong>दे</strong>श जाइत अिछ । ई त सरकारी ता ंक अिछ ।<strong>िव</strong><strong>दे</strong>श जाएलेल िशक्षा मालयसँ िसफािरस लेिन<strong>ह</strong>ार <strong>िव</strong>ाथीर्क सँा मा ई अपना िनजी खच र्मेँ <strong>िव</strong><strong>दे</strong>श गेिन<strong>ह</strong>ार<strong>िव</strong>ाथीर्क संा आओर बेशी अिछ । <strong>िव</strong><strong>दे</strong>शमेँ मा उृ िशक्षा भेटैत छैक से म िचरबािदस सित सभपक्षके लागक चा<strong>ह</strong>ी । राजनीितक दलके से<strong>ह</strong>ो िशक्षा के ब <strong>ह</strong>डताल मु बनएबामेँ स<strong>ह</strong>योग करबाक चा<strong>ह</strong>ी। <strong>िव</strong>ाथीर् <strong>दे</strong>शक भ<strong>िव</strong> <strong>ह</strong>ोइत अिछ भ<strong>िव</strong>के अकारमेँ धकेलबाक काज ककरोसँ नि<strong>ह</strong> <strong>ह</strong>ुअए ।कुसुम ठाकुरअलग राक मा ँग कतेक साथ र्क !!ओना तs <strong>ह</strong>मर भाव अिछ <strong>ह</strong>म नि<strong>ह</strong> लोक के उप<strong>दे</strong>श दैत िछयैक आ नि<strong>ह</strong> अपन मोनक भावना लोकक सोझा ं मेकट <strong>ह</strong>ोमय दैत िछयैक । <strong>ह</strong>म सुनय सबकेर िछयैक मुदा <strong>ह</strong>मरा मोन मे जे ठीक ब ुझाइत अिछ ओतबा धिर36


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ६२ म अंक १५ जुलाइ २०१० (वषर् ३ मास ३१ अंक ६२)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्करैत िछयैक। एकर पिरणाम इ <strong>ह</strong>ोइत अिछ जे <strong>ह</strong>मरा सला<strong>ह</strong> <strong>दे</strong>बय वाला केर कमी नि<strong>ह</strong> छैक। सब के<strong>ह</strong>ोइत छै जे ओ जे क<strong>ह</strong>ता<strong>ह</strong> क<strong>ह</strong>ित<strong>ह</strong> से <strong>ह</strong>म अव मािन लेबै।अपन अपन भावना केर <strong>ह</strong>मरा पर थोपयके कोिशश ब<strong>ह</strong>ुत लोक करय छिथ। परोप<strong>दे</strong>श <strong>दे</strong>नाइयो आसान <strong>ह</strong>ोइत छैक । मुदा <strong>ह</strong>मर भलाई केर <strong>िव</strong>षयमे के सोिच र<strong>ह</strong>ल छिथ इ ज्ञान तs <strong>ह</strong>मरा अिछ । मुदा दोसराक <strong>िव</strong>चार सुनालाक िकछु फायदा से<strong>ह</strong>ो छैक।लोकक <strong>िव</strong>चार सुिन अपन <strong>िव</strong>चार करय मे आसानी <strong>ह</strong>ोइत छैक आ आ <strong>िव</strong>शवास से<strong>ह</strong>ो बढैत छैक।एकटा क<strong>ह</strong>बी छैक "कोठा चढ़◌ी चढ़◌ी <strong>दे</strong>खा सब घर एकि<strong>ह</strong> लेखा " सब ठाम कमो बेसी एके िित छैक, मुदादोसरा केर <strong>िव</strong>षय मे कम ब ुझय मे, आ <strong>दे</strong>री सs ब ुझय मे आबैत छैक, अपन तs लोक के सबटा ब ुझल र<strong>ह</strong>ैतछैक। पािरवािरक <strong>ह</strong>ो सामािजक <strong>ह</strong>ो वा <strong>दे</strong>शक, सब ठाम आपस मे <strong>िव</strong>चार मे मतार <strong>ह</strong>ोइत र<strong>ह</strong>ैत छैक जे िकम मा के लेल ाभा<strong>िव</strong>क छैक आ <strong>ह</strong>ेबाक से<strong>ह</strong>ो चाि<strong>ह</strong> । जखै दस लोकक <strong>िव</strong>चार <strong>ह</strong>ोइत छैक तs ओि<strong>ह</strong>मे िकछु नीक िकछु अधला<strong>ह</strong> से<strong>ह</strong>ो <strong>िव</strong>चार सोंझा मे आबैत छैक। मुदा आज ु काि सब ठाम ाथ र् सवो र्पिर भsजाइत छैक । लोक के लेल <strong>दे</strong>श समाज सs ऊपर अपन ाथ र् भs गेल छैक।संा व ास केर ापना <strong>ह</strong>ोइत छैक समाज आ संृित केर उानक लेल । मुदा संाक ापना भेलैक नि<strong>ह</strong>िक ओि<strong>ह</strong> संाक मुिखया पद आ काय र्कारणी मे सििलत <strong>ह</strong>ोयबाक लेल राजनीित शु भs जाइत छैक । एकटासंा मे कैयैक टा गुट बिन जाइत छैक । आ ओि<strong>ह</strong> मे सद ततेक नि<strong>ह</strong> भs जाइत छिथ िक <strong>ह</strong>ुनकालोकिन के सामािजक काय र् आ संृित के <strong>िव</strong>षय मे सोचबाक फुस र्ते क<strong>ह</strong>ा ँ र<strong>ह</strong>ैत छै । आ ता<strong>ह</strong>ू सs जौ ं बेसीभेलैक आ बिझ ु जाय छिथ जे आब <strong>ह</strong>ुनक ओि<strong>ह</strong> ठाम चलय वाला नि<strong>ह</strong> छै तs एक टा नव संा केर ापना कsलैत छिथ। सामािजक काय र् केर नाम पर साल मे एकटा वा द ू टा सा ंृितक काय र्म कs लैत छिथ आ ब ुझैतछिथ समाज केर उार कs र<strong>ह</strong>ल छिथ । ओि<strong>ह</strong> काय र्म मे पैघ पैघ <strong>ह</strong>ी , ता के बजा अपन डं का बजालैत छिथ।बािक साल भिर गुट बाजी आ सािबत करय मे िबता दैत छिथ जे <strong>ह</strong>ुनक काय र्काल मे काय र्म बेसीनीक भेलैक। <strong>ह</strong>म मानय िछयैक जे काय र्म अपन संृित केर आइना <strong>ह</strong>ोइत छैक, मुदा ओ तs ानीयकलाकार के मौक़◌ा दs कs से<strong>ह</strong>ो करवायल जा सकैत छैक। इ कोन समाजक उान भेलैक जे लोक सsमािग ं कs कोष जमा कैल जाय आ मा काय र्म मे खच र् कs <strong>दे</strong>ल जाय। ब<strong>ह</strong>ुतो ए<strong>ह</strong>ेन बा श<strong>ह</strong>र वा गाम मेछिथ जे मेधावी रि<strong>ह</strong>तो पाई के अभाव मे आग ू नि<strong>ह</strong> पिढ पाबय छिथ। दवाई केर अभाव मे कतेक लोककजान नि<strong>ह</strong> बचा पाबय वाला पिरवारक मदिद केनाई समाजक उार नि<strong>ह</strong> भेलैक? आय काि तs लाखक लाख खच र्किर कs एकटा काय र्म कैल जाइत छैक। क<strong>ह</strong>य लेल <strong>ह</strong>म ओि<strong>ह</strong> म<strong>ह</strong>ान <strong>ह</strong>ी केर पव र् मना र<strong>ह</strong>ल छी। काय र्मक मुदा िक अपन गाम श<strong>ह</strong>र के भूखल के खाना ख ुआ कs ओि<strong>ह</strong> म<strong>ह</strong>ान <strong>ह</strong>ी के ा ँजिल नि<strong>ह</strong> <strong>दे</strong>ल जासकैत छैक। इ तs मा एक द ू टा समाज के स<strong>ह</strong>ायताथ र् काज भेलैक ओ<strong>ह</strong>ेन कैयैक टा सामािजक काज छैकजे कैल जा सकय छैक । यिद सच मे लोक के अपन समाज आ संृित सs लगाव छै तs जतेक कमसंा र<strong>ह</strong>तैक ततेक नीक काज आ समाजक उान <strong>ह</strong>ोयतैक। ओि<strong>ह</strong> लेल मोन मे भावनाक काज छैक नि<strong>ह</strong> िकदस टा संाक ।<strong>दे</strong>श मे िन नव नव राक मा ँग भs र<strong>ह</strong>ल अिछ। ओि<strong>ह</strong> मे िमिथला ंचलक मा ँग से<strong>ह</strong>ो छैक। <strong>ह</strong>मरा सँ से<strong>ह</strong>ोब<strong>ह</strong>ुत लोक प ूछय छिथ "अ<strong>ह</strong>ा ँ िमिथला रा अलग <strong>ह</strong>ेबाक के पक्ष मे छी िक नि<strong>ह</strong> "? <strong>ह</strong>म एकि<strong>ह</strong> टा सवाल <strong>ह</strong>ुनकालोकिन सँ प ूछय िछयै ं<strong>ह</strong> "िक रा अलग भेला सँ िमिथलाक उान भs जेतैक "? इ सुनति<strong>ह</strong> सब के <strong>ह</strong>ोइतछै <strong>ह</strong>म मैिथल आ िमिथलाक शुभ िचक न<strong>ह</strong>ी ं छी। ब ुझाई छै जे अलग रा बिन गेला सँ िमिथला ंचलक कायापलट भs जेतैक । एक गोटे जे अपना के िमिथला के लेल समिप र्त क<strong>ह</strong>य छिथ, साफ़ क<strong>ह</strong>ला<strong>ह</strong> "मैिथल केमोन मे िमिथला के लेल जे म <strong>ह</strong>ेतैक से दोसरा के नि<strong>ह</strong>" । <strong>ह</strong>मर <strong>ह</strong>ुनका सँ एकटा छल "िकपि<strong>ह</strong> िब<strong>ह</strong>ार मे मैिथल मु म ंी, म ंी नि<strong>ह</strong> भेल छिथ "? जवाब भेंटल " ओ सब मैिथल छलिथ िमिथलाकनि<strong>ह</strong>"। अलग रा भेलाक बाद जे कीयो मु म ंी <strong>ह</strong>ोयता<strong>ह</strong> ओ िमिथलाक <strong>ह</strong>ोयता<strong>ह</strong> आ मा िमिथला के लेलसोचता<strong>ह</strong> ।<strong>ह</strong>मरा इ ब ुझय मे नि<strong>ह</strong> आबैत अिछ जे लोकक मानिसकता के कोना बदलल जा सकैत छैक ? एखै ं<strong>ह</strong> ओदरभंगा के छिथ , ओ स<strong>ह</strong>रसा के .....ओ मुंगेर के छिथ ....िक अलग रा भेला सँ आदमी केर मानिसकता बदिलजेतैक .....िक दरभंगा , स<strong>ह</strong>रसा आ िक मुंगेर वाला भेद भाव मोन मे नि<strong>ह</strong> औतेक ? आ जौ ं इ भेदभावना र<strong>ह</strong>तैक तs सूण र् राक <strong>िव</strong>कास कोनाक भs सकैत छैक ? िक िमिथलाक <strong>ह</strong>ोइतो ओ सूण र् िमिथलाकेर <strong>िव</strong>षय मे सोचता<strong>ह</strong> ?37


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ६२ म अंक १५ जुलाइ २०१० (वषर् ३ मास ३१ अंक ६२)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्छोट छोट रा नीक <strong>ह</strong>ोइत छैक , ओकर पक्ष मे <strong>ह</strong>म<strong>ह</strong>ू छी मुदा िबना राक ब ंटवारा के से<strong>ह</strong>ो ब<strong>ह</strong>ुत काजकैयल जा सकैत छैक, जौ ं करय चाि<strong>ह</strong> तs । ओना सब अपन ाथ र् िसि मे लागल र<strong>ह</strong>य छिथ इ अलग गछैक। िक नीक ूल कालेज कारखाना के लेल िबना रा अलग बन यास नि<strong>ह</strong> कैयल जा सकैत छैक? िकमा िमिथला रा बिन गेला सँ िमिथलाक उार भs जयतैक ? िमिथला राक अलग <strong>ह</strong>ो ताि<strong>ह</strong> आोलन मेअको लोक सीय छिथ , मुदा <strong>ह</strong>ुनका लोकिन सs एकटा .......ओ सब आा सs पुछिथ िक ओ सब मा राआ समाज के लेल सोचय छिथ िक <strong>ह</strong>ुनका लोकिन के मोन मे लेस मा ाथ र्क भावना नि<strong>ह</strong> छै ?कैयैक टा रा अलग भेलैक अिछ मुदा बेसी केर िित पि<strong>ह</strong> सs बेसी खराब भs गेल छैक, झारख ओकरउदा<strong>ह</strong>रण अिछ । खिनज संपदा सँ संप राक िित िब<strong>ह</strong>ार सs अलग भेलाक बाद आओर खराब भs गेलछैक। एि<strong>ह</strong> रा मे साल के भीतर सात टा मुम ंी बिन चुकल छिथ । लोक के उीद छलैक जे १०साल के भीतर एि<strong>ह</strong> रा केर उित भs जयतैक। उित भेलैक अिछ, मुदा रा केर नि<strong>ह</strong> ता सबकेर । चोर उचा खिन ू सब ता भs गेल छिथ आ पैघ सs पैघ गाड़◌ी मे घिम ु र<strong>ह</strong>ल छिथ , <strong>दे</strong>श आजनता केर संपि केर उपभोग कs र<strong>ह</strong>ल छिथ इ िक उित नि<strong>ह</strong> छैक ?जगदीश साद म ंडल 1947-गाम-बेरमा, तमुिरया, िजला-मध ुबनी। एम.ए.।कथाकार (गामक िजनगी-कथा सं<strong>ह</strong>), नाटककार(िमिथलाक बेटी-नाटक),उपासकार(मौलाइल गाछक फूल, जीवन संघष, र् जीवन मरण, उान-पतन, िजनगीक जीत- उपास)। मार्वादकग<strong>ह</strong>न अयन। मुदा सीिलंगसँ बचबाक लेल कुिन आोलनमे गेिन<strong>ह</strong>ार लोक सभसँ भेँट भे मो<strong>ह</strong>भंग।ि<strong>ह</strong>नकर कथामे गामक लोकक िजजी<strong>िव</strong>षाक वण र्न आ नव दृ िकोण दृ िगोचर <strong>ह</strong>ोइत अिछ।कथाबपौती संित38


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ६२ म अंक १५ जुलाइ २०१० (वषर् ३ मास ३१ अंक ६२)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्आसीन अिरया चौठ। गोिट-पङरा खाऐन पीिन शु भऽ गेल। मानवमी-िपपक्ष सािझये चिल र<strong>ह</strong>ल अिछ।ो-ो बापो, दादा, परदादा नामसँ तँ िकयो-िकयो माइओ, दादी, परदादी इािदक िनिमे नित-नि<strong>ह</strong> ख ुअबैत।जल-तप र्ण से<strong>ह</strong>ो परीबे िदनसँ शु भऽ गेल। मुदा इ<strong>ह</strong>ो गोिट पङरे। िकछु गोटे ठिकओ जे एकादशीकेँजल-तपण र् कऽ लेब। ति<strong>ह</strong>ना मापक्षक लेल नवमी आ िपपक्षक लेल एकादशीकेँ ोत<strong>ह</strong>ारी नित ख ुआ लेब।मुदा, गामक िकछु जाितक बीच तेसरो तर<strong>ह</strong>क <strong>ह</strong>ोइत। ओ ई <strong>ह</strong>ोित जे बेरा-बेरी सभ सौ ँसे टोलकेँ एक-एकिदन कऽ ख ुअबैत अिछ। जेकरा ढढक क<strong>ह</strong>ैत अिछ। िकछु गोटे मापक्षक लेल मि<strong>ह</strong>लाकेँ आ पुष पक्षक लेलपुषकेँ ोत दऽ से<strong>ह</strong>ो ख ुअबैत अिछ। पखक मापक्ष िभज भऽ गेल अिछ। एकपक्ष मानवमी आ दोसरिपपक्ष। जि<strong>ह</strong>सँ नवमी मापक्षक ि<strong>ह</strong>ा आ एकादशी िपपक्षक ि<strong>ह</strong>ा भऽ गेल द ुन ू टे ंगारीकेँ घरसँ िनकािलगुलटेन पार दए िसलौटपर िपजबैक <strong>िव</strong>चार केलक िक तमाकुल खाइक मन भेलै। चुटीसँ सकरी कट तमाकुलिनकािल तर<strong>ह</strong>ीपर डा ँट बीिछते र<strong>ह</strong>ै िक पी मुिनया आिब क<strong>ह</strong>लक- ‘‘घरमे एो चुटकी न ून अिछ। भानसाकबेर भऽ गेल, कखैन आनब ?’’‘‘अा <strong>ह</strong>ोउ, जाबे अ<strong>ह</strong>ा ँ सजमिन बनाएब ताबे <strong>ह</strong>म दौडले न ून अबै छी। टे ंगारी जाउ कोठीक गोरातरमे रिख <strong>दे</strong>बै। <strong>ह</strong>ा ँइ-<strong>ह</strong>ा ँइ तमाकुल चुबए लगल। ठोरमे तमाकुल लइतै, मरचूनक द ुआरे, कोनादन लगलै िकथ ूकिड कऽ फेकैत दोकान िदिश <strong>िव</strong>दा भेल। एक तँ तमाकुल मनकेँ <strong>ह</strong>ौिड <strong>दे</strong>लक दोसर काज टे ंगारी पीजेनाइपछुआइत <strong>दे</strong>िख आरो मन घोर भऽ गेलैक। मनमे उठलै पुर कपड़◌ा जेका ँ पिरवारो <strong>ह</strong>ोइए। जि<strong>ह</strong>ना पुरनाकपड़◌ाकेँ एकठाम फाटब सी दोसर ठाम मसिक जाइत ति<strong>ह</strong>ना पिरवारोक काजक अिछ। एकटा पुराउ दोसरआिब जाएत। मुदा िचा आग ू मुँ<strong>ह</strong>े◌े नि<strong>ह</strong> ससिर िक गेलै। िचाकेँ अटिकति<strong>ह</strong> मनमे ख ुशी एलै। अपनापरािन भेलइ जे जि<strong>ह</strong> धरतीपर बसल पिरवारमे ज लैक िस<strong>ह</strong>ा <strong>दे</strong><strong>िव</strong>यो-<strong>दे</strong>वताकेँ <strong>ह</strong>ोइत छि ओकरा <strong>ह</strong>ममाया-जाल िकअए ब ुझै छी। ई दिनया ु ँ केकरा लेल छैक? ककरो क<strong>ह</strong> दिनया ु ँ अस भऽ जाएत। ई दिनया ु ँउपयोग करैक छी नि<strong>ह</strong> िक उपभोग करैक।गुलटेनकेँ <strong>दे</strong>िख आमक गाछक छा ँ<strong>ह</strong>मे बैसल भुखना क<strong>ह</strong>लक- ‘‘तमाकुल खा लाए का, तखन जइ<strong>ह</strong><strong>ह</strong>।’ ’ठाढ भऽ गुलटेन भुखनाकेँ क<strong>ह</strong>लक- ‘‘बौआ, अगुताइल छी, जी द ू ध ूा द<strong>ह</strong>क आ लाब<strong>ह</strong>। बेसी काल अँटकब।’ ’ऐँ<strong>ह</strong> का, तो<strong>ह</strong>ूँ सिदखन अगुताएले र<strong>ह</strong>ै छ<strong>ह</strong>। तमाकुलो खाइक छुी र<strong>ह</strong>ै छ<strong>ह</strong>।’ ’ कि<strong>ह</strong> भुखना चून झािडचुटकीसँ तमाकुल बढ़◌ौलक। मुँ<strong>ह</strong>मे तमाकुल दइते रसगर लगलै। सुआद पािब बाजल- ‘‘बड िटपगर खैनीख ुऔलेँ भुखन। ऐ<strong>ह</strong>न िटपगर माल कोन दोकानक िछऔ ?’’‘‘काका की क<strong>ह</strong>ब<strong>ह</strong>; िदन आठम एकटा समीपुरक बेपारी साइिकलपर एक बोझ तमाकुल लऽ बेचए आएल र<strong>ह</strong>ै।राितमे अप ऐठीन र<strong>ह</strong>ल। ऐँ<strong>ह</strong> काका भिर राित ि<strong>ह</strong>साबे जगौनि<strong>ह</strong> र<strong>ह</strong>ल। जे<strong>ह</strong> िखकर ते<strong>ह</strong> म<strong>ह</strong>रैयार<strong>ह</strong>ए। खाइसँ पि<strong>ह</strong> म<strong>ह</strong>राइ गौलक आ खेला बाद एे टा ते<strong>ह</strong>न िखा, रजनी-सजनीक, उठौलक जे ओरेबे करै जखन डं डी-तराजू पिछम चिल गेल तखन <strong>ह</strong>म<strong>ह</strong>ी ं क<strong>ह</strong>िलयै जे आब छोिड िदऔ। बड राित भऽ गेल।तखन जा कऽ छोडलक। िभनसर भ पोखिर-झा ँखिर िदिशसँ आएल तँ चा<strong>ह</strong> पीआ <strong>दे</strong>िलयै। दलानसँ साइिकलिनकािल तमाकुल सिरअबए लगल। <strong>ह</strong>म<strong>ह</strong>ूँ िगलास धोय चापर रिख एलौ ं िक जेबीसँ दस टक<strong>ह</strong>ी िनकािल िदअए लगलिक क<strong>ह</strong>िलयै- ‘‘ई की दइ छी।’ ’ ओ क<strong>ह</strong>लक <strong>ह</strong>म बेपारी छी को अागत नि<strong>ह</strong>, तेँ खेनाइक पाइ दइछी। आब तो ं<strong>ह</strong>ी क<strong>ह</strong><strong>ह</strong> का ओकरासँ पाइ लेब उिचत <strong>ह</strong>ोएत। िक <strong>ह</strong>म सभ अपन बाप-दादाक बल िताकेँभँसा <strong>दे</strong>ब? ई तँ बपौती सित छी की एकरा कोना आिखक ँ सोझमे मेटाइत <strong>दे</strong>खब।’ ’थ ूक फेिक गुलटेन क<strong>ह</strong>लक- ‘‘ऐ<strong>ह</strong> िकयो बिडबी ू करै। पा भिर खे <strong>ह</strong>एत िक खे <strong>ह</strong>एत, तइ लेलोक अपन खानदानक नाक कटा लेत। नीक केल<strong>ह</strong> जे पाइ छुलै।’ ’अपन बडन <strong>दे</strong>िख मुी दैत भुखना बाजल- ‘‘ऐँ<strong>ह</strong> िक कि<strong>ह</strong><strong>ह</strong> काका, ओ<strong>ह</strong>ो बड रगडी, क<strong>ह</strong>ए लगल जे सेकोना <strong>ह</strong>एत। <strong>ह</strong>म िक को भुखल-द ुखल छी, आ िक ापारी छी। मुदा <strong>ह</strong>म<strong>ह</strong>ूँ पाइ छुिलऐक तखन ओ दस-बार<strong>ह</strong> टा पात िनकािल कऽ दैत क<strong>ह</strong>लक, जि<strong>ह</strong>ना अ<strong>ह</strong>ा ँक अ खेलौ ं ति<strong>ह</strong>ना <strong>ह</strong>म<strong>ह</strong>ूँ तमाकुल खाइये लऽ दइ छी।सए<strong>ह</strong> छी।’ ’आग ू बढैत गुलटेन- ‘‘बौआ अखैन औगताइल छी। न ूनक द ुआरे तीमन अन रि<strong>ह</strong> जाएत।’ ’थोडबे अिट कऽ घोघन सा<strong>ह</strong>ुक दोकान। गुलटेनकेँ <strong>दे</strong>िखति<strong>ह</strong> िझंगुर काका क<strong>ह</strong>लिखन- ‘‘अखन धिर माथमे केशलगले <strong>दे</strong>खै िछअ<strong>ह</strong>।’ ’माथ <strong>ह</strong>सोिथ कऽ <strong>दे</strong>खैत गुलटेन बाजल- ‘‘अखन कटबै जोकर क<strong>ह</strong>ा ँ भेल <strong>ह</strong>ेन। जखन कानपर केश लटकऽलगत तखन कटाएव।’ ’‘‘िबसिर गेल<strong>ह</strong>। कािये बाव ूक बरखी िछअ<strong>ह</strong>। <strong>ह</strong>मरो चा स<strong>ह</strong>ाएवकेँ िछअिन। द ुन ू गोटे एे िदन मरलर<strong>ह</strong>थ ुन।’ ’िझंगुर काकाक बात सुिन गुलटेनकेँ धक् दऽ मन पडल। बाजल- ‘‘<strong>ह</strong>ँ, ठीके क<strong>ह</strong>लौ ं काका। आइ ज अ<strong>ह</strong>ा ँ भेंिट <strong>ह</strong>ोइतौ ं तँ बरखी छुिटये जाइत।’ ’‘‘अख िकछु नि<strong>ह</strong> भेल <strong>ह</strong>ेन। जा कऽ कटा आव<strong>ह</strong>। <strong>ह</strong>मर तँ ते<strong>ह</strong>न झमटगर िदयाद अिछ जे भोरेसँ चािर39


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ६२ म अंक १५ जुलाइ २०१० (वषर् ३ मास ३१ अंक ६२)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्गोटे लागल अिछ मुदा अख धिर पार नि<strong>ह</strong> लागल <strong>ह</strong>ेन।’ ’‘‘अखन तँ <strong>ह</strong>म<strong>ह</strong>ी ं टा घरपर छी। िदयािदक तँ सभ िकयो अपन-अपन <strong>ह</strong>ाल-रोजगारमे चिल गेल। िकयोझंझारपुर वेपारीक संग गछकिटयामे तँ िकयो सुखेतक िचमनीपर ई ंटा बनवैए। अप केश कटाएब, ओिरयान बातकरब आ िक ओकरा सभकेँ बजवै लऽ जाएब।’ ’‘‘असली कता र् तँ तो<strong>ह</strong>ी ं िछअ<strong>ह</strong>। तो<strong>ह</strong>र कटाएव जरी छ<strong>ह</strong>। <strong>ह</strong>मरा सभमे तँ पा ँच बषीर् धिर सभ िदयाद-वादकेशो कटबैट अिछ आ कमसँ कम एगार<strong>ह</strong> गोटेकेँ खाइयो लऽ दैत अिछ। तोरा से<strong>ह</strong>ो एकटा आरो <strong>ह</strong>ेत<strong>ह</strong>।खाएन-पीिन मा मानवमी-िपपक्ष चिलते अिछ। चाचाजीकेँ तीथे र्पर वषीर् पिड गेलिन, तेँ दो<strong>ह</strong>रा कऽ ख ुअबैकझंझट नि<strong>ह</strong> र<strong>ह</strong>लिन। मुदा तू ँ सभ ते एकादशीकेँ ख ुअबै छ<strong>ह</strong> तेँ तोरा दो<strong>ह</strong>रा कऽ से<strong>ह</strong>ो करै पडत<strong>ह</strong>। ओना ईसभ मन माक बात छी। मुदा, चलिनयो तँ को अपन म<strong>ह</strong> रखैत अिछ की ।िझंगुर काकाक बात सुिन दोकानदारकेँ गुलटेन क<strong>ह</strong>लक- ‘‘<strong>ह</strong>ओ घोघन सा<strong>ह</strong> ु, झब <strong>दे</strong> एक टका के न ून दाए।’ ’गमछामे न बाि गुलटेन लफडल घर िदिश चलल। मनमे िपता नाचए लगलिन। दय पसीज गेलिन। रणभेलिन, अनका जेका ँ बाब ू नि<strong>ह</strong> छला<strong>ह</strong>। आग ू-पाछुक बात जत छला<strong>ह</strong>। जँ से नि<strong>ह</strong> जिनतिथ तँ िकऐक अनके जेका ँ <strong>ह</strong>मरो खेत-पथार कीिन <strong>दे</strong> रि<strong>ह</strong>तिथ। को िक कमाइ खटाइ नि<strong>ह</strong> छला<strong>ह</strong>। जँ से नि<strong>ह</strong> छला<strong>ह</strong> तँकाितक मासमे ओते खरचा कऽ कऽ भागवत कोना करबै छला<strong>ह</strong>। ति<strong>ह</strong>पर सँ भोजो-भनडारा किरते छला<strong>ह</strong>।<strong>ह</strong>मरे ले िक कम केलिन। घर-िगर<strong>ह</strong>ीक सभ लिर ू िसखा <strong>दे</strong>लिन। बार<strong>ह</strong>ो मासक काज। <strong>ह</strong>म िक को करीकरै छी जे सालो भिर कि<strong>ह</strong>यो बैसारी नि<strong>ह</strong> <strong>ह</strong>ोइत अिछ। कमाइ छी खाइ छी ठाठसँ िजनगी बीतबै छी। जँखेते र<strong>ह</strong>ैत आ खेतीक करैक लिरये ू नि<strong>ह</strong> र<strong>ह</strong>ैत तँ छुछे खेते लऽ कऽ की <strong>ह</strong>ोइतै। गाममे <strong>दे</strong>खबे करै छीखेतबला सभ<strong>ह</strong>क दशा। रौदी <strong>ह</strong>ुअअ िक दा<strong>ह</strong>ी अछैते खेते <strong>ह</strong>ाट-बजारसँ मोटा उघैत छिथ। <strong>ह</strong>मरा तँ एो ध ुरघरारी छोिड नि<strong>ह</strong> अिछ। तेँ िक ककरोसँ अधला जीबै छी। अपन ख ुश<strong>ह</strong>ाल िजनगीपर नजिर अ<strong>िव</strong>ति<strong>ह</strong> आनसँदय ओलिड गेलिन। मर<strong>ह</strong>ा धान जेका ँ लटुआइल नि<strong>ह</strong> अपन चढल ज ुआनी जेका ँ खेतसँ आिडपर ँ ओलडल। कोनालोक बजैत अिछ जे जकरा अ आ नि<strong>ह</strong> िलखल अबैत अिछ ओ मुख अिछ। बाव ू तँ औंठे-िनशान दऽ मियोतेल आ िचयो कोटासँ अत छला<strong>ह</strong>। बडका-बडका सिट र्योिफकेटबला सभकेँ <strong>दे</strong>खैत िछअिन जे दा पी<strong>िव</strong>लेता<strong>ह</strong> आ बीच सडकपर ठाढ भऽ अंजीमे भाषण करैत लोकक रा रोक र<strong>ह</strong>ैत छिथ। ति<strong>ह</strong>सँ <strong>ह</strong>जार गुनानीक बाव ू छला<strong>ह</strong>। खाइ बेिरमे अंगनामे नि<strong>ह</strong> र<strong>ह</strong>ैत छल<strong>ह</strong>ु ँ तँ शोर पािड संगे ख ुअवैत छला<strong>ह</strong>। जि<strong>ह</strong>या कि<strong>ह</strong>योनीक-िनकुत अ छला<strong>ह</strong> आ थारीमे अाजसँ वेसी बिझ ु पडैत छलिन तँ थारीसँ िनकािल माएकेँ दैत छेलिखन नि<strong>ह</strong>तँ ओते छोिड कऽ उठैत छला<strong>ह</strong>। आ <strong>ह</strong>ा-<strong>ह</strong>ा ऐ<strong>ह</strong>न बाप <strong>ह</strong>ोएव िक अधला छी। जखन काज करऽ जाइत छला<strong>ह</strong>तँ संगे जाय छला<strong>ह</strong> आ काजक लिर ू िसखवै छला<strong>ह</strong>। ज<strong>ह</strong>न काजक लिर ू भेल त<strong>ह</strong>न बोइन करऽ लगल<strong>ह</strong>ु ँ।के<strong>ह</strong>न <strong>ह</strong>ुनकर सालो भिरक ि<strong>ह</strong>साव छलिन। आसीन-काितक गछपंिगया ँ आ खढ किटया <strong>ह</strong>ुनकेसँ सीिखल<strong>ह</strong>ँ। ु ति<strong>ह</strong>नाअग<strong>ह</strong>न-प ूस धन किटया, नार बिया, दौन केनाइ, टाल लगौनाइ सीख छी। िकअए एो िदन बैसारी र<strong>ह</strong>त।अखका छौ ँड़◌ा सभ जेका ँ नि<strong>ह</strong> जे क<strong>ह</strong>त काजे अिछ। िक रापर बाल ू उड़◌ाएव आिक पािन डेंगाएव।मुखो र् र<strong>ह</strong>ैत बाव ूए िसखौलिन जे फागुनसँ जेठ धिर घर<strong>ह</strong>टक समए <strong>ह</strong>ोइ छै। जेकरा घर<strong>ह</strong>ट करैक लिर ू र<strong>ह</strong>तवए<strong>ह</strong> अप घर आ अनको घर बैमे मदित कऽ सकैत अिछ। जेकरा लिरये ू र<strong>ह</strong>तै ओकरा इिराआवासमे मुिखया, िचमनीबला, िसमटीबला ठकत तँ िक जेकरा अपन घर बनबैक लिर ू र<strong>ह</strong>त, ओकरा ठकत।अपनापर गुलटेनकेँ भरोष <strong>ह</strong>ोइति<strong>ह</strong> मनमे ख ुशी उपकल। मुँ<strong>ह</strong>सँ <strong>ह</strong>ँसी िनकलल। ओगरवा<strong>ह</strong>ीक गाछीक मचकीपरनजिर गेलै। िक <strong>ह</strong>मरा सब<strong>ह</strong>क दिनया ु ँ अिछ। बडक गाछपर सँ बड़◌्ड़◌् कािट बर<strong>ह</strong>ा बनबै छी। म ूठबा ँसीक बा,पीिढया ँ आ कील बना गाछक डािरमे लटका झ ुलबो करै छी आ गेबो करैत छी। जे चौमासा, छ<strong>ह</strong>मासा, बार<strong>ह</strong>मासामचकीक ेटपर <strong>ह</strong>ोइत अिछ ओ बाजा-ब ूजी आ वैिस कऽ गबैमे कोना <strong>ह</strong>ोएत? असकरे कृ राधाक संग कदमकझ ूलापर चिढ नचबो करैत छला<strong>ह</strong>, बा ँसुिरयो बजवैत छला<strong>ह</strong> आ आसो लगबैत छला<strong>ह</strong>। मुदा, अखन तँ <strong>दे</strong>खैत छीजे बाजा िकयो बजवैत, नाच िकयो करैत आ गीित िकयो गवैत अिछ। ते<strong>ह</strong> <strong>दे</strong>िखिन<strong>ह</strong>ारो छिथ। िकयोकैिसयोबलाकेँ <strong>दे</strong>खैत तँ िकयो ठेकैताकेँ , िकयो नचिन<strong>ह</strong>ारक नाच <strong>दे</strong>खैत तँ िकयो ओकर कानक झ ुमकाकेँ ।गौिन<strong>ह</strong>ारक आबाज सुत, नि<strong>ह</strong> िक ओकर मुँ<strong>ह</strong> <strong>दे</strong>खैत अिछ।नक मोटरी पीकेँ दैत गुलटेन क<strong>ह</strong>लक- ‘‘बाब ूक बरखी कािये छी। िबसिर गेल छलौ ं। केश कटौ अबैछी। ताबे अ<strong>ह</strong>ा ँ बरखी लऽ जे चाउर रख छी ओकरा िनकािल रौदमे पसािर िदऔ। रा<strong>ह</strong>िड से<strong>ह</strong>ो उलबए पडत।बे प<strong>ह</strong>र तीमन-तरकारी आ मसा <strong>ह</strong>ाटसँ लँ आनब। द ूध तँ आइये पौरल जाइत। ओना अम<strong>ह</strong>ौरपर सौझ ुकोद ूध जनिम जाएत।’ ’पितक बात सुिन मुिनया बजली<strong>ह</strong>- ‘‘ऐ<strong>ह</strong>ेन जे अ<strong>ह</strong>ा ँ िबसरा<strong>ह</strong> छी, सब काज चौबीसमा घडीमे सरत। कुटुमकेँ त <strong>दे</strong>लौ ं आ बेटी-जमाइकेँ खबिर <strong>दे</strong>िलएिन।’ ’‘‘अा सभ <strong>ह</strong>ेतै। अनजान-सुनजान म<strong>ह</strong>ाकाण। बाब ू को अधरमी र<strong>ह</strong>िथ जे को बाधा <strong>ह</strong>एत। उगला<strong>ह</strong>ासभ <strong>दे</strong>खबो करै छिथ आ पारो लगौता<strong>ह</strong>।’ ’कि<strong>ह</strong> गुलटेन केश कटबए <strong>िव</strong>दा भेल। केश कट करखीक जानकारी सबजना ोत दऽ चोटे घिर ु गेल।काजमे गुलटेन जे<strong>ह</strong> <strong>ह</strong>ोशगर मा लुिरगर ते<strong>ह</strong> िबसरा<strong>ह</strong>। जे सभ ब ुझैत। उजडल गाम को बसत।40


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ६२ म अंक १५ जुलाइ २०१० (वषर् ३ मास ३१ अंक ६२)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्दिर गाम को सु बनत, एि<strong>ह</strong> कलाक दश र्न गुलटेनक काज <strong>दे</strong>खबैत। अनाडीकेँ काजक लिर ू िसखाएब,<strong>ह</strong>नपटा<strong>ह</strong> गाए-म<strong>ह</strong>ीिस द ु<strong>ह</strong>ब, डरब ूकसँ डरब ूक गाएकेँ ब<strong>ह</strong>ाएब मा सा ँढ लग लऽ जा पाल ख ुआएब, घोरबला आचुिया<strong>ह</strong>ो गाछपर चिढ आम तोडब, झोंझगर बा ँसमे पा तोरव, सुंगवा शीशो पाङब, सुआगर घर छाडब, सतखेत जोतब, पिनगर खेतमे धान रोपब, सािङपर ं ढेंग उठाएव, द ुखता<strong>ह</strong>केँ खाटपर उठा डार ऐठाम लऽ जाएब,फडका<strong>ह</strong> बाकेँ पटिक नाथव, <strong>ह</strong>र लागएव इािद काज समाजमे ककरो कऽ दैत। कोना नि<strong>ह</strong> करैत? एकरे तँअपन बपौती सित ब ुझैत अिछ।वषीर् भोजक चचा र् जिनजाितक मामसँ सगरे गाम पसिर गेल। अपन दािय बिझ ु एका-एकी मरदो आ स्ीगगुलटेन ऐठाम आबए लागल। जि<strong>ह</strong>ना अनका ऐठाम काज भे गुलटे िब क<strong>ह</strong>न<strong>ह</strong>ँ ु प<strong>ह</strong>ु ँच जाइत ति<strong>ह</strong>ना समाजोकलोक आवए लगला<strong>ह</strong>। र<strong>िव</strong>यापर नजिर पिडति<strong>ह</strong> गुलटेन क<strong>ह</strong>लक- ‘‘रबी, तोरा ऐठाम तँ जाइये ले छलौ ं।भ आिबये गेल<strong>ह</strong>। ब<strong>ह</strong>ुत िदन जीब<strong>ह</strong>।’ ’र<strong>िव</strong>- ‘‘िकअए भैया? अख फोकचा<strong>ह</strong>ावाली काकी अंगनामे बजली<strong>ह</strong>; तब ब ुझलौ ं।’ ’‘‘ठीके सुनलक। िबसिर गेल छलौ ं। दोकानपर िझंगुर काका मन पािड <strong>दे</strong>लिन। मुदा काज तँ कौुका बदलापरस ू <strong>ह</strong>एत।’ ’‘‘<strong>ह</strong>मरा ब ुते जे <strong>ह</strong>ेत<strong>ह</strong> तइमे पाछू थोड़◌े <strong>ह</strong>ेब<strong>ह</strong>।’ ’‘‘चाउर-दािल तँ घरेमे अिछ। तेल-मसा, तरकारी <strong>ह</strong>ाटेपर सँ लऽ आनब मुदा पंचकेँ द ुइओ कौर द<strong>ह</strong>ी ख ुऐबिन से नीक <strong>ह</strong>एत ?’’‘‘सौझका द ूध अप र<strong>ह</strong>त आ िकसुसँ लऽ लेब। के द ूध पौरब<strong>ह</strong>क ?’’‘‘द ू मन चाउर राब। अधोमन तँ द<strong>ह</strong>ी चा<strong>ह</strong>ी।’ ’‘‘अधा मन सँ <strong>ह</strong>ेत<strong>ह</strong> ?’’‘‘अपना सभमे दि<strong>ह</strong>ये कते परसल जाइत अिछ। गरीब लोक अे बेसी खाइत अिछ। द ूध-द<strong>ह</strong>ी आ िक फल-फल<strong>ह</strong>री जे खाइयो चा<strong>ह</strong>त से आनत कतऽ सँ।’ ’‘‘<strong>ह</strong>ँ, ई तँ ठीके क<strong>ह</strong>ल<strong>ह</strong>। <strong>ह</strong>म तँ क<strong>ह</strong>ब<strong>ह</strong> जे तरकािरयो िकअए <strong>ह</strong>ाटपर सँ अनब<strong>ह</strong>। अखन तँ सब<strong>ह</strong>क चारपरसजमिन कदीमा आ बाडीमे भा अिछये तइ ले पाइ िकअए खच र् करव<strong>ह</strong>। धडफडमे अदौरी बल <strong>ह</strong>ेत<strong>ह</strong>।बैगन आ अदौरी बब<strong>ह</strong> से के<strong>ह</strong>न <strong>ह</strong>एत ?’’‘‘मन <strong>ह</strong>ोइए जे बर-बरीक ओिरयान करी।’ ’‘‘तो ं सनिक गेल<strong>ह</strong> <strong>ह</strong>ेन। बड-बडीक घािट कते मेठिनया ँ <strong>ह</strong>ोइत अिछ से ब ुझै छ<strong>ह</strong>क।’ ’‘‘<strong>ह</strong>ँ, से तँ ठीके क<strong>ह</strong>लक।’ ’‘‘अखन जाइ िछअ<strong>ह</strong>। द<strong>ह</strong>ीसँ तू िनचेन भऽ जा<strong>ह</strong>। काि द ुप<strong>ह</strong>रमे काज <strong>ह</strong>ेत<strong>ह</strong>। आ िक पुजौिन<strong>ह</strong>ारोऔथ ुन।’ ’‘‘अपना सभमे के पुजौिन<strong>ह</strong>ारकेँ <strong>दे</strong>खै छ<strong>ह</strong>क। जितया आग ू को पितया लगै छै।’ ’भिगन पुतो<strong>ह</strong>ू दािल दडडै लऽ अबैत छिल। डेिढयापर अ<strong>िव</strong>ति<strong>ह</strong> गुलटेनपर नजिर पिडति<strong>ह</strong> मुँ<strong>ह</strong> बीजकबैतबाजिल- ‘‘ब ुढ<strong>ह</strong>ा अप मरता<strong>ह</strong> आ दोसरोकेँ जान मारिथन काि-परस ू ई सब काज <strong>ह</strong>ोइतै। कि<strong>ह</strong> दािलकमुजेला लऽ जा ँत िदिश बढिल।गोसा ंइ डुिबते भाय भजनाक संग िसं<strong>ह</strong>ेसरी प<strong>ह</strong>ु ँचिल। अपना माथपर अपन पि<strong>ह</strong>रएबला कपड़◌ा आ अूक मोटरी आभजनाक माथपर चाउर-दािलक। िब छ ँटले चाउर आ गोे दिल। आ ंगन प<strong>ह</strong>ु ँच िसं<strong>ह</strong>ेसरी कानल नि<strong>ह</strong>। माए-बापलग बेटीक कानव तँ िस<strong>ह</strong>क <strong>ह</strong>ोइत। मुदा िसं<strong>ह</strong>ेसरीक मन तखसँ ल<strong>ह</strong>कल जख भजना बरखीक चचा र् केलक।मनमे उठै जे अपना खँटापर ू लघैर म<strong>ह</strong>ीिस अिछ, बरखी सन काजमे जँ एो करा<strong>ह</strong>ी द<strong>ह</strong>ी नि<strong>ह</strong> लऽ जाएब से के<strong>ह</strong>न<strong>ह</strong>एत? ओसारपर मोटरी रिख माएसँ झगड़◌ा शु करैत बाजिल- ‘‘ऐँ गे बिढया, ु <strong>ह</strong>मरा को आए-उपाए यऽ जे, काि बाबाक बरखी िछअिन आ आइ तू अबै ले क<strong>ह</strong>लेँ ?’’ति<strong>ह</strong> बीच गुलटेन से<strong>ह</strong>ो <strong>ह</strong>ाटसँ आिब गेला। माथपर मोटरी र<strong>ह</strong>बे करिन िक मुिनया बाजिल- ‘‘दाय, <strong>ह</strong>मर कोनदोख अिछ मासे-मास जे छाया करैत एलौ ं तेकर ठेका र<strong>ह</strong>ल। बापो ते<strong>ह</strong>न <strong>िव</strong>सरा<strong>ह</strong> छेथ ुन जे िबसिरगेलख ुन। आइये ब ुझलौ ं।’ ’माएक जबाव सुिन िसं<strong>ह</strong>ेसरीक तामस िपता िदस बढए लगल। मुदा मुँ<strong>ह</strong>-झािड बाजब उिचत नि<strong>ह</strong> बिझ ु माएकेँअगुअबैत बाजिल- ‘‘जाबे बाबा जीवैत छला<strong>ह</strong> ताबे के मा छला<strong>ह</strong>। आब जखन ओ नि<strong>ह</strong> छिथ तखन <strong>ह</strong>ुनकरिकिरया-करम छोिड <strong>दे</strong>बिन। एगार<strong>ह</strong>ो गोटेक तँ ओिरयान कऽ कऽ अिबतौ ं।’ ’बेटी आ पीक बात गुलटेन चुपचाप सुत। कख मनमे उठै जे गलती <strong>ह</strong>मरे भेल। फेिर <strong>ह</strong>ोइ जे कोकाज करै काल उनटा-पुनटा भे गल्ती <strong>ह</strong>ोइत अिछ। मुदा, <strong>ह</strong>म तँ िबसिर गेल छलौ ं। साम ंज करैतगुलटेन बाजल- ‘‘पा<strong>ह</strong>ुन िकअए ऐलख ुन ?’’िसं<strong>ह</strong>ेसरी- ‘‘से तू ब ुझै छ<strong>ह</strong>क जे किरया-चकिरयाक घर छी जे ताला लगा <strong>दे</strong>वै आ <strong>िव</strong>दा भऽ जाएब।द ुन ू परानी लगल र<strong>ह</strong>ै छी तखन ते एो क्षणक छुी <strong>ह</strong>ोइए। ढेआर म<strong>ह</strong>ीिसकेँ छोिड कऽ द ुन ू गोरे कनाअिबतौ ं।’ ’41


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ६२ म अंक १५ जुलाइ २०१० (वषर् ३ मास ३१ अंक ६२)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्बेटीक बात सुिन मुिनया बाजिल- ‘ ‘अइ घर ओइ घरमे कोन अर अिछ। तोरा िलये जे<strong>ह</strong> ई ते<strong>ह</strong> उ।अ<strong>ह</strong>ूठीन ते द<strong>ह</strong>ीक ओिरयान भइये र<strong>ह</strong>ल <strong>ह</strong>ेन। तइ ले तोरा िकअए मनमे द ुख <strong>ह</strong>ोइ छौ। <strong>ह</strong>म तो<strong>ह</strong>र माए नइिछयौ। को आइऐक िछयै िक सभ िदक िबसरा<strong>ह</strong> छथ ुन। तइ ले तामस िकअए <strong>ह</strong>ोइ छ<strong>ह</strong>। मोटरी सभकेँखोिल-खोिल चीज-बौस ओिरया कऽ राख<strong>ह</strong>। पि<strong>ह</strong> पएर धोय गोसा ँइकेँ गोड लग<strong>ह</strong>ुन।’ ’पी आ बेटीकेँ शाि <strong>ह</strong>ोइत <strong>दे</strong>िख गुलटेन मुी दैत बाजल- ‘ ‘गाममे जेकर काज <strong>ह</strong>म के छी ओ िक <strong>ह</strong>र करत। कते भारी काजे अिछ।’ ’घरक गोसा ँइकेँ गोड लािग िसं<strong>ह</strong>ेसरी िपताकेँ गोड लगैले बढल िक गुलटेनक आ ँ िख िसमिसमा गेल। िसमिसमाएलम पुछलक- ‘‘ब ुी, को चीजक द ुख-तकलीफ ते <strong>ह</strong>ोइ छ<strong>ह</strong> ?’’<strong>ह</strong>ँसैत िसं<strong>ह</strong>ेसरी क<strong>ह</strong>लक- ‘‘बाबाक बात कान धे छी। <strong>ह</strong>ाथ-पएर लडबै छी सुखसँ िदन कटैए।’ ’भोजमे ख ूब जस गुलटेनकेँ भेल। भिर-िदन ऐर-दौड तँ ओर-ताकमे द ुन ू परानीकेँ र<strong>ह</strong>ल। मुिनयाक छातीकेराक भालिर जेका ँ कपैत। िबना अे-पािनक भिर िदन खटैत र<strong>ह</strong>ली<strong>ह</strong>। जेना भुख-िपयास कतौ पड़◌ागेलिन। मुदा भोजनक जस द ुन ू परानी गुलटेनकेँ , जि<strong>ह</strong>ना ऊसर खेतमे कुश ल<strong>ह</strong>ल<strong>ह</strong>ाइत, ति<strong>ह</strong>ना ल<strong>ह</strong>ल<strong>ह</strong>ा <strong>दे</strong>लक।िपताकेँ िसं<strong>ह</strong>ेसरी क<strong>ह</strong>लक- ‘‘सभ काज स भऽ गेल। आब अप सभ खा लाए।’ ’खेला-पीला उपरा गुलटेनक मनमे, िसमाक रील जेका, ँ नाचए लगल- ठीके लोक क<strong>ह</strong>ैत छिथ जे जे<strong>ह</strong>नकरत से ते<strong>ह</strong>न पाओत। जि<strong>ह</strong>ना बाब ूक मन शु छलिन ति<strong>ह</strong>ना ियो-कम र् <strong>ह</strong>ेतिन। आ-<strong>ह</strong>ा-<strong>ह</strong>ा ओंगरी पकिड-पकिड घर बैक लिर ू िसखौलिन। बार<strong>ह</strong>ो मासक काज जीवैक लेल िसखौलिन। म-मन िपताकेँ गोड लगलक।३. प३.१. कालीका ंत झा "ब ुच " 1934-2009-आगा ँ३.२.१. राज<strong>दे</strong>व म ंडलक द ूटा क<strong>िव</strong> ता २.इभूषण कुमार- द<strong>ह</strong>ेज३.३. - कुसुम ठाकुर- <strong>ह</strong>ाइकू३.४.रमा का झा सौराठ -गीत३.५.१. म ृद ुला धान-एकटा आपबीती२. मज कुमार म ंडल- िक सान ३. बेचनठाकुर- घरनी-बीसा42


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ६२ म अंक १५ जुलाइ २०१० (वषर् ३ मास ३१ अंक ६२)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्३.६. इका झा- गीत३.७. नन ्द <strong>िव</strong> लास रायक आठटा क<strong>िव</strong> ता३.८. कृ कुमार राय ‘ िकशन’ -<strong>ह</strong>ािकम भऽ गेला<strong>ह</strong>ी कालीका झा "ब ुच"कालीका ंत झा "ब ुच " 1934-2009ि<strong>ह</strong>नक ज, म<strong>ह</strong>ान दाशिनक र् उदयनाचाय र्क कम र्भूिम समीपुर िजलाक किरयन ाममे 1934 ई. मे भेलिन ।िपता . पंिडत राजिकशोर झा गामक म <strong>िव</strong>ालयकथम धानाापक छला<strong>ह</strong>। माता . कला <strong>दे</strong>वी गृि<strong>ह</strong>णी छली<strong>ह</strong>। अंतरातक समीपुर कालेज,समीपुरसँ कयलाक पात िब<strong>ह</strong>ार सरकारक खंड कम र्चारीक पमे सेवा ार ंभ कयलिन। बालि<strong>ह</strong>ं कालसँक<strong>िव</strong>ता लेखनमे <strong>िव</strong>शेष िच छल । मैिथली पिका- िमिथला िमि<strong>ह</strong>र, मािट- पािन,भाखा तथा मैिथली अकादमीपटना ारा कािशत पिकामे समय - समयपर ि<strong>ह</strong>नक रचना कािशत <strong>ह</strong>ोइत र<strong>ह</strong>लिन। जीवनक <strong>िव</strong><strong>िव</strong>ध <strong>िव</strong>धाकेँअपन क<strong>िव</strong>ता एव ं गीत ुत कयलिन।साि<strong>ह</strong> अकादमी िदी ारा कािशत मैिथली कथाक इित<strong>ह</strong>ास (संपादकडा. बासुकीनाथ झा )मे <strong>ह</strong>ा कथाकारक स ूची मे, डा. <strong>िव</strong>ापित झा ि<strong>ह</strong>नक रचना ‘‘धम र् शास्ाचाय"कर्उेख कयलिन । मैिथली एकादमी पटना एव ं िमिथला िमि<strong>ह</strong>र ारा समय-समयपर ि<strong>ह</strong>नका श ंसा प भेजलजाइत छल । ृ ंगार रस एव ं <strong>ह</strong>ा रसक संग-संग <strong>िव</strong>चारम ूलक क<strong>िव</strong>ताक रचना से<strong>ह</strong>ो कयलिन । डा. द ुगानाथ र् झाीश संकिलत मैिथली साि<strong>ह</strong>क इित<strong>ह</strong>ासमे क<strong>िव</strong>क पमे ि<strong>ह</strong>नक उेख कएल गेल अिछ |वेदना43


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ६२ म अंक १५ जुलाइ २०१० (वषर् ३ मास ३१ अंक ६२)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्बैसिल छी िस<strong>ह</strong>क पथार लऽ कऽिपया चिल गेल<strong>ह</strong>ु ँ कतऽ प<strong>ह</strong>ाड दऽ कऽदिरसनक आश बनल कलुष सपनाप ूजाक दीप भेल रक नपनाअ<strong>ह</strong>ा ँ आब ू सजल च<strong>ह</strong>ार लऽ कऽिपया...उदिर म<strong>ह</strong>क चुिल ब ु िल तात िब शािनशबद भुवनमे छोिड कतऽ गेल<strong>ह</strong>ु ँ का?से<strong>ह</strong>ित छी लोिढ िसङगर<strong>ह</strong>ार लऽ कऽिपया...सासुक मध ुर ग झडकाबै गातकएलक अक तण पुरबा बसाताती अएलिन रसवी धार लऽ कऽिपया...िस<strong>ह</strong>कल सरस प ूस <strong>दे</strong><strong>ह</strong> िठठ ुरलपिरमल िस<strong>ह</strong>क आश माघो बीतलआिब गेल फागुन फु<strong>ह</strong>ार लऽ कऽिपया...१. राज<strong>दे</strong>व म ंडलक द ूटा क<strong>िव</strong> ता २.इभूषण कुमार- द<strong>ह</strong>ेज44


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ६२ म अंक १५ जुलाइ २०१० (वषर् ३ मास ३१ अंक ६२)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्राज<strong>दे</strong>व म ंडलक द ूटा क<strong>िव</strong> ता-मुँ<strong>ह</strong>झप ्पाएि<strong>ह</strong> मेलामेकतए <strong>ह</strong>ेरा गेलौ ं िम !खेजैत-खोजैत भेल छी-अपस ्यॉ◌ंतपरन ्तु अ<strong>ह</strong>ॉ◌ं तँ ओढ़ि◌ छी-मुखौटाअ<strong>ह</strong>ॉ◌ंक चीन ्<strong>ह</strong>ब भऽ गेल किठ ना<strong>ह</strong>एि<strong>ह</strong> सम ्प ूण र् भीड़मेमुखौटेधारी छिथ -सभगोटेकऽ र<strong>ह</strong>ल अिछ काजमुखैटेक भीतरसँआदित पड़ल छनि<strong>ह</strong> ् सभकेँ पि<strong>ह</strong> रबाकआि<strong>ह</strong> , आब नि<strong>ह</strong> भेटत-<strong>ह</strong>मर ि◌ मआननपर ब ्याानन लगाकएढुिक गेला<strong>ह</strong>एि<strong>ह</strong> युगक मुखौटाबला जाित मेिन किल र<strong>ह</strong>ल अिछ र टप-टपऑ◌ंिख भऽ गेल-झलफला<strong>ह</strong>बढे़ल<strong>ह</strong>ु ँ <strong>ह</strong>ाथ45


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ६२ म अंक १५ जुलाइ २०१० (वषर् ३ मास ३१ अंक ६२)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्र पोछबाक <strong>ह</strong>ेतुफ दऽ ठेकल मुखौटाअि<strong>ह</strong> रौ तोरी ई कोन बातभेल संतापलटकल अिछ के<strong>ह</strong>ेन खप ्पा<strong>ह</strong>मरो मुँ<strong>ह</strong>पर मुँ<strong>ह</strong>झप ्पा।टूटल बन ्<strong>ह</strong>नई भूखल भेड़ि◌ यालेर चुबबैतएकटक पंची ऑ◌ंिख सँतािक र<strong>ह</strong>ल अिछ -आ<strong>ह</strong>ारआ कऽ र<strong>ह</strong>ल अिछ -स ्मरणसरस स ्वादकप ूव र् ाइज़ िश कारक सँगघिट त घटनाक िच आिब र<strong>ह</strong>ल दृष िट ् क सोझाआ दोगमे छपकलिश कारी अिछ सन ्नबि ु क तीक्ष् ण तीर लऽ कऽिक न ्तु चंचल भेड़ि◌ याकखन मारत <strong>ह</strong>बा46


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ६२ म अंक १५ जुलाइ २०१० (वषर् ३ मास ३१ अंक ६२)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्तकर अपन<strong>ह</strong>ु ँ नि<strong>ह</strong> छनि<strong>ह</strong> ् पताजठरागिन ् तेज भेलापरिब सिर जाय छिथस ्वजन-पिर जनकेँमनक बन ्<strong>ह</strong>न टूिट सकैत अिछकखन<strong>ह</strong>ु ँआ कए सकैत अिछ -आधातिच र संिच त प<strong>िव</strong> अंगपरआ कऽ सकैत अिछ <strong>िव</strong> कृतमनकेँतै ं तेज तीर चला<strong>दे</strong>ब आवश ्यकवा नि<strong>ह</strong> तँ कऽ िद यौकनव आ<strong>ह</strong>ारक व ्यवस ्था।२इभूषण कुमारद<strong>ह</strong>ेज<strong>ह</strong>ोएत् जनम बेटीक,धइस जाइत अिछ जमीन,फािट जाइत अिछ आसमान,मुरझा जाइत अिछ िकछु पि<strong>ह</strong>ले तक,ल<strong>ह</strong>ल<strong>ह</strong>ाित बारी-फुलवारी।<strong>ह</strong>ा ं िकछु अि<strong>ह</strong>ना <strong>ह</strong>ोइत अिछ,नि<strong>ह</strong>ं तऽ िकएक !उभिर जाित अिछ,िचंताक रे<strong>ह</strong>ा सब,बाब ुजीक अखन तक चमकित लालाटपर,उदास भऽ जाइत अिछ दादा-दादी,47


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ६२ म अंक १५ जुलाइ २०१० (वषर् ३ मास ३१ अंक ६२)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्ओ मासुमक एक एक गोट मुानपर।लऽ कऽ कोरामे सोचित अिछ माए,लालन-पालन करब,जाि<strong>ह</strong> धिर सकब,पढ़◌ेबो-िलखेबो करब,िसखाइब सास-ससुरक सेवा केनाई,समझायव सब िशल-गुण,एक पितता नारीक।पर ज ुटाव कोना!अंत<strong>ह</strong>ीन मा ंग-चा ंगक प ू ितर् करबाक लेल....................द<strong>ह</strong>ेज?इतभूषण कुमार गाम. लक्षमिन यॉ◌ंपोर. छजना भाया. नरि<strong>ह</strong> या िज ला. मध ुबनी िब <strong>ह</strong>ारकुसुम ठाकुर<strong>ह</strong>ाइकू<strong>ह</strong>ाइकु छैक<strong>िव</strong>धा सरल तैयोरिच ों पािब<strong>ह</strong>मरा लेलगव र्क ग बस<strong>ह</strong>म<strong>ह</strong>ू जािननि<strong>ह</strong> ब ुझल48


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ६२ म अंक १५ जुलाइ २०१० (वषर् ३ मास ३१ अंक ६२)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्इ <strong>िव</strong>धाक िलखबकोन आखरसिलल जीकइ मा दश र्नभेटल जानीमोन सभेटल नव <strong>िव</strong>धाछी तैयो िशाडेग बढ़लसोिच नि<strong>ह</strong> छोरबों दी आशीष"अि<strong>ह</strong>ंक धीया "आस बनलअिछ अ<strong>ह</strong>ा ँक अे<strong>ह</strong>म टूगरान धरब49


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ६२ म अंक १५ जुलाइ २०१० (वषर् ३ मास ३१ अंक ६२)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्<strong>ह</strong>म कोना आ नि<strong>ह</strong>स ूझे तइयोपाप ब<strong>ह</strong>ुत<strong>ह</strong>म कय छी <strong>ह</strong>ेअि<strong>ह</strong>ंक धीयाजायब कतआब नि<strong>ह</strong> स ूझयक उाररमा का झा सौराठिमिथलाक <strong>िव</strong>कासक बात अिछ जे िमिथलाक <strong>िव</strong>कास कोना <strong>ह</strong>ोएत। िमिथलाक <strong>िव</strong>कासक लेल <strong>िव</strong>षय-वुक बारेमेएकज ुट <strong>ह</strong>ेबेक चा<strong>ह</strong>ी , एक दोसरकेँ साथ चलबाक <strong>िव</strong>षय <strong>ह</strong>ो, जे <strong>िव</strong>कास तागण अपन राजनीितक रोटी नि<strong>ह</strong>सेकिथ आर मुा िसफ र् <strong>िव</strong>कासक <strong>ह</strong>ोबक चा<strong>ह</strong>ी ! आइ िब<strong>ह</strong>ारमे िमिथलाक भूिम <strong>िव</strong>काससँ विचत ं आिछ ! आइ <strong>ह</strong>मसभ अपन रोजी रोटीक तलासमे िदीमे छी, िकयो पंजाब आ िकयो मुयमे कोपक िशकार <strong>ह</strong>ोइत अिछ !यिद िमिथलामे रोजगार <strong>ह</strong>ोइत तखन िदी तँ द ूर <strong>ह</strong>ोइत। लोकमे दम <strong>ह</strong>ोइत, कोशी कमलाक जल संसाधनकेँमजब ूत तटब रि<strong>ह</strong>तै आ गाम आइ जी<strong>िव</strong>त <strong>ह</strong>ोइत। सरकारक नीित जे िब<strong>ह</strong>ारक नामपर घोषना तँ <strong>ह</strong>ोइतअिछ लेिकन पैसा आिखक ँ र सुखलाक बाद जाइत अिछ ! फेर जजर्र के जजर्र। एकताक जरत आिछआर िनितश जी के नीित स<strong>ह</strong>ी अिछ जे पुनः िब<strong>ह</strong>ार बचेबाक नीित <strong>िव</strong>कासक नीित रोजगारक नीित िमिथलाकचौतरफा <strong>िव</strong>कासक नीित !<strong>ह</strong>म की <strong>ह</strong>मर प<strong>ह</strong>चान कीिमिथलाक प<strong>ह</strong>चान माछ, पान ओ मखान ,धोती कुता र् ओ डोप्टा ओ मुँ<strong>ह</strong>मे पान ,धैय र्य ओ बलबान सभसँ भेटय सान ,50


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ६२ म अंक १५ जुलाइ २०१० (वषर् ३ मास ३१ अंक ६२)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्आ<strong>ह</strong> नि<strong>ह</strong> िकनको <strong>ह</strong>रदम मु<strong>ह</strong>पर मुान !ई <strong>ह</strong>मर िमिथलाक प<strong>ह</strong>चान !!सभसँ पछुआयल छी ओ जग नाम ,खान पान <strong>ह</strong>ो सबकेँ <strong>दे</strong>ता समान ,नि<strong>ह</strong> िकयो अपन नि<strong>ह</strong> िकयो आन ,सभकेँ सुआगत एक समान !ई <strong>ह</strong>मर िमिथलाक प<strong>ह</strong>चान !!,गंगा कोसी जीबछ धार ,सभकेँ लगबिथ बेर पार ,धन समानक कुबेर के अवतार,सगओ िमिथलाक मि<strong>ह</strong>मा अपरम पार,ई िमिथलाक प<strong>ह</strong>चान !!घर पथार अिछ टुटल मरैया,भैया अएला सुर ब<strong>ह</strong>ुिरया ,ब ुढ़◌ो जवान भेल <strong>दे</strong>खी कऽ ब<strong>ह</strong>ुिरया ,नाक चािल चले नवकी किनया ँ ,िदन <strong>ह</strong>ो राित बैसल सिदखन लाबैत र<strong>ह</strong>त बात ,िनकलिथ जखन बजार तखन िसटी बाजे <strong>ह</strong>जार ,घर पथारी अिछ टुटल मरैया ,सभ िमल ताना मारय , ई ज ुी नजिरया ,राितकेँ िसटी बजबैए , पीिब तारी ओर दा ,51


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ६२ म अंक १५ जुलाइ २०१० (वषर् ३ मास ३१ अंक ६२)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्माता के चरण कमलमे आरती ुतजय अे जय अे जय जय अे जय अेन ूतन सघन सजल नीरद छ<strong>िव</strong> श ंकर नाम लेबैया ,योगनी कोिट आ ंगन डाकनी नाचत ता ता थैयाजय अे जय अे जय जय अे जय अे !!मुंडमाल उर िबयाल िबरािजत बसन बाघर राजे ,कर खर अ कोसल िसत अित कित िकं िकन अित बाजे,जय अे जय अे जय जय अे जय अे !!संसार पयोिनिध पार उतािरन सभ आसन सुख <strong>दे</strong>या !डीिमक डीिमक कर डम बाजे नाचत ता ता थैया ,जय अे जय अे जय जय अे जय अे !!िशव सनकािद आिद मुिन सेवक शु िनशु बेधैया ,रमा का क िबनती आरती जय जय तािरणी मैया ,जय अे जय अे जय जय अे जय अे !!जय ामा माताक आरतीजय ामा जय ामा जय जय ामा जय ामा ,पनाचा वा<strong>ह</strong>न मि<strong>ह</strong>ष िबनािसनी नीरद छ<strong>िव</strong> अिभरामा ,चंड मुंड मि<strong>ह</strong>षासुर मद र्नी िभुवन सुर नामा .जय जय जय ामा जय जय ामा .......................!!श ंभु धरनी समसान िनवािसनी जग जननी अिभरामा ,सु िनसु रक् भव मद र्नी ी गंगाधर बामा ,,जय जय जय ामा जय जय ामा .......................!!नारायण नरिसं<strong>ह</strong> िबिदनी िब िशखर िबामा ,चमुंडा चंडासुर घाितनी प ूण र् िनज मन कामा ,जय जय जय ामा जय जय ामा .......................!!तुअ गुण वेद पुराण बखानत को नि<strong>ह</strong> जानत नामा ,सेवक अधम रमा का पुकारत पुर<strong>ह</strong>ु सकल मन कामाजय जय जय ामा जय जय ामा .......................!!52


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ६२ म अंक १५ जुलाइ २०१० (वषर् ३ मास ३१ अंक ६२)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्की गलती <strong>ह</strong>मरासँ भेलओकर सजा िकए बेटाकेँ बजा लेल<strong>ह</strong>ु ँ ,<strong>ह</strong>मरासँ द ूर िकए केल<strong>ह</strong>ु ँ ,आद यिद <strong>ह</strong>मरासँ भेल ,तँ <strong>ह</strong>मर िकए नि<strong>ह</strong> क <strong>दे</strong>ल,छ्ल आसरा एकटा तकरो ,अ<strong>ह</strong>ा ँ राखमे समा लेल<strong>ह</strong>ु ँ ,सभटा अ<strong>ह</strong>ा ँ जा छी,एना िकए ठ ुर अ<strong>ह</strong>ा ँ भेल<strong>ह</strong>ु ँ ,प ूजा <strong>ह</strong>म करै छी पाठ <strong>ह</strong>म करै छी ,नाम अ<strong>ह</strong>ा ँक लय सभ िदन उठी ,आिख ँ खोल ू <strong>ह</strong>े माता आर िकए ,<strong>ह</strong>मर जीबनकेँ साकार क , बेटाक संग ,<strong>ह</strong>मरो ओधर क जीबन ,ककरा मुँ<strong>ह</strong> <strong>दे</strong>िख िबतायब <strong>ह</strong>म िजगी ,आब तँ प<strong>ह</strong>र बिन जाएत िजगी ,एकटा कृपा क माता सभ द ुःख <strong>ह</strong> ,माया जंजालक फंदासँ पार आब कचल चल रे <strong>ह</strong>वा ,प ूब िदसािमिथला रा बनाबी ,जतए सीताक नगरी ,ओति<strong>ह</strong> िखलए सबर ंग फुल ,चा<strong>ह</strong>ु िदस <strong>ह</strong>िरयर <strong>ह</strong>ोयत खेत ,53


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ६२ म अंक १५ जुलाइ २०१० (वषर् ३ मास ३१ अंक ६२)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्नि<strong>ह</strong> तू ँ किर<strong>ह</strong>ऽ ककरोसँ भेँट ,चल चल रे <strong>ह</strong>वा िमिथला <strong>दे</strong>स ,गंगा कोसी कमला बलान ,नि<strong>ह</strong> करती ककरो कलेस ,सभक कमाना प ूरा करती,िमिथलाक नरेस ,सभ िदन प ूजब अ<strong>ह</strong>ा ँक भेस ,चल चल <strong>ह</strong>वा िमिथला <strong>दे</strong>स!िबबा<strong>ह</strong> भेल एकटा सोगातक संग भेटलिबबा<strong>ह</strong>केँ एखन धिर झेल र<strong>ह</strong>ल छी ,जेना बछड़◌ू िबना मि<strong>ह</strong>स बेकार ति<strong>ह</strong>ना खेल , भए र<strong>ह</strong>ल अिछ,सास तँ ब ुझ ु जे रा ँचीक का ँके िरटायरआर ससुर ब ुझ ू जे सग भारतसँ अवकाश ा ,क<strong>ह</strong>ैले मि<strong>ह</strong>स ूलसँ बी.ए. पास ,सास इ ंटर पास किनया भेटली एम.ए. पाससारकेँ पठेला <strong>दे</strong>से पार , छोटकी सािर सिदखन मुँ<strong>ह</strong>े फइर,<strong>दे</strong>खका दिनया ु ँ <strong>ह</strong>ोए बे<strong>ह</strong>ाल, किनक जें गी <strong>ह</strong>ोयत प<strong>ह</strong>र .बेटा <strong>ह</strong>मर <strong>दे</strong>खए तँ <strong>ह</strong>ोय बे<strong>ह</strong>ाल ,डरे भागए गाछी कात ,िमिथला अिछ नगरी , सौराठ अिछ <strong>ह</strong>मर गाम<strong>दे</strong>ख ू सभ दिनया ु स<strong>ह</strong>भा लगे अि<strong>ह</strong> ठाम ,स ूरतसँ चिल कऽ सोमनाथ बसला<strong>ह</strong> िबच गाम ,54


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ६२ म अंक १५ जुलाइ २०१० (वषर् ३ मास ३१ अंक ६२)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्जखन चलला राम िबबा<strong>ह</strong> करए , बाट पडैत अिछ ई धाम ,सोमनाथ आ राम संगि<strong>ह</strong> िबबा<strong>ह</strong> <strong>ह</strong>ेतु प<strong>ह</strong>ु ँचला जनकपुर ,सीता सभ सुकमािर का ,प ूजए चलली सती माताकेँ ,साम द ुा राम आ तीन ू लोकोक नाथ ,िमिथला अिछ नगरी, सौराठ अिछ <strong>ह</strong>मर गाम ,गोतम ओ तपो ऋिषगन सभ जान आबिथ ,सुन सुन धाम सब आबए , ई िथक िमिथला गाम .नाम सुनीता प आिब्नता अिछसगरो गाम घ ूमी लाज नि<strong>ह</strong> आबैत अिछचुनरी फ<strong>ह</strong>राबै गीत गाबै , छौड़◌ाकेँ लुभबैत,ब ुढ़बा <strong>ह</strong>ो आ जबान सभ सीटी बजबै,कमर लचका कऽ सभ ब<strong>ह</strong>कबै िछऐ,ितरछी नजिरयासँ सभकेँ जान मारै छी,िकनको मुुरा कऽ चा<strong>ह</strong>पर बजबै छी,िकए अ<strong>ह</strong>ा ँ सभकेँ घर उजारै छी,चुनरी फ<strong>ह</strong>रा कऽ रसीला गीत गाबै छीनचारीक<strong>ह</strong>ा ँ बैसल छी सोमनाथ यौ ,सभ भए अ<strong>ह</strong>ा ँ बन ू <strong>ह</strong>म अनाथ ,दोग ू दौग ू बाबा सोमनाथ ,फँसल<strong>ह</strong>ु ँ िबच मजधार ,रा <strong>दे</strong>िख नि<strong>ह</strong> ओि<strong>ह</strong> पार ,55


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ६२ म अंक १५ जुलाइ २०१० (वषर् ३ मास ३१ अंक ६२)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्केबल अ<strong>ह</strong>ा ँ खेबन <strong>ह</strong>ार ,बाबा दरस िदखा करी बेरपर ,<strong>ह</strong>म<strong>ह</strong>ूँ आयब िसबराितकेँ सभ साल ,लाएब आक धथ ूर ओ बेल पात ,करब बाबाक िसंगार ,क<strong>ह</strong>ा ँ बैसल छी सोमनाथ यौ ,<strong>ह</strong>म सभ भेल<strong>ह</strong>ु ँ अनाथ यौ,िखले रे बदनआयल बसंत नव नव िखले रे बदन ,पुरनका पात खसै जमीनपर,<strong>ह</strong>रस मन <strong>दे</strong>खै िदगंत ,िथक आली बसंत ,<strong>ह</strong> जिन ु <strong>ह</strong>े मन आ<strong>ह</strong>ुके ,एक िदन आएत बसंत ,प िसंगारकेँ सजत तन ,गाछ जनका फेर जायत तन,अ<strong>ह</strong>ु ँकेँ आबत बसंत ,िबस ू जायत जखन मन ,अ<strong>ह</strong>ु ँकेँ आ ंगन खेलता ,परम पीिरए के संग ,अ<strong>ह</strong>ु ँकेँ आबत बसंत ,बस आिब गेल नव कािलया सगरो गाछ छा गेल !56


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ६२ म अंक १५ जुलाइ २०१० (वषर् ३ मास ३१ अंक ६२)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्पुरबा पछवा बसात ब<strong>ह</strong>ैए, जवानीक ओमद भरैए ,द ुख दद र्क िथक र<strong>ह</strong>ैए, आम म ंजरमे मध ु लगैए ,<strong>दे</strong>स दिनयाक ु <strong>ह</strong>ाथ चेला बए, बाबाक भाषन सुए,िकयो रमा <strong>दे</strong>व , िकयो काम<strong>दे</strong>व, सभ दौगी चोला पि<strong>ह</strong>रे ,नारी संग नाच नचैए, िकयो िचकोटी िकयो नागी पेची .आनंद की भोगी बए, मिदराकेँ अम ृत ब ुझा ,झे ु भगवानक नाम जपैए, अपना अपनीकेँ आबतर ब ुझैए?कचड़◌ेमे परला बाब ू सा ंचे ,पीिब दा तारी ,भोर सा ँझ िचकडैत र<strong>ह</strong>ी िच मम र् ब ुझले बानरघ ूमी िफर कार् ठेक <strong>ह</strong>ठात् ग प<strong>ह</strong>ु ँिचकेँ ,सुिनतु ब<strong>ह</strong>ावे घरकेँ आबिथ ,बाल म<strong>ह</strong>ीस डेंगाबिथ !जे िकओ साम आबिथ मुँ<strong>ह</strong>सँ गािर िनकालिथपरल सा ँझ मुिनिसमाक मायक ,गािर दैत बजाबिथ, की काज कएल भिरिदन ,एर आर झगरा लगबिथ,चढल नासा माथा ऊपर ,सभटा नाम भुलाय!!१. म ृद ुला धान- एकटा आपबीती २. मज कुमार म ंडल- िक सान ३.बेचन ठाकुर-घरनी-बीसा१.57


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ६२ म अंक १५ जुलाइ २०१० (वषर् ३ मास ३१ अंक ६२)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्म ृद ुला धानएकटा आपबीतीइलाई -िबलाई ख ूब खैलकगंभीर ोता बैसले र<strong>ह</strong>ला<strong>ह</strong> ,अनिचारलोककभेड़ि◌या -धसानमुमे,अितिथिब खै गेला<strong>ह</strong>.२.मज कुमार म ंडलिक सानमुरगाक बॉ◌ंग सुि◌ निच ड़◌ैएक िक लोल58


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ६२ म अंक १५ जुलाइ २०१० (वषर् ३ मास ३१ अंक ६२)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्ख ुजल ऑ◌ंिख आरिन कलल बोलकट, कट, कट, कटकुि कटबाक आवाजख ुआ-पीआ कएमस ्त कऽ <strong>दे</strong>लबैलक कान ्<strong>ह</strong> तािनखड़◌ा भऽ गेलगलाक घ ुमरल घ ंटीटन-टन-टन-टनकान ्<strong>ह</strong>पर <strong>ह</strong>ल आ<strong>ह</strong>ाथमे पेनाआग ू बैल लऽचलल िक सान।जाधिर लोककमलासँ गंडक नाध ंतताधिर ख ुजल पएरआउ, आउ करैतखेतक ढेपागरदा-गरदा भऽ जाएतखेत <strong>दे</strong>िखथकान मेटाएलघर चलल आबिक सान।59


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ६२ म अंक १५ जुलाइ २०१० (वषर् ३ मास ३१ अंक ६२)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्करमेक धरम बनाउप ूजा ब ुझलैन ्<strong>ह</strong>खेत-खिल <strong>ह</strong>ानअ साद िथ कअि<strong>ह</strong> सादकके ित रस ्कार करत?स<strong>ह</strong>क तन मोटैलएन ्<strong>ह</strong>अपन <strong>दे</strong><strong>ह</strong> सुखाबैतिक सान।ि◌ ना अजीन नइकी <strong>ह</strong>ुनके जीनगीसबसँ िन म ्न?कोउन नइ धाराकिन यम उल ्टा अिछ ?सब<strong>ह</strong>क मो-फोिज नकासँित नके लोकअधला<strong>ह</strong> क<strong>ह</strong>ैतनइ अिछ <strong>ह</strong>ुनकातेकर िच ंता।गाछ बिनछॉ◌ं<strong>ह</strong> दैत िक सान।60


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ६२ म अंक १५ जुलाइ २०१० (वषर् ३ मास ३१ अंक ६२)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्अि<strong>ह</strong> दीनकेँ नि<strong>ह</strong>छिथ कोइ <strong>दे</strong>खएबला<strong>ह</strong>ुनका जेब ुरबक ब ुझैतकी <strong>ह</strong>ुनक <strong>िव</strong> वेक<strong>ह</strong>ेरा गेल?आिक ब ुइिध क<strong>ह</strong>रण भए गेल?अि<strong>ह</strong> अदाताक<strong>दे</strong>िख जतेक <strong>ह</strong>ँिस लीनइ <strong>ह</strong>ोएत <strong>िव</strong> कासिब न िक सान।३.बेचन ठाकुर-घरनी-बीसादो<strong>ह</strong>ा-61


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ६२ म अंक १५ जुलाइ २०१० (वषर् ३ मास ३१ अंक ६२)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्ीमती घरनी िप रयै, अपन मन करए काज।सौस ससुर भै ंसुर केर, छिथ नि<strong>ह</strong> राखै लाज।।लाज धाक सभ छोिड केँ , चलए ओ घोघ उधािर ।ब ुढ़ पुरान डॉ◌ंटए त<strong>ह</strong>न, <strong>ह</strong>ुनका <strong>दे</strong>लिन गािर ।।चौपाइ-जै घरनी परम अवगुण आगार।किन या तीन ू लोक उजागर।।घरबलाक मिल काइन बलगर।नाम ससुरक िघ नाबए <strong>ह</strong>र।।म<strong>ह</strong>ा गलगर िढ ठगर ब<strong>ह</strong>ुर ंगी।<strong>ह</strong>रदम र<strong>ह</strong>ए कुमतक केर संगी।।गोर <strong>दे</strong><strong>ह</strong> गौरब से आन<strong>ह</strong>र।करै ओ सिद खन खटखट <strong>ह</strong>र <strong>ह</strong>र।।कन फुसकी करबामे कमाल।झगड़◌ा लगाबैमे ब<strong>ह</strong>ाल।।कको खर ख ुटख ुटए तैयो।धर परान लािद मैयो मैयो।।सदा पसीन करए बैसारी।िट बी िस लेमामे तैयारी।।इयॉ◌ं इयॉ◌ं तामस भाबए।दर-दीयादमे आिग लगाबए।।62


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ६२ म अंक १५ जुलाइ २०१० (वषर् ३ मास ३१ अंक ६२)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्अ<strong>ह</strong>ॉ◌ंक गप घरबला मानए।घरबलाक गप द ूर भगाबए।।तील गाछकेँ ताड़ बनाबए।सोझराइल काज ओझराबए।।किन यो डॉ◌ंटू लोचन र।मिट या तेल डरे लाग ू गोर।।चप कचौड़◌ी चटपटी चा<strong>ह</strong>ी।माछ-मौस लेल ढुकए <strong>ह</strong>ा<strong>ह</strong>ी।।<strong>ह</strong>र लेल मुलिक त िध यान।सोसरा लेल बड कम िग यान।।पायन चेन खेत बेचाबए।सखक चीज तुरन ्त कीनाबए।।काजक डरसँ भूत लगाबए।आस-पड़◌ोसकेँ ख ुब <strong>दे</strong>बाबए।।अपन िध या-पुता अिछ म<strong>ह</strong>ाराज।अनकर ब ुरबक बकलेल राज।।जे िक यो पढ़ए घरनी बीसा।दीयादीमे <strong>ह</strong>रदम नीसा।।जय जय जय टोल-टापर माइ।सौस ससुर घरबलाक साइ।।जे जन सए बेर करए ई पाठ।<strong>ह</strong>रिख त म आशीष द ुन ू <strong>ह</strong>ाथ।।बेचनदास घरनीक चेला।अवगुण छोिड क गुणक खेला।।63


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ६२ म अंक १५ जुलाइ २०१० (वषर् ३ मास ३१ अंक ६२)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्दो<strong>ह</strong>ा-आजूक बौ<strong>ह</strong> बड <strong>ह</strong>े<strong>ह</strong>र, पिर वार काल प।आइ धिर िक यो नि<strong>ह</strong> बचलिन , छोट पैघ नर भूप।।मसँ बाजूपित वर गृ<strong>ह</strong>स ्वामी की- जय।ननिद क कर द ुश ्मन की- जय।सौसक सौस की- जय।पिर वार कल<strong>ह</strong>दािय नी की- जय।खापैरपािण की- जय।बार<strong>ह</strong>ैनधािर णी की- जय।इित शुभम ्इका झा (१९४३- )गीत१बेइमान जकरा क<strong>ह</strong>ब64


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ६२ म अंक १५ जुलाइ २०१० (वषर् ३ मास ३१ अंक ६२)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्गािरए पढत।बलगर <strong>ह</strong>ोएतमारबो करत।थाना दौड़◌ाओतइत उतारत।जेबी खाली करतजेबी भरत।मुदाजेलक िखचडी खोआओत।इमानदार ककरा क<strong>ह</strong>बजकरा क<strong>ह</strong>बागत करत।अनका बेइमानक बखारी क<strong>ह</strong>ताचारक अखारा ब ुझतअपनाकेँ गंगा, यमुना आ<strong>िव</strong>ेणीक संगम क<strong>ह</strong>त॥२चल चल गुजिरनीिमिथलाक धाम गैजतय कौिशकी मैयाकेँखल खल ब<strong>ह</strong>ैत <strong>दे</strong>िख<strong>ह</strong>ेंअनकर <strong>िव</strong>नाशपर<strong>ह</strong>ँसैत <strong>दे</strong>िख<strong>ह</strong>ें65


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ६२ म अंक १५ जुलाइ २०१० (वषर् ३ मास ३१ अंक ६२)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्माछ काछु घिडयालकेँउछलैत <strong>दे</strong>िख<strong>ह</strong>ेंजलजुकेँ लडैत <strong>दे</strong>िख<strong>ह</strong>ेंमुदा सभकेँ संृत बजैत सुिन<strong>ह</strong>ेंतू ँ िक जि<strong>ह</strong><strong>ह</strong>ें गै<strong>दे</strong>िख<strong>ह</strong>ें तू ँ कोशीक पेटमेब<strong>ह</strong>ैत गाम घरकेँ घरोमे मुदा र् बा<strong>ह</strong>रोमे मुदा र्मुदा र् मुदा र्केँ झगडैत <strong>दे</strong>िख<strong>ह</strong>ेंखेरातक अपरकुाकेँ भूकैत सुिन<strong>ह</strong>ेंमुसोकेँ <strong>दे</strong>िख<strong>ह</strong>ें बोरा कुतरैत गैमुदा ताकेँ <strong>दे</strong>िख<strong>ह</strong>ेँघरकेँ भरैत गैमुदा ताकेँ <strong>दे</strong>िख<strong>ह</strong>ेँघरकेँ भरैत गैसीकेँ पढबैत गै कफनक कपड़◌ा चोरबैत गैचल जि<strong>ह</strong><strong>ह</strong>ें सरकार दरवार गैकि<strong>ह</strong> िद<strong>ह</strong>ैन ताक <strong>ह</strong>ाल-चाल गैघिम ू जि<strong>ह</strong><strong>ह</strong>ें िमिथलाक गाम गैचल चल गुजिरनी िमिथलाक धाम गै।नन ्द <strong>िव</strong> लास रायक आठटा क<strong>िव</strong> ता-66


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ६२ म अंक १५ जुलाइ २०१० (वषर् ३ मास ३१ अंक ६२)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्1.जल छी जीवन<strong>ह</strong>वा छी ाणएि<strong>ह</strong> द ुन ू िब नाबॉ◌ंचत नि<strong>ह</strong> ाण।2.आउसभ िम िल कऽजलकेँ द ूषनसँबचाउ।3.<strong>ह</strong>वाकेँ द ूषनसँबचेवाक खाित रगाछी-<strong>िव</strong> रछी लगाउ।4.घर-घरमेशौचालय बनाउआ ख ुलामेशौच करए नि<strong>ह</strong> जाउ।5.67


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ६२ म अंक १५ जुलाइ २०१० (वषर् ३ मास ३१ अंक ६२)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्नदी-पोखैरमेकचरा नि<strong>ह</strong> िग राउआ जलमे र<strong>ह</strong>एबलाजीब-जन ्तुकेँ बचाउ।6.सौर उजा र् लगाउसाइिकल चलाउपेोल-डीजलनि<strong>ह</strong> जराउद ूषनसँ <strong>ह</strong>वाकेँ बचाउ।7.जोर-जोरसँ रेडी नि<strong>ह</strong> बजाउ<strong>ह</strong>वाकेँ ध ्विन द ूषनसँ बचाउ।8.जँ एि<strong>ह</strong> सभपर <strong>दे</strong>बै िध यानतँ बचत सभक ाणआ <strong>ह</strong>एत सब<strong>ह</strong>क कल ्याणिक यो पड़व बेमारभेटत सभकेँ आराम।........68


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ६२ म अंक १५ जुलाइ २०१० (वषर् ३ मास ३१ अंक ६२)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्कृ कुमार राय ‘ िकशन’पिरचय:- वतर्मानमे आकाशवाणी िदीमे संवाददाता स<strong>ह</strong> समाचार वाचक पमे काय र्रत छी। ि<strong>ह</strong>ंदी आ मैिथलीमेलेखन। िशक्षा- एम. िफल पकािरता व जनसंचार कु <strong>िव</strong><strong>िव</strong>ालय कुसॅ◌ं। ज:- कलकतामे ।म ूल िनवासी:-ाम -म ंगरौना, भाया -अंधराठाढी िजला-मध ुबनी िब<strong>ह</strong>ार।<strong>ह</strong>ािकम भऽ गेला<strong>ह</strong>िकएक िचता आब ककाओ तऽ <strong>ह</strong>ािकम भऽ गेला<strong>ह</strong>अबैत र<strong>ह</strong>ैत छिथ कि<strong>ह</strong>यो कऽ गाममुदा अप लोक सॅ◌ं अनिचार भऽ गेला<strong>ह</strong>।जूिन प ूछू यौ बाब ू ,<strong>ह</strong>ािकम <strong>ह</strong>ोइतेओ िक सभ केला<strong>ह</strong>ब ूढ माए-बाप के छोिड कऽ एसगरअप श<strong>ह</strong>री बाब ू भऽ गेला<strong>ह</strong>।आस लगे माए <strong>ह</strong>ुनकर,गाम आिबबौआ करता<strong>ह</strong> कक ट<strong>ह</strong>ल-िटकोरानि<strong>ह</strong> परैत छिन माए-बाप कि<strong>ह</strong>यो मोनमुदा खाई मे मगन छिथ पनीरक पकौड़◌ा।झर-झर ब<strong>ह</strong>ए माएक ऑ◌ंिख सॅ◌ं रिकएक नि<strong>ह</strong> अबै छिथ <strong>ह</strong>मर बौआ गाम?मिर जाएब तऽ आिबए के िक करब<strong>ह</strong>क<strong>ह</strong>ािकम <strong>ह</strong>ोइते, िकएक भेल<strong>ह</strong> ता ं◌े ए<strong>ह</strong>ेन कठोर?ई सुनतै ं<strong>ह</strong> भेल मोन सजे अबैत छिथ कका गामभेंट <strong>ह</strong>ोइते क<strong>ह</strong>िलयैिन कका यौ णामनि<strong>ह</strong> िचन<strong>ह</strong>िलअ तोरा, बाज<strong>ह</strong> अपन नाम।ऑ◌ंिख आन<strong>ह</strong>र भेल, िक <strong>दे</strong>खैत िछयै कमएना िकएक बजैत छ<strong>ह</strong> बाज<strong>ह</strong> कक तू ंॅ कमआई कक बेिसए बाजब <strong>ह</strong>मअ<strong>ह</strong>ूॅ◌ं तऽ <strong>ह</strong>ोएब ब ूढ, औरदा अिछ कक कम।िक थीक उिचत, िक थीक अिचतमोन मे कक अ<strong>ह</strong>ाॅ ं <strong>िव</strong>चार क‘ िकशन’ करत एतेबाक <strong>ह</strong>ोरािजबैत िजनगी माए-बापक सतकार क।69


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ६२ म अंक १५ जुलाइ २०१० (वषर् ३ मास ३१ अंक ६२)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्नि<strong>ह</strong> तऽ टुकूर-टुकूर ताकब एसगरअि<strong>ह</strong>ंक िधया प ूता अ<strong>ह</strong>ॉ◌ं के <strong>दे</strong>ख परेताब जी मिर जाए ई ब ूढबामो-मोन ओ एतबाक क<strong>ह</strong>ता।ेता झा चौधरीगाम सिरसव-पा<strong>ह</strong>ी, लिलत कला आ गृ<strong>ह</strong><strong>िव</strong>ज्ञानमे ातक। िमिथला िचकलामे सिटिफकेट र् कोस र्।कला दिश र्नी: ए.एल.आर.आइ., जमशेदपुरक सा ंृितक काय र्म, ाम-ी मेला जमशेदपुर, कला मिरजमशेदपुर ( एक्जीवीशन आ वकर्श◌ॉप)।कला सी काय: र् एन.आइ.टी. जमशेदपुरमे कला ितयोिगतामे िनणा र्यकक पमे स<strong>ह</strong>भािगता, २००२-०७ धिरबसेरा, जमशेदपुरमे कला-िशक्षक (िमिथला िचकला), व ूमेन कालेज पुकालय आ <strong>ह</strong>◌ॉटेल ब ूलेवाडर् लेल वाल-पेिट ं ंग।ितित ◌ॉर: कारपोरेट कुिनकेश, िटो; टी.एस.आर.डी.एस, िटो; ए.आइ.ए.डी.ए., ेट बै ंक ऑफ इिया,जमशेदपुर; <strong>िव</strong>िभ ि, <strong>ह</strong>◌ॉटेल, संगठन आ िगत कला संा<strong>ह</strong>क।<strong>ह</strong>◌ॉबी: िमिथला िचकला, लिलत कला, संगीत आ भानस-भात।70


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ६२ म अंक १५ जुलाइ २०१० (वषर् ३ मास ३१ अंक ६२)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्ई िच धानक कटनी कालक िमिथलाक गामक िचण करैत अिछ। पुख-पात खेतसँ फिसल घर अत छिथ तँमि<strong>ह</strong>ला ओि<strong>ह</strong> फिसलकेँ तैयार कऽ चाउर बनबैत छिथ। अपन दैिनक जीवनसँ <strong>ह</strong>िट कऽ एि<strong>ह</strong> अविधमे मि<strong>ह</strong>ला एका<strong>ह</strong>ोइ छिथ आ गप-सरा करै छिथ।बालाना ं कृते71


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ६२ म अंक १५ जुलाइ २०१० (वषर् ३ मास ३१ अंक ६२)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्िशव कुमार झा‘‘िटू‘‘,नाम : िशव कुमार झा, िपताक नाम: 0 काली का झा ‘‘ब ूच‘‘, माताक नाम: . चकला <strong>दे</strong>वी, ज ितिथ : 11-12-1973, िशक्षा : ातक (िता), ज ान ◌ः माक ◌ः मालीपुर मोडतर, िज0 - बेग ूसराय,म ूलाम ◌ःाम + पालय - किरयन,िजला - समीपुर, िपन: 848101, संित : ब ंधक, सं<strong>ह</strong>ण, जे. एम. ए. ोस र् िल., मेनरोड, िबुपुर, जमशेदपुर - 831 001, अ गित<strong>िव</strong>िध : वष र् 1996 स◌ वष र् 2002 धिर <strong>िव</strong>ापित पिरषदसमीपुरक सा ंृितक गितविध एव ं मैिथलीक चार- सार <strong>ह</strong>ेतु डा. नरेश कुमार <strong>िव</strong>कल आ ी उदय नारायणचौधरी (राष्पित पुरार ा िशक्षक) क मे संल।खोंइछक लेल साडीआिसनक नवराक म<strong>ह</strong>ामीक िदन। दशोिदिश जगत जननीक गुणगान। भगवती ानमे या भाव मतुलं...कजयघोषसँ माभिक परम अभूित भऽ र<strong>ह</strong>ल अिछ। बा<strong>ह</strong>र आनंदक <strong>ह</strong>ुिल मािल। मुदा ! आ ंगन अबैत <strong>दे</strong>री<strong>दे</strong>खल<strong>ह</strong>ु ँ जे <strong>ह</strong>मर मा ँ ओलतीमे शा ंत िच बैसिल छली<strong>ह</strong>। की भेल मा, ँ िकए एकातमे बैसिल छी? म<strong>ह</strong>ामीकखोंइछ भरऽ लेल कखन जाएब? िनशा प ूजाक बाद खोंइछ भरव । मा ँ गु, मुदा <strong>ह</strong>म बडबड़◌ा र<strong>ह</strong>लछल<strong>ह</strong>ु ँ। <strong>ह</strong>म तँ आठ बजे चिल जाएब। आई ‘<strong>िव</strong>ापित नाटक’ अिछ। <strong>ह</strong>म बाल <strong>िव</strong>ापितक रोल छी।कक <strong>ह</strong>मर अिभनय <strong>दे</strong>िख लेब तँ <strong>ह</strong>मरा नीक लागत। मा ँ अक भऽ कऽ बजली<strong>ह</strong>,- “<strong>ह</strong>म आइ खोंइछ नि<strong>ह</strong>भरब”। चैती द ुगा र्मे <strong>दे</strong>खल जाएत। <strong>ह</strong>म पुछिलअिन िकएक एना बजैत छी? चैती रानीपरती जाए पडत। मा ँतमसा गेिल, अ<strong>ह</strong>ा ँकेँ सभटा ग ब ूझब आवक नि<strong>ह</strong>। ना छी, ना बिन कऽ र<strong>ह</strong>ू।विटया ु माएसँ जा कऽ पुछल<strong>ह</strong>ु ँ तँ ब ुझना गेल जे मा ँकेँ संगमे नव वस् न<strong>ह</strong>ी ं अिछ। भगवतीक खोंइछ अख्खरसाडीमे भरल जाइत अिछ।<strong>ह</strong>म असम ंजसमे पिड गेल<strong>ह</strong>ु ँ। की करब, िकछु नि<strong>ह</strong> फुिर र<strong>ह</strong>ल? एकाएक मोन पडल जे गामक पा ंजिडमेवाधोपुर बजार अिछ। द ू – एक बेिर बाब ू जीक संग ओि<strong>ह</strong> ठा <strong>दे</strong>ब ू म<strong>ह</strong>ाजनक कपड़◌ा दोकानमे गेल छल<strong>ह</strong>ु ँ। ओ<strong>ह</strong>मरा िचैत छिथ। िकनसाइत उधार दऽ <strong>दे</strong>ता<strong>ह</strong> तँ मा ँक खोंछ भरव सव भऽ जाएत। चुपचाप <strong>िव</strong>दा भऽगेल<strong>ह</strong>ु ँ। दोकानमे पैसैत <strong>दे</strong>री <strong>दे</strong>खल<strong>ह</strong>ु ँ जे म<strong>ह</strong>ाजन गीपर बैसल छला<strong>ह</strong>। <strong>ह</strong>मरा िदिश तकैत पुछलिन अकसरेअयल<strong>ह</strong>ु ँ। बाब ूजी एि<strong>ह</strong> वेर कपड़◌ा नि<strong>ह</strong> लेलिन। <strong>ह</strong>म लग जा कऽ अपन थासँ अवगत करएल<strong>ह</strong>ु ँ। म<strong>ह</strong>ाजनआय र्मे पिड गेला<strong>ह</strong>। अपन पु िदश जीसँ क<strong>ह</strong>लिन, बौआ, आइ तँ उधार <strong>दे</strong>बाक नि<strong>ह</strong> अिछ, मुदा एि<strong>ह</strong> बालककमा म.....।ओना ई केओ आन न<strong>ह</strong>ी ं , क<strong>िव</strong> जीक पु छिथ। िनराश करव उिचत नि<strong>ह</strong>। एकटा नीक स ूती साडी पैक कऽ कएअपन मुंशी जनाद र्न जीक <strong>ह</strong>ाथमे दैत बजलिन, जनाद र्न ि<strong>ह</strong>नका किरयन धिर छोिड आब ू। सा ँझ पिड गेल, अारमेएकसिर ि<strong>ह</strong>नका मुरदैयामे डर लगतिन। जनाद र्न बाब ू <strong>ह</strong>मरा साइिकलपर वैसा कऽ <strong>ह</strong>मर दलानपर उताडैतबजलिन, जाऊ साडी मा ँकेँ दऽ िदऔन, <strong>ह</strong>म कक ढू िमिसरसँ भेंट कऽ लैत छी, तखन वाधोपुर चिल जाएब।<strong>ह</strong>म अितशय स दौडल आ ँगन गेल<strong>ह</strong>ु ँ। मा ँ िचआर लग वैसिल प ूजाक दीपमे तेल भरैत छली<strong>ह</strong>। मा ँ!!अ<strong>ह</strong>ा ँ लेल साडी अनल<strong>ह</strong>ु ँ मा ँ। साडीक पी मा ँक <strong>ह</strong>ाथमे थमा <strong>दे</strong>िलअिन। मा ँ पीसँ साडी िनकालैत बजली<strong>ह</strong>, कैंया,कतऽ सँ अनलेँ? ककर जेबी कटलेँ? <strong>ह</strong>मरा बड <strong>िव</strong>ास छल एि<strong>ह</strong> छौड़◌ापर। धत..... बापक नाम मािटमे िमला<strong>दे</strong>लक। मा ँ का ँपऽ लगली<strong>ह</strong>। थापर, मुा, लाितक ताबरतोड बरखा <strong>ह</strong>ोमए लागल। <strong>ह</strong>ाथक चूडी झ-झ टूिटकऽ मािटपर खसए लागल। िकछु का ँचक कण मा ँक <strong>ह</strong>ाथमे गिड गेल। टप-टप शोिणतक अपादान। एखन धिरमा ‘मा’क ँ प <strong>दे</strong>ख छल<strong>ह</strong>ु ँ। पि<strong>ह</strong>ल खेप बेग ूसरायक बेटीक प <strong>दे</strong>खल<strong>ह</strong>ु ँ। सुत छल<strong>ह</strong>ु ँ आइ पा पिडगेल। बिढया ु माए झटकल आिब मा ँक <strong>ह</strong>ाथ पकडैत बाजिल, नाक ाण लऽ लेब की? किनया एतेक तामस नीक72


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ६२ म अंक १५ जुलाइ २०१० (वषर् ३ मास ३१ अंक ६२)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्नि<strong>ह</strong>। कोन गलती कएलक? की क<strong>ह</strong>विन, मा, ँ ई चोर भऽ गेल। नि<strong>ह</strong> जािन ककरा घरमे साि कािट कए <strong>ह</strong>मरालेल साडी अनलक? भगवान ए<strong>ह</strong>ेन कुपुसँ िनपु नीक।<strong>ह</strong>म गु। की बाजब? सोचैत की छल<strong>ह</strong>ु ँ आ की भऽ गेल। ब<strong>ह</strong>ुत उधेडब ुक बाद मुँ<strong>ह</strong> खोलल<strong>ह</strong>ु ँ मा ँ <strong>ह</strong>म चोिरनि<strong>ह</strong> कएल<strong>ह</strong>ु ँ। सभटा कथा सुना <strong>दे</strong>िलअिन। मा ँकेँ <strong>िव</strong>ास नि<strong>ह</strong> भेलि बाबाक सेवक सो<strong>ह</strong>नकेँ ढू काक दलानपरपठौलि। संजोगसँ जनाद र्न बैसले छला<strong>ह</strong>। सो<strong>ह</strong>न आिब क<strong>ह</strong>लिथ, ब<strong>ह</strong>ुआिसन, िटू िमा नि<strong>ह</strong> बाजलि।<strong>ह</strong>ा! <strong>ह</strong>म ई की कएल<strong>ह</strong>ु ँ? भरल पाविनमे िचलकापर अाचार। आइ तँ मा ँ गौरीक िदन िथक, मुदा <strong>ह</strong>मरासँकतेक पैघ गलती भऽ गेल। अपन द ुन ू <strong>ह</strong>ाथक मुीसँ <strong>दे</strong>वालमे मारए लगली<strong>ह</strong>। अु उवाससँ <strong>ह</strong>मर कं ठ भिरगेल। मा ँक चरण पकडैत बजल<strong>ह</strong>ु ँ, नि<strong>ह</strong> नि<strong>ह</strong> जिन ु अपराध बोधक अभव क। अ<strong>ह</strong>ा ँक श ंका ाभा<strong>िव</strong>क छल।मा धम र्क वा<strong>िव</strong>क प इए<strong>ह</strong> िथक। अपन संतानपर अंध <strong>िव</strong>ास नि<strong>ह</strong> करबाक चा<strong>ह</strong>ी। मुदा! <strong>ह</strong>मरा जे ब ुझनागेल सए<strong>ह</strong> कएल<strong>ह</strong>ु ँ। झट दऽ मा ँ बैिस कऽ <strong>ह</strong>मरा कोरमे लऽ कऽ िस<strong>ह</strong> सागरक अ<strong>िव</strong>रल भगवती िशव सन प ूतसभकेँ <strong>दे</strong>थ ु। जे<strong>ह</strong>न नाम ते<strong>ह</strong>ेन काज। अपन आ ँचरसँ <strong>ह</strong>मर आिख ँ पोछैत बाजिल, बौआ एकटा ख ुशीक गक<strong>ह</strong>ैत छी जे जखन अ<strong>ह</strong>ा ँ वाधोपुर गेल छल<strong>ह</strong>ु ँ तख अ<strong>ह</strong>ा ँक बाब ूजी आिब गेला<strong>ह</strong>। सभक लेल वस् अन छिथ।अ<strong>ह</strong>ु ँ लेल ख ूब सुर अंगा आएल अिछ। <strong>ह</strong>मरा लेल तँ लाल र ंगक िसफनक सो<strong>ह</strong>नगर साडी.....। मुदा <strong>ह</strong>माराखोंइछ भरव तँ अ<strong>ह</strong>ी ं क आनल साडीसँ। प ूत मक एि<strong>ह</strong> पराकााकेँ नि<strong>ह</strong> िबसरए चा<strong>ह</strong>ैत छी। ओ तँ सभ पाविनमेअत छिथ। <strong>ह</strong>म मा ँक <strong>ह</strong>ाथ पकिड जोरसँ कानए लगल<strong>ह</strong>ु ँ।माताक कतेक प <strong>ह</strong>ोइत अिछ। धम, र् िस<strong>ह</strong>, मो<strong>ह</strong>, अशासन, द ुार.....। संतितक नव िनमा र्णक लेल आवक।ग<strong>िव</strong> र्त छी, आयावर्क नारीक संतान भऽ कऽ।बा लोकिन ारा रणीय ोक१.ातः काल मु<strong>ह</strong>ूर् (स ूयो र्दयक एक घ ंटा पि<strong>ह</strong>) सव र्थम अपन द ुन ू <strong>ह</strong>ाथ <strong>दे</strong>खबाक चा<strong>ह</strong>ी, आ’ ई ोक बजबाकचा<strong>ह</strong>ी।करा वसते लीः करमे सरती।करम ूले ितो ा भाते करदश र्नम ्॥करक आगा ँ ली बसैत छिथ, करक ममे सरती, करक म ूलमे ा ित छिथ। भोरमे ताि<strong>ह</strong> ारे करक दश र्नकरबाक थीक।२.संा काल दीप लेसबाक काल-दीपम ूले ितो ा दीपमे जनाद र्नः।दीपा शरः ोक्ः साोितन र्मोऽुते॥दीपक म ूल भागमे ा, दीपक मभागमे जनाद र्न (<strong>िव</strong>ु) आऽ दीपक अ भागमे शर ित छिथ। <strong>ह</strong>ेसंाोित! अ<strong>ह</strong>ा ँकेँ नमार।३.सुतबाक काल-राम ं ं <strong>ह</strong>न ूमं वैनतेय ं व ृकोदरम ्।73


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ६२ म अंक १५ जुलाइ २०१० (वषर् ३ मास ३१ अंक ६२)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्शय यः रेिं द ुः नित॥जे सभ िदन सुतबासँ पि<strong>ह</strong> राम, कुमारामी, <strong>ह</strong>न ूमान, ् गड आऽ भीमक रण करैत छिथ, <strong>ह</strong>ुनकर द ुः नभऽ जाइत छि।४. न<strong>ह</strong>ेबाक समय-गे च यमु चैव गोदाविर सरित।नम र्<strong>दे</strong> िसु कावेिर जलेऽिन ् सििध ं कु॥<strong>ह</strong>े गंगा, यमुना, गोदावरी, सरती, नम र्दा, िसु आऽ कावेरी धार। एि<strong>ह</strong> जलमे अपन साि िदअ।५.उर ं यमु ि<strong>ह</strong>माेैव दिक्षणम ्।वष ं र् तत् भारतं नाम भारती य सितः॥समुक उरमे आऽ ि<strong>ह</strong>मालयक दिक्षणमे भारत अिछ आऽ ओतुका सित भारती क<strong>ह</strong>बैत छिथ।६.अ<strong>ह</strong>ा ौपदी सीता तारा मोदरी तथा।पकं ना रेिं म<strong>ह</strong>ापातकनाशकम ्॥जे सभ िदन अ<strong>ह</strong>ा, ौपदी, सीता, तारा आऽ मदोदरी, एि<strong>ह</strong> पा ँच साी-स्ीक रण करैत छिथ, <strong>ह</strong>ुनकर सभपाप न भऽ जाइत छि।७.अामा बिला र्सो <strong>ह</strong>न ूमा ं <strong>िव</strong>भीषणः।कृपः परशुराम सैते िचरी<strong>िव</strong>नः॥अामा, बिल, ास, <strong>ह</strong>न ूमान, ् <strong>िव</strong>भीषण, कृपाचाय र् आऽ परशुराम- ई सात टा िचरीवी क<strong>ह</strong>बैत छिथ।८.साते भवतु सुीता <strong>दे</strong>वी िशखर वािसनीउन तपसा लो यया पशुपितः पितः।िसिः साे सतामु सादा ध ूजर्टेःजावीफेनलेखेव यूिध शिशनः कला॥९. बालोऽ<strong>ह</strong>ं जगदान न मे बाला सरती।अप ू र् पंचमे वषे र् वण र्यािम जगत्यम ् ॥१०. द ूवा र्क्षत म ं(शु यज ुवे र्द अाय २२, म ं २२)आ ि जापितर ्ॠिषः। िलंभोक्ा <strong>दे</strong>वताः। राडुृितः। षड्जः रः॥आ ◌॑न ् ा◌॒ ◌॑वच र्◌॒सी जा◌॑यता◌॒मा रा◌॒ष् रा◌॑ज◌॒ः शुरे◌॑ऽइषो◌॒ऽिता◌॒धी म◌॑<strong>ह</strong>ार◌॒थो जा◌॑यता ं◌॒दोग्ीं धे◌॒वो र्ढा◌॑न◌॒ड्वाना◌॒शुः सिः◌॒ पुर◌॑ि◌॒यो र्वा◌॑ िज◌॒ू र◌॑थे◌॒ाः स◌॒भेयो◌॒ युवा यज◌॑मान वी◌॒रोजा◌॒यता ं िनका◌॒मे-िन◌॑कामे नः प◌॒जर्ों वष र्तु◌॒ फल◌॑वो न◌॒ऽओष◌॑धयः पा ं योगेक्ष◌॒मो नः◌॑कताम ्॥२२॥74


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ६२ म अंक १५ जुलाइ २०१० (वषर् ३ मास ३१ अंक ६२)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्माथा र्ः िसयः सु प ूणा र्ः सु मरथाः। शूणा ं ब ु िनाशोऽु िमाणामुदयव।ॐ दीघा र्युभर्व। ॐ सौभावती भव।<strong>ह</strong>े भगवान ्। अपन <strong>दे</strong>शमे सुयो आ’ सव र्ज्ञ <strong>िव</strong>ाथीर् उ <strong>ह</strong>ोिथ, आ’ शुुकेँ नाश कएिन<strong>ह</strong>ार सैिनक उ<strong>ह</strong>ोिथ। अपन <strong>दे</strong>शक गाय ख ूब द ूध दय बाली, बरद भार व<strong>ह</strong>न करएमे सक्षम <strong>ह</strong>ोिथ आ’ घोड़◌ा िरत पेँ दौगयबला <strong>ह</strong>ोए। स्ीगण नगरक करबामे सक्षम <strong>ह</strong>ोिथ आ’ युवक सभामे ओजप ूण र् भाषण <strong>दे</strong>बयबला आ’ <strong>दे</strong>बामे सक्षम <strong>ह</strong>ोिथ। अपन <strong>दे</strong>शमे जखन आवक <strong>ह</strong>ोय वषा र् <strong>ह</strong>ोए आ’ औषिधक-ब ूटी सव र्दा पिरप <strong>ह</strong>ोइतर<strong>ह</strong>ए। एव ं मे सभ तर<strong>ह</strong>ेँ <strong>ह</strong>मरा सभक काण <strong>ह</strong>ोए। शुक बिक ु नाश <strong>ह</strong>ोए आ’ िमक उदय <strong>ह</strong>ोए॥मकें कोन वुक इा करबाक चा<strong>ह</strong>ी तकर वण र्न एि<strong>ह</strong> म ंमे कएल गेल अिछ।एि<strong>ह</strong>मे वाचकलुोपमालड़◌्कार अिछ।अय-◌॑न ् - <strong>िव</strong>ा आिद गुणसँ पिरप ूण र् रा◌॒ष् - <strong>दे</strong>शमे◌॑वच र्◌॒सी- <strong>िव</strong>ाक तेजसँ युक्आ जा◌॑यता ं◌॒- उ <strong>ह</strong>ोएरा◌॑ज◌॒ः-राजाशुरे◌॑ऽ–िबना डर बलाइषो◌॒- बाण चलेबामे िनपुणऽिता◌॒धी-शुकेँ तारण दय बलाम◌॑<strong>ह</strong>ार◌॒थो-पैघ रथ बला वीरदोग्ीं-कामना(द ूध प ूण र् करए बाली)धे◌॒वो र्ढा◌॑न◌॒ड्वाना◌॒शुः धे◌॒-गौ वा वाणी वो र्ढा◌॑न◌॒ड्वा- पैघ बरद ना◌॒शुः-आशुः-िरतसिः◌॒-घोड़◌ापुर◌॑ि◌॒यो र्वा◌॑- पुर◌॑ि◌॒- व<strong>ह</strong>ारकेँ धारण करए बाली यो र्वा◌॑-स्ीिज◌॒ू-शुकेँ जीतए बलार◌॑थे◌॒ाः-रथ पर िरस◌॒भेयो◌॒-उम सभामेयुवा-युवा जे<strong>ह</strong>न75


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ६२ म अंक १५ जुलाइ २०१० (वषर् ३ मास ३१ अंक ६२)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्यज◌॑मान-राजाक रामेवी◌॒रो-शुकेँ परािजत करएबलािनका◌॒मे-िन◌॑कामे-िनययुक् काय र्मेनः-<strong>ह</strong>मर सभकप◌॒जर्ों-मेघवष र्तु◌॒-वषा र् <strong>ह</strong>ोएफल◌॑वो-उम फल बलाओष◌॑धयः-औषिधःपा ं- पाकएयोगेक्ष◌॒मो-अल ल करेबाक <strong>ह</strong>ेतु कएल गेल योगक रक्षानः◌॑-<strong>ह</strong>मरा सभक <strong>ह</strong>ेतुकताम ्-समथ र् <strong>ह</strong>ोएििफथक अवाद- <strong>ह</strong>े ण, <strong>ह</strong>मर रामे ाण नीक धािम र्क <strong>िव</strong>ा बला, राज-वीर,तीर ंदाज, द ूध दए बाली गाय,दौगय बला जु, उमी नारी <strong>ह</strong>ोिथ। पाजर् आवकता पडला पर वषा र् <strong>दे</strong>िथ, फल <strong>दे</strong>य बला गाछ पाकए, <strong>ह</strong>मसभ संपि अिजर्त/संरिक्षत करी।Input: (कोकमे <strong>दे</strong>वनागरी, िमिथलाक्षर िकं वा फोिटक-रोमनमे टाइप क। I nput i n Devanagar i ,Mi t hi l akshar a or Phonet i c-Roman.)Out put : (पिरणाम <strong>दे</strong>वनागरी, िमिथलाक्षर आ फोिटक-रोमन/ रोमनमे। Resul t i n Devanagar i ,Mi t hi l akshar a and Phonet i c-Roman/ Roman.)इिश-मैिथली-कोष ं/ मैिथली-इिश-कोष ं ोजेकेँ आग ू बढ़◌ाऊ, अपन सुझाव आ योगदानई-मेलारा ggaj endr a@ vi deha. com पर पठाऊ।<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>क मैिथली-अंजी आ अंजी मैिथली कोष (इ ंटरटपर पि<strong>ह</strong>ल बेर सच र्-िडनरी) एम.एस. एस.ू.एल. सव र्रआधािरत -Based on ms-sql ser ver Mai t hi l i -English and English-Mai t hi l iDi c t i onar y .मैिथलीमे भाषा सादन पामनीचा ँक स ूचीमे <strong>दे</strong>ल <strong>िव</strong>कमेसँ लै ंगुएज एडीटर ारा कोन प चुनल जएबाक चा<strong>ह</strong>ी:वडर् फाइलमे बोल्ड कएल प:1.<strong>ह</strong>ोयबला/ <strong>ह</strong>ोबयबला/ <strong>ह</strong>ोमयबला/ <strong>ह</strong>ेब’बला, <strong>ह</strong>ेम’बला/ <strong>ह</strong>ोयबाक/<strong>ह</strong>ोबएबला /<strong>ह</strong>ोएबाक2. आ’/आऽ आ76


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ६२ म अंक १५ जुलाइ २०१० (वषर् ३ मास ३१ अंक ६२)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्3. क’ ले/कऽ ले/कए ले/कय ले/ल’/लऽ/लय/लए4. भ’ गेल/भऽ गेल/भय गेल/भए गेल5. कर’ गेला<strong>ह</strong>/करऽ गेल<strong>ह</strong>/करए गेला<strong>ह</strong>/करय गेला<strong>ह</strong>6. िलअ/िदअ िलय’,िदय’,िलअ’,िदय’/7. कर’ बला/करऽ बला/ करय बला करै बला/क’र’ बला / करए बला8. बला वला9. आङ्ल आ ं10. ायः ाय<strong>ह</strong>11. द ुःख द ुख12. चिल गेल चल गेल/चैल गेल13. <strong>दे</strong>लिख <strong>दे</strong>लिक, <strong>दे</strong>लिखन14. <strong>दे</strong>खलि <strong>दे</strong>खलिन/ <strong>दे</strong>खलै15. छिथ/ छलि छिथन/ छलैन/ छलिन16. चलैत/दैत चलित/दैित17. एख अख18. बढ◌ि बढि19. ओ’/ओऽ(सव र्नाम) ओ20. ओ (संयोजक) ओ’/ओऽ21. फािग/फाि ँ फाइ ंग/फाइङ22. जे जे’/जेऽ23. ना-कुर ना-कर24. केलि/कएलि/कयलि25. तखन तँ/ तखन तँ26. जा’ र<strong>ह</strong>ल/जाय र<strong>ह</strong>ल/जाए र<strong>ह</strong>ल27. िनकलय/िनकलए लागल ब<strong>ह</strong>राय/ ब<strong>ह</strong>राए लागल िनकल’/ब<strong>ह</strong>रै लागल28. ओतय/जतय जत’/ओत’/ जतए/ ओतए29. की फूरल जे िक फूरल जे30. जे जे’/जेऽ31. कूिद/यािद(मोन पारब) कूइद/याइद/कूद/याद/ यािद (मोन)32. इ<strong>ह</strong>ो/ ओ<strong>ह</strong>ो33. <strong>ह</strong>ँसए/ <strong>ह</strong>ँसय <strong>ह</strong>ँसऽ34. आिक दस/ िकं वा दस/ वा दस35. सासु-ससुर सास-ससुर36. छ<strong>ह</strong>/ सात छ/छः/सात37. की की’/कीऽ (दीघीर्कारामे ऽ विजर्त)38. जबाब जवाब39. करएता<strong>ह</strong>/ करयता<strong>ह</strong> करेता<strong>ह</strong>40. दलान िदिश दलान िदश/दलान िदस41. गेला<strong>ह</strong> गएला<strong>ह</strong>/गयला<strong>ह</strong>42. िकछु आर/ िकछु और43. जाइत छल जाित छल/जैत छल44. प<strong>ह</strong>ु ँिच/ भेिट जाइत छल प<strong>ह</strong>ु ँच/भेट जाइत छल77


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ६२ म अंक १५ जुलाइ २०१० (वषर् ३ मास ३१ अंक ६२)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्45. जबान (युवा)/ जवान(फौजी)46. लय/लए क’/कऽ/लए कए/ लऽ कऽ/ लऽ कए47. ल’/लऽ कय/ कए48. एखन/अख अखन/एख49. अ<strong>ह</strong>ी ं केँ अ<strong>ह</strong>ी ँ केँ50. ग<strong>ह</strong>ी ं र ग<strong>ह</strong>ी ँ र51. धार पार केनाइ धार पार केनाय/केनाए52. जेका ँ जेँ का ँ/ जका ँ53. ति<strong>ह</strong>ना तेि<strong>ह</strong>ना54. एकर अकर55. बि<strong>ह</strong>नउ ब<strong>ह</strong>इ56. बि<strong>ह</strong>न बि<strong>ह</strong>िन57. बि<strong>ह</strong>न-बि<strong>ह</strong>इ बि<strong>ह</strong>न-ब<strong>ह</strong>नउ58. नि<strong>ह</strong>/ 59. करबा / करबाय/ करबाए60. तँ/ त ऽ तय/तए61. भाय भै/भाए62. भा ँय63. यावत जावत64. माय मै / माए65. <strong>दे</strong>ि/दएि/ दयि दि/ दैि66. द’/ दऽ/ दए67. ओ (संयोजक) ओऽ (सव र्नाम)68. तका कए तकाय तकाए69. पैरे (on f oot ) पएरे70. ता<strong>ह</strong>ुमे ता<strong>ह</strong>ूमे71. पुीक72. बजा कय/ कए73. बननाय/बननाइ74. कोला75. िदका िदनका76. तति<strong>ह</strong>सँ77. गरबओलि गरबेलि78. बालु बाल ू79. चे िच(अशु)80. जे जे’81. से/ के से’/के’82. एख ुनका अखका83. भुिम<strong>ह</strong>ार भूिम<strong>ह</strong>ार84. सुगर स ूगर78


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ६२ म अंक १५ जुलाइ २०१० (वषर् ३ मास ३१ अंक ६२)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्85. झठ<strong>ह</strong>ाक झट<strong>ह</strong>ाक86. छूिब87. करइयो/ओ करैयो/किरऔ-करइयौ88. पुबािर पुबाइ89. झगड◌◌ा-झा ँटी झगड◌◌ा-झािट90. पएरे-पएरे पैरे-पैरे91. खेलएबाक92. खेलेबाक93. लगा94. <strong>ह</strong>ोए- <strong>ह</strong>ो95. ब ुझल ब ूझल96. ब ूझल (संबोधन अथ र्मे)97. यै<strong>ह</strong> यए<strong>ह</strong> / इए<strong>ह</strong>98. ताितल99. अयनाय- अयनाइ/ अएनाइ100. िन- िन101. िब िबन102. जाए जाइ103. जाइ (i n di f f er ent sense)-l ast wor d of sent ence104. छत पर आिब जाइ105. 106. खेलाए (pl ay) –खेलाइ107. िशकाइत- िशकायत108. ढप- ढ◌प109. पढ◌- पढ110. किनए/ किनये किन111. राकस- राकश112. <strong>ह</strong>ोए/ <strong>ह</strong>ोय <strong>ह</strong>ोइ113. अउरदा- औरदा114. ब ुझेलि (di f f er ent meani ng- got under st and)115. ब ुझएलि/ ब ुझयलि (under st ood hi msel f )116. चिल- चल117. खधाइ- खधाय118. मोन पाड◌लिख मोन पारलिख119. कैक- कएक- कइएक120. लग ल’ग121. जरेनाइ122. जरओनाइ- जरएनाइ/जरयनाइ123. <strong>ह</strong>ोइत124. गरबेलि/ गरबओलि125. िचखैत- (t o test)िचखइत126. करइयो (willing to do) करैयो79


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ६२ म अंक १५ जुलाइ २०१० (वषर् ३ मास ३१ अंक ६२)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्127. जेकरा- जकरा128. तकरा- तेकरा129. िब<strong>दे</strong>सर ामे/ िब<strong>दे</strong>सरे ानमे130. करबयल<strong>ह</strong>ु ँ/ करबएल<strong>ह</strong>ु ँ/ करबेल<strong>ह</strong>ु ँ131. <strong>ह</strong>ािरक (उारण <strong>ह</strong>ाइरक)132. ओजन वजन133. आधे भाग/ आध-भागे134. िपचा / िपचाय/िपचाए135. नञ/ 136. बा नञ () िपचा जाय137. तखन (नञ) क<strong>ह</strong>ैत अिछ।138. कतेक गोटे/ कताक गोटे139. कमाइ- धमाइ कमाई- धमाई140. लग ल’ग141. खेलाइ (f or playing)142. छिथ छिथन143. <strong>ह</strong>ोइत <strong>ह</strong>ोइ144. ो िकयो / केओ145. केश (hai r )146. केस (cour t -case)147. बननाइ/ बननाय/ बननाए148. जरेनाइ149. कुरसी कुसीर्150. चरचा चचा र्151. कम र् करम152. डुबाबए/ डुमाबय/ डुमाबए153. एख ुनका/ अख ुनका154. लय (वाक अितम श)- लऽ155. कएलक केलक156. गरमी गमीर्157. बरदी वदीर्158. सुना गेला<strong>ह</strong> सुना’/सुनाऽ159. एनाइ-गेनाइ160. तेना घेरलि161. निञ162. डरो ड’रो163. कत<strong>ह</strong>ु- क<strong>ह</strong>ी ं164. उमिरगर- उमरगर165. भिरगर166. धोल/धोअल धोएल167. गप/ग168. के के’80


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ६२ म अंक १५ जुलाइ २०१० (वषर् ३ मास ३१ अंक ६२)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्169. दरबा/ दरबजा170. ठाम171. धिर तक172. घिर ू लौिट173. थोरबेक174. ब175. तोँ/ तू◌ँ176. तोँि<strong>ह</strong>( पमे ा)177. तोँ<strong>ह</strong>ी / तोँि<strong>ह</strong>178. करबाइए करबाइये179. एकेटा180. किरतिथ करतिथ181. प<strong>ह</strong>ु ँिच प<strong>ह</strong>ु ँच182. राखलि रखलि183. लगलि लागलि184. सुिन (उारण सुइन)185. अिछ (उारण अइछ)186. एलिथ गेलिथ187. िबतओ िबते188. करबओलि/ करेलिख189. करएलि190. आिक िक191. प<strong>ह</strong>ु ँिच प<strong>ह</strong>ु ँच192. जराय/ जराए जरा (आिग लगा)193. से से’194. <strong>ह</strong>ा ँ मे <strong>ह</strong>ा ँ (<strong>ह</strong>ा ँमे <strong>ह</strong>ा ँ <strong>िव</strong>भिक्मे <strong>ह</strong>टा कए)195. फेल फैल196. फइल(spaci ous) फैल197. <strong>ह</strong>ोयति/ <strong>ह</strong>ोएति <strong>ह</strong>ेति198. <strong>ह</strong>ाथ मिटआयब/ <strong>ह</strong>ाथ मिटयाबय/<strong>ह</strong>ाथ मिटआएब199. फेका फेंका200. <strong>दे</strong>खाए <strong>दे</strong>खा201. <strong>दे</strong>खाबए202. सिर सर203. सा<strong>ह</strong>ेब सा<strong>ह</strong>ब204.गेलै/ गेलि205.<strong>ह</strong>ेबाक/ <strong>ह</strong>ोएबाक206.केलो/ कएल<strong>ह</strong>ु ँ207. िकछु न िकछु/ िकछु िकछु208.घ ुमेल<strong>ह</strong>ु ँ/ घ ुमओल<strong>ह</strong>ु ँ209. एलाक/ अएलाक210. अः/ अ<strong>ह</strong>81


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ६२ म अंक १५ जुलाइ २०१० (वषर् ३ मास ३१ अंक ६२)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्211.लय/ लए (अथ र्-पिरवर्न)212.कनीक/ कक213.सब<strong>ह</strong>क/ सभक214.िमलाऽ/ िमला215.कऽ/ क216.जाऽ/ जा217.आऽ/ आ218.भऽ/भ’ (’ फ◌ॉटक कमीक ोतक)219.िनअम/ िनयम220.<strong>ह</strong>ेेअर/ <strong>ह</strong>ेेयर221.पि<strong>ह</strong>ल अक्षर ढ/ बादक/बीचक ढ◌222.ति<strong>ह</strong>ं/ति<strong>ह</strong>ँ/ तिञ/ तै ं223.कि<strong>ह</strong>ं/ क<strong>ह</strong>ी ं224.तँइ/ तइ ँ225.नँइ/ नइ ँ/ निञ/ नि<strong>ह</strong>226.<strong>ह</strong>ै/ <strong>ह</strong>ए227.छिञ/ छै/ छैक/छइ228.दृ िएँ/ दृ ियेँ229.आ (come)/ आऽ(conj unct i on)230. आ (conj unct i on)/ आऽ(come)231.कु/ को२३२.गेलै-गेलि२३३.<strong>ह</strong>ेबाक- <strong>ह</strong>ोएबाक२३४.केलौ ँ- कएलौ ँ- कएल<strong>ह</strong>ु ँ२३५.िकछु न िकछ- िकछु िकछु२३६.के<strong>ह</strong>ेन- के<strong>ह</strong>न२३७.आऽ (come)-आ (conj unct i on-and)/आ२३८. <strong>ह</strong>एत-<strong>ह</strong>ैत२३९.घ ुमेल<strong>ह</strong>ु ँ-घ ुमएल<strong>ह</strong>ु ँ२४०.एलाक- अएलाक२४१.<strong>ह</strong>ोिन- <strong>ह</strong>ोइन/<strong>ह</strong>ोि२४२.ओ-राम ओ ामक बीच(conj unct i on), ओऽ क<strong>ह</strong>लक (he sai d)/ओ82


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ६२ म अंक १५ जुलाइ २०१० (वषर् ३ मास ३१ अंक ६२)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्२४३.की <strong>ह</strong>ए/ कोसी अएली <strong>ह</strong>ए/ की <strong>ह</strong>ै। की <strong>ह</strong>इ२४४.दृिएँ/ दृ ियेँ२४५.शािमल/ सामेल२४६.तै ँ / तँए/ तिञ/ ति<strong>ह</strong>ं२४७.जौ/ ँ ोँ२४८.सभ/ सब२४९.सभक/ सब<strong>ह</strong>क२५०.कि<strong>ह</strong>ं/ क<strong>ह</strong>ी ं२५१.कु/ को२५२.फारकती भऽ गेल/ भए गेल/ भय गेल२५३.कु/ को२५४.अः/ अ<strong>ह</strong>२५५.ज/ जनञ२५६.गेलि/ गेला<strong>ह</strong> (अथ र् पिरवतर्न)२५७.केलि/ कएलि२५८.लय/ लए (अथ र् पिरवतर्न)२५९.कनीक/ कक२६०.पठेलि/ पठओलि२६१.िनअम/ िनयम२६२.<strong>ह</strong>ेेअर/ <strong>ह</strong>ेेयर२६३.पि<strong>ह</strong>ल अक्षर र<strong>ह</strong> ढ/ बीचमे र<strong>ह</strong> ढ२६४.आकारामे िबकारीक योग उिचत नि<strong>ह</strong>/ अपोस्ोफीक योग फाटक तकनीकी ूनताक पिरचायक ओकरबदला अव<strong>ह</strong> (िबकारी) क योग उिचत२६५.केर/-क/ कऽ/ के83


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ६२ म अंक १५ जुलाइ २०१० (वषर् ३ मास ३१ अंक ६२)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्२६६.छैि- छि२६७.लगैए/ लगैये२६८.<strong>ह</strong>ोएत/ <strong>ह</strong>एत२६९.जाएत/ जएत२७०.आएत/ अएत/ आओत२७१.खाएत/ खएत/ खैत२७२.िपअएबाक/ िपएबाक२७३.शु/ शु<strong>ह</strong>२७४.शु<strong>ह</strong>े/ शुए२७५.अएता<strong>ह</strong>/अओता<strong>ह</strong>/ एता<strong>ह</strong>२७६.जाि<strong>ह</strong>/ जाइ/ जै२७७.जाइत/ जैतए/ जइतए२७८.आएल/ अएल२७९.कैक/ कएक२८०.आयल/ अएल/ आएल२८१. जाए/ जै/ जए२८२. कएल/ काएल२८३. कठ ुआएल/ कठ ुअएल२८४. ताि<strong>ह</strong>/ तै२८५. गायब/ गाएब/ गएब२८६. सकै/ सकए/ सकय२८७.सेरा/सरा/ सराए (भात सेरा गेल)२८८.क<strong>ह</strong>ैत र<strong>ह</strong>ी/<strong>दे</strong>खैत र<strong>ह</strong>ी/ क<strong>ह</strong>ैत छल<strong>ह</strong>ु ँ/ क<strong>ह</strong>ै छल<strong>ह</strong>ु ँ- एि<strong>ह</strong>ना चलैत/ पढैत (पढै-पढैत अथ र् कख कालपिरवितर्त)-आर ब ुझै/ ब ुझैत (ब ुझै/ ब ुझैत छी, मुदा ब ुझैत-ब ुझैत)/ सकैत/ सकै। करैत/ करै। दै/दैत। छैक/ छै। बचलै/ बचलैक। रखबा/ रखबाक । िब/ िबन। राितक/ रातुक84


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ६२ म अंक १५ जुलाइ २०१० (वषर् ३ मास ३१ अंक ६२)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्२८९. द ुआरे/ ारे२९०.भेिट/ भेट२९१. खन/ ख ुना (भोर खन/ भोर ख ुना)२९२.तक/ धिर२९३.गऽ/गै (meani ng di f f er ent -जनबै गऽ)२९४.सऽ/ सँ (मुदा दऽ, लऽ)२९५.त्,(तीन अक्षरक मेल बदला पुनिक एक आ एकटा दोसरक उपयोग) आिदक बदला आिद। म<strong>ह</strong>त्/म<strong>ह</strong>/ कता/ र् का र् आिदमे संयुक को आवकता मैिथलीमे नि<strong>ह</strong> अिछ। व२९६.बेसी/ बेशी२९७.बाला/वाला बला/ वला (र<strong>ह</strong>ैबला)२९८.वाली/ (बदलएवाली)२९९.वाा/ र् वाता र्300. अरािष्य/ र् अराष्ीयर्३०१. लेमए/ लेबए३०२.लमछुरका, नमछुरका३०२.लागै/ लगै (भेटैत/ भेटै)३०३.लागल/ लगल३०४.<strong>ह</strong>बा/ <strong>ह</strong>वा३०५.राखलक/ रखलक३०६.आ (come)/ आ (and)३०७. पाताप/ पााप३०८. ऽ केर व<strong>ह</strong>ार शक अमे मा, यथासंभव बीचमे नि<strong>ह</strong>।३०९.क<strong>ह</strong>ैत/ क<strong>ह</strong>ै३१०. र<strong>ह</strong>ए (छल)/ र<strong>ह</strong>ै (छलै) (meani ng di f f er ent )३११.तागित/ ताकित३१२.खराप/ खराब85


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ६२ म अंक १५ जुलाइ २०१० (वषर् ३ मास ३१ अंक ६२)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्३१३.बोइन/ बोिन/ बोइिन३१४.जािठ/ जाइठ३१५.कागज/ कागच३१६.िगरै (meani ng di f f er ent - swal l ow)/ िगरए (खसए)३१७.रािष्य/ राष्ीयउारण िन<strong>दे</strong>र्श:द न क उारणमे दा ँतमे जी<strong>ह</strong> सटत- जेना बाजू नाम , मुदा ण क उारणमे जी<strong>ह</strong> म ूधा र्मे सटत (नि<strong>ह</strong> सटैएतँ उारण दोष अिछ)- जेना बाजू गश। ताल शमे जी<strong>ह</strong> तालुसँ , षमे म ूधा र्सँ आ द समे दा ँतसँ सटत।िनशा, ँ सभ आ शोषण बािज कऽ <strong>दे</strong>ख ू। मैिथलीमे ष केँ वैिदक संृत जेका ँ ख से<strong>ह</strong>ो उिरत कएल जाइतअिछ, जेना वषा, र् दोष। य अको ानपर ज जेका ँ उिरत <strong>ह</strong>ोइत अिछ आ ण ड जेका ँ (यथा संयोग आगश संजोग आ गड़◌ेस उिरत <strong>ह</strong>ोइत अिछ)। मैिथलीमे व क उारण ब, श क उारण स आ य क उारणज से<strong>ह</strong>ो <strong>ह</strong>ोइत अिछ।ओि<strong>ह</strong>ना इ बेशीकाल मैिथलीमे पि<strong>ह</strong> बाजल जाइत अिछ कारण <strong>दे</strong>वनागरीमे आ िमिथलाक्षरमे इ अक्षरकपि<strong>ह</strong> िलखलो जाइत आ बाजलो जएबाक चा<strong>ह</strong>ी। कारण जे ि<strong>ह</strong>ीमे एकर दोषप ूण र् उारण <strong>ह</strong>ोइत अिछ (िलखलतँ पि<strong>ह</strong> जाइत अिछ मुदा बाजल बादमे जाइत अिछ), से िशक्षा पितक दोषक कारण <strong>ह</strong>म सभ ओकर उारणदोषप ूण र् ढंगसँ कऽ र<strong>ह</strong>ल छी।अिछ- अ इ छ ऐछछिथ- छ इ थ – छैथप<strong>ह</strong>ु ँिच- प <strong>ह</strong>ु ँ इ चआब अ आ इ ई ए ऐ ओ औ अं अः ऋ एि<strong>ह</strong> सभ लेल माा से<strong>ह</strong>ो अिछ, मुदा एि<strong>ह</strong>मे ई ऐ ओ औ अं अः ऋ केँसंयुाक्षर पमे गलत पमे यु आ उिरत कएल जाइत अिछ। जेना ऋ केँ री पमे उिरत करब।आ <strong>दे</strong>िखयौ- एि<strong>ह</strong> लेल <strong>दे</strong>िखऔ क योग अिचत। मुदा <strong>दे</strong>िखऐ लेल <strong>दे</strong>िखयै अिचत। क् सँ <strong>ह</strong>् धिर असििलत भेलासँ क सँ <strong>ह</strong> बत अिछ, मुदा उारण काल <strong>ह</strong>ल यु शक अक उारणक वि ृ बढल अिछ, मुदा<strong>ह</strong>म जखन मजमे ज ् अमे बजैत छी, तख पुरनका लोककेँ बजैत सुनबि- मजऽ, वावमे ओ अ युज ् = ज बजै छिथ।फेर ज्ञ अिछ ज ् आ ञ क संयु मुदा गलत उारण <strong>ह</strong>ोइत अिछ- । ओि<strong>ह</strong>ना क्ष अिछ क् आ ष क संयुमुदा उारण <strong>ह</strong>ोइत अिछ छ। फेर श ् आ र क संयु अिछ ( जेना िमक) आ स ् आ र क संयु अिछ (जेना िम)। भेल त+र ।उारणक ऑिडयो फाइल <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> आका र्इव ht t p:// wwwvi . deha. co. i n/ पर उपल अिछ। फेर केँ / सँ /पर प ूव र् अक्षरसँ सटा कऽ िलख ू मुदा तँ/ के/ कऽ <strong>ह</strong>टा कऽ। एि<strong>ह</strong>मे सँ मे पि<strong>ह</strong>ल सटा कऽ िलख ू आ बादबला <strong>ह</strong>टाकऽ। अंकक बाद टा िलख ू सटा कऽ मुदा अ ठाम टा िलख ू <strong>ह</strong>टा कऽ– जेना छ<strong>ह</strong>टा मुदा सभ टा। फेर ६अ मसातम िलख ू- छठम सातम नि<strong>ह</strong>। घरबलामे बला मुदा घरवालीमे वाली यु क।र<strong>ह</strong>ए- र<strong>ह</strong>ै मुदा सकैए (उारण सकै-ए)।86


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ६२ म अंक १५ जुलाइ २०१० (वषर् ३ मास ३१ अंक ६२)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्मुदा कख काल र<strong>ह</strong>ए आ र<strong>ह</strong>ै मे अथ र् िभता से<strong>ह</strong>ो, जेना से को जग<strong>ह</strong>मे पािकर् ं ग करबाक अास र<strong>ह</strong>ैओकरा। पुछलापर पता लागल जे ढुनढुन नाा ई ाइवर कनाट ेसक पािकर् ं गमे काज करैत र<strong>ह</strong>ए।छलै, छलए मे से<strong>ह</strong>ो एि<strong>ह</strong> तर<strong>ह</strong>क भेल। छलए क उारण छल-ए से<strong>ह</strong>ो।संयोग- (उारण संजोग)केँ / के / कऽकेर- क (केर क योग नि<strong>ह</strong> क )क (जेना रामक) –रामक आ संगे (उारण राम के / राम कऽ से<strong>ह</strong>ो)सँ- सऽचिबु आ अार- अारमे कं ठ धिरक योग <strong>ह</strong>ोइत अिछ मुदा चिबुमे नि<strong>ह</strong>। चिबुमे ककएकारक से<strong>ह</strong>ो उारण <strong>ह</strong>ोइत अिछ- जेना रामसँ- (उारण राम सऽ) रामकेँ - (उारण राम कऽ/ राम केसे<strong>ह</strong>ो)।केँ जेना रामकेँ भेल ि<strong>ह</strong>ीक को (राम को)- राम को= रामकेँक जेना रामक भेल ि<strong>ह</strong>ीक का ( राम का) राम का= रामककऽ जेना जा कऽ भेल ि<strong>ह</strong>ीक कर ( जा कर) जा कर= जा कऽसँ भेल ि<strong>ह</strong>ीक से (राम से) राम से= रामसँसऽ तऽ त केर एि<strong>ह</strong> सभक योग अवािछत।ंके दोसर अथेँ र् यु भऽ सकैए- जेना के क<strong>ह</strong>लक?निञ, नि<strong>ह</strong>, , नइ, नँइ, नइ ँ एि<strong>ह</strong> सभक उारण- त् क बदलामे जेना म<strong>ह</strong>प ूण र् (म<strong>ह</strong>त्प ूण र् नि<strong>ह</strong>) जतए अथ र् बदिल जाए ओति<strong>ह</strong> मा तीन अक्षरक संयुाक्षरकयोग उिचत। सित- उारण स इ त (सि नि<strong>ह</strong>- कारण स<strong>ह</strong>ी उारण आसानीसँ सव नि<strong>ह</strong>)। मुदासवो र्म (सवो र्तम नि<strong>ह</strong>)।रािष्य (राष्ीय नि<strong>ह</strong>)सकैए/ सकै (अथ र् पिरवतर्न)पोछैले/पोछैए/ पोछए/ (अथ र् पिरवतर्न)87


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ६२ म अंक १५ जुलाइ २०१० (वषर् ३ मास ३१ अंक ६२)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्पोछए/ पोछैओ लोकिन ( <strong>ह</strong>टा कऽ, ओ मे िबकारी नि<strong>ह</strong>)ओइ/ ओि<strong>ह</strong>ओि<strong>ह</strong>ले/ ओि<strong>ह</strong> लेलजएबे ँ/ बैसबे ँपँचभइया ँ<strong>दे</strong>िखयौक (<strong>दे</strong>िखऔक बि<strong>ह</strong>- ति<strong>ह</strong>ना अ मे आ दीघ र्क मााक योग अिचत)जका ँ/ जेका ँतँइ/ तै ँ<strong>ह</strong>ोएत/ <strong>ह</strong>एतनिञ/ नि<strong>ह</strong>/ नँइ/ नइ ँसौ ँसेबड/ बडी (झोराओल)गाए (गाइ नि<strong>ह</strong>)र<strong>ह</strong>लेँ/ पि<strong>ह</strong>रतै ँ<strong>ह</strong>म<strong>ह</strong>ी ं / अ<strong>ह</strong>ी ंसब - सभसब<strong>ह</strong>क - सभ<strong>ह</strong>कधिर - तकगप- बातब ूझब - समझबब ुझल<strong>ह</strong>ु ँ - समझल<strong>ह</strong>ु ँ<strong>ह</strong>मरा आर - <strong>ह</strong>म सभआिक- आ िक88


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ६२ म अंक १५ जुलाइ २०१० (वषर् ३ मास ३१ अंक ६२)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्सकैछ/ करैछ (गमे योगक आवकता नि<strong>ह</strong>)मे केँ सँ पर (शसँ सटा कऽ) तँ कऽ धऽ दऽ (शसँ <strong>ह</strong>टा कऽ) मुदा द ूटा वा बेशी <strong>िव</strong>भि संग र<strong>ह</strong>लापर पि<strong>ह</strong>ल<strong>िव</strong>भि टाकेँ सटाऊ।एकटा द ूटा (मुदा कैक टा)िबकारीक योग शक अमे, बीचमे अनावक पेँ नि<strong>ह</strong>। आकारा आ अमे अ क बाद िबकारीक योगनि<strong>ह</strong> (जेना िदअ, आ )अपोस्ोफीक योग िबकारीक बदलामे करब अिचत आ मा फ◌ॉटक तकनीकी ूनताक पिरचायक)- ओनािबकारीक संृत प ऽ अव<strong>ह</strong> क<strong>ह</strong>ल जाइत अिछ आ वतर्नी आ उारण द ुन ू ठाम एकर लोप र<strong>ह</strong>ैत अिछ/ रि<strong>ह</strong>सकैत अिछ (उारणमे लोप रि<strong>ह</strong>ते अिछ)। मुदा अपोस्ोफी से<strong>ह</strong>ो अंजीमे पसेिसव केसमे <strong>ह</strong>ोइत अिछ आंचमे शमे जतए एकर योग <strong>ह</strong>ोइत अिछ जेना raison d’et r e एतए से<strong>ह</strong>ो एकर उारण रैजौन डेटर<strong>ह</strong>ोइत अिछ, मा अपोस्◌ॉफी अवकाश नि<strong>ह</strong> दैत अिछ वरन जोडैत अिछ, से एकर योग िबकारीक बदला<strong>दे</strong>नाइ तकनीकी पेँ से<strong>ह</strong>ो अिचत)।अइमे, एि<strong>ह</strong>मेजइमे, जाि<strong>ह</strong>मेएखन/ अखन/ अइखनकेँ (के नि<strong>ह</strong>) मे (अार रि<strong>ह</strong>त)भऽमेदऽतँ (तऽ त नि<strong>ह</strong>)सँ ( सऽ स नि<strong>ह</strong>)गाछ तरगाछ लगसा ँझ खनजो (जो go, करै जो do)89


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ६२ म अंक १५ जुलाइ २०१० (वषर् ३ मास ३१ अंक ६२)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्३.पाल आ भारतक मैिथली भाषा-वैज्ञािनक लोकिन ारा बनाओल मानक श ैली1.पालक मैिथली भाषा वैज्ञािनक लोकिन ारा बनाओल मानक उारण आ लेखन श ैली(भाषाशास्ी डा. रामावतार यादवक धारणाकेँ प ूण र् पसँ स लऽ िनधािरत)र्मैिथलीमे उारण तथा लेखन१.पमाक्षर आ अार: पमाक्षरात ङ, ञ, ण, न एव ं म अबैत अिछ। संृत भाषाक असार शक अमेजाि<strong>ह</strong> वक अक्षर र<strong>ह</strong>ैत अिछ ओ<strong>ह</strong>ी वक पमाक्षर अबैत अिछ। जेना-अ (क वक र<strong>ह</strong>बाक कार अमे ङ् आएल अिछ।)प (च वक र<strong>ह</strong>बाक कार अमे ञ् आएल अिछ।)ख (ट वक र<strong>ह</strong>बाक कार अमे ण ् आएल अिछ।)सि (त वक र<strong>ह</strong>बाक कार अमे न ् आएल अिछ।)ख (प वक र<strong>ह</strong>बाक कार अमे म ् आएल अिछ।)उपयु र् बात मैिथलीमे कम <strong>दे</strong>खल जाइत अिछ। पमाक्षरक बदलामे अिधका ंश जग<strong>ह</strong>पर अारक योग <strong>दे</strong>खलजाइछ। जेना- अंक, पंच, खंड, संिध, खंभ आिद। ाकरण<strong>िव</strong>द पित गो<strong>िव</strong> झाक क<strong>ह</strong>ब छिन जे कव,चव आ टवसँ प ूव र् अार िलखल जाए तथा तव आ पवसँ प ूव र् पमाक्षरे िलखल जाए। जेना- अंक,चंचल, अंडा, अ तथा कन। मुदा ि<strong>ह</strong>ीक िनकट र<strong>ह</strong>ल आधिनक ु लेखक एि<strong>ह</strong> बातकेँ नि<strong>ह</strong> मात छिथ। ओलोकिन अ आ कनक जग<strong>ह</strong>पर से<strong>ह</strong>ो अंत आ कं पन िलखैत <strong>दे</strong>खल जाइत छिथ।नवीन पित िकछु सु<strong>िव</strong>धाजनक अव छैक। िकएक तँ एि<strong>ह</strong>मे समय आ ानक बचत <strong>ह</strong>ोइत छैक। मुदा कतोकबेर <strong>ह</strong>लेखन वा मुणमे अारक छोट सन िबु नि<strong>ह</strong> भेलासँ अथ र्क अनथ र् <strong>ह</strong>ोइत से<strong>ह</strong>ो <strong>दे</strong>खल जाइतअिछ। अारक योगमे उारण-दोषक सावना से<strong>ह</strong>ो ततबए <strong>दे</strong>खल जाइत अिछ। एतदथ र् कसँ लऽ कऽपव धिर पमाक्षरेक योग करब उिचत अिछ। यसँ लऽ कऽ ज्ञ धिरक अक्षरक स अारक योग करबामेकत<strong>ह</strong>ु को <strong>िव</strong>वाद नि<strong>ह</strong> <strong>दे</strong>खल जाइछ।२.ढ आ ढ : ढक उारण “र ् <strong>ह</strong>”जका ँ <strong>ह</strong>ोइत अिछ। अतः जतऽ “र ् <strong>ह</strong>”क उारण <strong>ह</strong>ो ओतऽ मा ढ िलखलजाए। आन ठाम खाली ढ िलखल जएबाक चा<strong>ह</strong>ी। जेना-ढ = ढाकी, ढेकी, ढीठ, ढेउआ, ढ, ढेरी, ढाकिन, ढाठ आिद।ढ = पढ़◌ाइ, बढब, गढब, मढब, ब ुढबा, सा ँढ, गाढ, रीढ, चा ँढ, सीढी, पीढी आिद।उपयु र् श सभकेँ <strong>दे</strong>खलासँ ई <strong>ह</strong>ोइत अिछ जे साधारणतया शक शुमे ढ आ म तथा अमे ढ अबैतअिछ। इए<strong>ह</strong> िनयम ड आ डक सभर् से<strong>ह</strong>ो लाग ू <strong>ह</strong>ोइत अिछ।90


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ६२ म अंक १५ जुलाइ २०१० (वषर् ३ मास ३१ अंक ६२)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्३.व आ ब : मैिथलीमे “व”क उारण ब कएल जाइत अिछ, मुदा ओकरा ब पमे नि<strong>ह</strong> िलखल जएबाक चा<strong>ह</strong>ी।जेना- उारण : बैनाथ, िबा, नब, <strong>दे</strong>बता, िबु, ब ंश, बना आिद। एि<strong>ह</strong> सभक ानपर मशः वैनाथ, <strong>िव</strong>ा,नव, <strong>दे</strong>वता, <strong>िव</strong>ु, व ंश, वना िलखबाक चा<strong>ह</strong>ी। सामातया व उारणक लेल ओ योग कएल जाइत अिछ।जेना- ओकील, ओज<strong>ह</strong> आिद।४.य आ ज : कत<strong>ह</strong>ु-कत<strong>ह</strong>ु “य”क उारण “ज”जका ँ करैत <strong>दे</strong>खल जाइत अिछ, मुदा ओकरा ज नि<strong>ह</strong> िलखबाकचा<strong>ह</strong>ी। उारणमे यज्ञ, जिद, जमुना, ज ुग, जाबत, जोगी, जद, ु जम आिद क<strong>ह</strong>ल जाएबला श सभकेँ मशःयज्ञ, यिद, यमुना, युग, यावत, योगी, यद, ु यम िलखबाक चा<strong>ह</strong>ी।५.ए आ य : मैिथलीक वतर्नीमे ए आ य द ुन ू िलखल जाइत अिछ।ाचीन वतर्नी- कएल, जाए, <strong>ह</strong>ोएत, माए, भाए, गाए आिद।नवीन वतर्नी- कयल, जाय, <strong>ह</strong>ोयत, माय, भाय, गाय आिद।सामातया शक शुमे ए मा अबैत अिछ। जेना एि<strong>ह</strong>, एना, एकर, ए<strong>ह</strong>न आिद। एि<strong>ह</strong> श सभक ानपर यि<strong>ह</strong>,यना, यकर, य<strong>ह</strong>न आिदक योग नि<strong>ह</strong> करबाक चा<strong>ह</strong>ी। यिप मैिथलीभाषी था सि<strong>ह</strong>त िकछु जाितमे शक आरोमे“ए”केँ य कि<strong>ह</strong> उारण कएल जाइत अिछ।ए आ “य”क योगक सभर्मे ाची पितक असरण करब उपयु मािन एि<strong>ह</strong> पुकमे ओकरे योग कएलगेल अिछ। िकएक तँ द ुन ूक लेखनमे को स<strong>ह</strong>जता आ द ु<strong>ह</strong>ताक बात नि<strong>ह</strong> अिछ। आ मैिथलीक सव र्साधारणकउारण-श ैली यक अपेक्षा एसँ बेसी िनकट छैक। खास कऽ कएल, <strong>ह</strong>एब आिद कितपय शकेँ कैल, <strong>ह</strong>ैब आिदपमे कत<strong>ह</strong>ु-कत<strong>ह</strong>ु िलखल जाएब से<strong>ह</strong>ो “ए”क योगकेँ बेसी समीचीन मािणत करैत अिछ।६.ि<strong>ह</strong>, <strong>ह</strong>ु तथा एकार, ओकार : मैिथलीक ाचीन लेखन-पररामे को बातपर बल दैत काल शक पाछा ँ ि<strong>ह</strong>, <strong>ह</strong>ुलगाओल जाइत छैक। जेना- <strong>ह</strong>ुनकि<strong>ह</strong>, अपन<strong>ह</strong>ु, ओकर<strong>ह</strong> ु, तालि<strong>ह</strong>, चोि<strong>ह</strong>, आन<strong>ह</strong>ु आिद। मुदा आधिनक ु लेखनमेि<strong>ह</strong>क ानपर एकार एव ं <strong>ह</strong>ुक ानपर ओकारक योग करैत <strong>दे</strong>खल जाइत अिछ। जेना- <strong>ह</strong>ुनके, अप, ताले,चोे, आ आिद।७.ष तथा ख : मैिथली भाषामे अिधका ंशतः षक उारण ख <strong>ह</strong>ोइत अिछ। जेना- ष (खडय), षोडशी(खोडशी), षट्कोण (खटकोण), व ृषेश (व ृखेश), सोष (सोख) आिद।८.िन-लोप : िनिलिखत अवामे शसँ िन-लोप भऽ जाइत अिछ:(क) ियायी य अयमे य वा ए लु भऽ जाइत अिछ। ओि<strong>ह</strong>मे सँ पि<strong>ह</strong> अक उारण दीघ र् भऽ जाइतअिछ। ओकर आगा ँ लोप-स ूचक िच वा <strong>िव</strong>कारी (’ / ऽ) लगाओल जाइछ। जेना-प ूण र् प : पढए (पढय) गेला<strong>ह</strong>, कए (कय) लेल, उठए (उठय) पडतौक।91


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ६२ म अंक १५ जुलाइ २०१० (वषर् ३ मास ३१ अंक ६२)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्अप ूण र् प : पढ’ गेला<strong>ह</strong>, क’ लेल, उठ’ पडतौक।पढऽ गेला<strong>ह</strong>, कऽ लेल, उठऽ पडतौक।(ख) प ूव र्कािलक कृत आय (आए) यमे य (ए) लु भऽ जाइछ, मुदा लोप-स ूचक <strong>िव</strong>कारी नि<strong>ह</strong> लगाओल जाइछ।जेना-प ूण र् प : खाए (य) गेल, पठाय (ए) <strong>दे</strong>ब, न<strong>ह</strong>ाए (य) अएला<strong>ह</strong>।अप ूण र् प : खा गेल, पठा <strong>दे</strong>ब, न<strong>ह</strong>ा अएला<strong>ह</strong>।(ग) स्ी य इक उारण ियापद, संज्ञा, ओ <strong>िव</strong>शेषण तीन ूमे लु भऽ जाइत अिछ। जेना-प ूण र् प : दोसिर मािलिन चिल गेिल।अप ूण र् प : दोसर मािलन चिल गेल।(घ) वतर्मान कृदक अिम त लु भऽ जाइत अिछ। जेना-प ूण र् प : पढैत अिछ, बजैत अिछ, गबैत अिछ।अप ूण र् प : पढै अिछ, बजै अिछ, गबै अिछ।(ङ) ियापदक अवसान इक, उक, ऐक तथा <strong>ह</strong>ीकमे लु भऽ जाइत अिछ। जेना-प ूण र् प: िछयौक, िछयैक, छ<strong>ह</strong>ीक, छौक, छैक, अिबतैक, <strong>ह</strong>ोइक।अप ूण र् प : िछयौ, िछयै, छ<strong>ह</strong>ी, छौ, छै, अिबतै, <strong>ह</strong>ोइ।(च) ियापदीय य , <strong>ह</strong>ु तथा <strong>ह</strong>कारक लोप भऽ जाइछ। जेना-प ूण र् प : छि, क<strong>ह</strong>लि, क<strong>ह</strong>ल<strong>ह</strong>ु ँ, गेल<strong>ह</strong>, नि<strong>ह</strong>।अप ूण र् प : छिन, क<strong>ह</strong>लिन, क<strong>ह</strong>लौ, ँ गेलऽ, नइ, निञ, ।९.िन ानारण : को-को र-िन अपना जग<strong>ह</strong>सँ <strong>ह</strong>िट कऽ दोसर ठाम चिल जाइत अिछ। खास कऽ इ आ उक समे ई बात लाग ू <strong>ह</strong>ोइत अिछ। मैिथलीकरण भऽ गेल शक म वा अमे जँ इ वा उआबए तँ ओकर िन ानािरत भऽ एक अक्षर आगा ँ आिब जाइत अिछ। जेना- शिन (शइन), पािन (पाइन),दािल ( दाइल), मािट (माइट), काछु (काउछ), मासु (माउस) आिद। मुदा तम श सभमे ई िनअम लाग ू नि<strong>ह</strong><strong>ह</strong>ोइत अिछ। जेना- रिकेँ रइ आ सुधा ंशुकेँ सुधाउं स नि<strong>ह</strong> क<strong>ह</strong>ल जा सकैत अिछ।१०.<strong>ह</strong>ल(◌्)क योग : मैिथली भाषामे सामातया <strong>ह</strong>ल (◌्)क आवकता नि<strong>ह</strong> <strong>ह</strong>ोइत अिछ। कारण जे शकअमे अ उारण नि<strong>ह</strong> <strong>ह</strong>ोइत अिछ। मुदा संृत भाषासँ जि<strong>ह</strong>नाक ति<strong>ह</strong>ना मैिथलीमे आएल (तम) श सभमे<strong>ह</strong>ल योग कएल जाइत अिछ। एि<strong>ह</strong> पोथीमे सामातया सूण र् शकेँ मैिथली भाषा सी िनअम असार<strong>ह</strong>ल<strong>िव</strong><strong>ह</strong>ीन राखल गेल अिछ। मुदा ाकरण सी योजनक लेल अावक ानपर कत<strong>ह</strong>ु-कत<strong>ह</strong>ु <strong>ह</strong>ल <strong>दे</strong>ल92


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ६२ म अंक १५ जुलाइ २०१० (वषर् ३ मास ३१ अंक ६२)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्गेल अिछ। ुत पोथीमे मिथली लेखनक ाचीन आ नवीन द ुन ू श ैलीक सरल आ समीचीन पक्ष सभकेँ समेिट कऽवण र्-<strong>िव</strong>ास कएल गेल अिछ। ान आ समयमे बचतक सि<strong>ह</strong> <strong>ह</strong>-लेखन तथा तकनीकी दृ िसँ से<strong>ह</strong>ो सरल<strong>ह</strong>ोबऽबला ि<strong>ह</strong>साबसँ वण र्-<strong>िव</strong>ास िमलाओल गेल अिछ। वतर्मान समयमे मैिथली माभाषी पय र्केँ आन भाषाक मामसँमैिथलीक ज्ञान लेबऽ पिड र<strong>ह</strong>ल पिरमे लेखनमे स<strong>ह</strong>जता तथा एकपतापर ान <strong>दे</strong>ल गेल अिछ। तखनमैिथली भाषाक म ूल <strong>िव</strong>शेषता सभ कुित नि<strong>ह</strong> <strong>ह</strong>ोइक, ता<strong>ह</strong>ू िदस लेखक-मल सचेत अिछ। िस भाषाशास्ीडा. रामावतार यादवक क<strong>ह</strong>ब छिन जे सरलताक असानमे ए<strong>ह</strong>न अवा िक<strong>ह</strong>ु आबऽ <strong>दे</strong>बाक चा<strong>ह</strong>ी जे भाषाक<strong>िव</strong>शेषता छा ँ<strong>ह</strong>मे पिड जाए।-(भाषाशास्ी डा. रामावतार यादवक धारणाकेँ प ूण र् पसँ स लऽ िनधािरत)र्2. मैिथली अकादमी, पटना ारा िनधािरत र् मैिथली लेखन-श ैली1. जे श मैिथली-साि<strong>ह</strong>क ाचीन कालसँ आइ धिर जाि<strong>ह</strong> वर्नीमे चिलत अिछ, से सामातः ताि<strong>ह</strong> वर्नीमेिलखल जाय- उदा<strong>ह</strong>रणाथ र्-ाएखनठामजकर, तकरतिनकरअिछअाअखन, अखिन, एखेन, अखनीिठमा, िठना, ठमाजेकर, तेकरितनकर। (वैकिक पेँ ा)ऐछ, अि<strong>ह</strong>, ए।2. िनिलिखत तीन कारक प वैकिकतया अपनाओल जाय: भऽ गेल, भय गेल वा भए गेल। जा र<strong>ह</strong>ल अिछ,जाय र<strong>ह</strong>ल अिछ, जाए र<strong>ह</strong>ल अिछ। कर’ गेला<strong>ह</strong>, वा करय गेला<strong>ह</strong> वा करए गेला<strong>ह</strong>।3. ाचीन मैिथलीक ‘’ िनक ानमे ‘न’ िलखल जाय सकैत अिछ यथा क<strong>ह</strong>लिन वा क<strong>ह</strong>लि।4. ‘ऐ’ तथा ‘औ’ ततय िलखल जाय जत’ तः ‘अइ’ तथा ‘अउ’ सदृश उारण इ <strong>ह</strong>ो। यथा- <strong>दे</strong>खैत,छलैक, बौआ, छौक इािद।5. मैिथलीक िनिलिखत श एि<strong>ह</strong> पे यु <strong>ह</strong>ोयत: जै<strong>ह</strong>, सै<strong>ह</strong>, इए<strong>ह</strong>, ओऐ<strong>ह</strong>, लै<strong>ह</strong> तथा दै<strong>ह</strong>।6. <strong>ह</strong>्र् इकारा ंत शमे ‘इ’ के लु करब सामातः अा िथक। यथा- ा <strong>दे</strong>िख आब<strong>ह</strong>, मािलिन गेिल (ममामे)।7. तं ‘ए’ वा ‘य’ ाचीन मैिथलीक उरण आिदमे तँ यथावत राखल जाय, िकं तु आधिनक ु योगमेवैकिक पेँ ‘ए’ वा ‘य’ िलखल जाय। यथा:- कयल वा कएल, अयला<strong>ह</strong> वा अएला<strong>ह</strong>, जाय वा जाए इािद।8. उारणमे द ू रक बीच जे ‘य’ िन तः आिब जाइत अिछ तकरा लेखमे ान वैकिक पेँ <strong>दे</strong>ल जाय।यथा- धीआ, अढैआ, <strong>िव</strong>आ<strong>ह</strong>, वा धीया, अढैया, िबया<strong>ह</strong>।93


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ६२ म अंक १५ जुलाइ २०१० (वषर् ३ मास ३१ अंक ६२)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्9. सानािसक तं रक ान यथासंभव ‘ञ’ िलखल जाय वा सानािसक र। यथा:- मैञा, किनञा, िकरतिनञावा मैआ, ँ किनआ, ँ िकरतिनआ ँ।10. कारकक <strong>िव</strong>भिक्क िनिलिखत प ा:- <strong>ह</strong>ाथकेँ , <strong>ह</strong>ाथसँ, <strong>ह</strong>ाथेँ, <strong>ह</strong>ाथक, <strong>ह</strong>ाथमे। ’मे’ मे अार सव र्था ािथक। ‘क’ क वैकिक प ‘केर’ राखल जा सकैत अिछ।11. प ूव र्कािलक ियापदक बाद ‘कय’ वा ‘कए’ अय वैकिक पेँ लगाओल जा सकैत अिछ। यथा:- <strong>दे</strong>िख कयवा <strong>दे</strong>िख कए।12. मा ँग, भा ँग आिदक ानमे माङ, भाङ इािद िलखल जाय।13. अर् ‘न’ ओ अर् ‘म’ क बदला असार नि<strong>ह</strong> िलखल जाय, िकं तु छापाक सु<strong>िव</strong>धाथ र् अर् ‘ङ’ , ‘ञ’, तथा ‘ण’ कबदला अारो िलखल जा सकैत अिछ। यथा:- अ, वा अंक, अल वा अंचल, क वा कं ठ।14. <strong>ह</strong>लंत िच िनअमतः लगाओल जाय, िकं तु <strong>िव</strong>भिक संग अकारा ंत योग कएल जाय। यथा:- ीमान, ् िकं तुीमानक।15. सभ एकल कारक िच शमे सटा क’ िलखल जाय, <strong>ह</strong>टा क’ नि<strong>ह</strong>, संयु <strong>िव</strong>भिक <strong>ह</strong>ेतु फराक िलखल जाय,यथा घर परक।16. अनािसककेँ चिबु ारा कयल जाय। पर ंतु मुणक सु<strong>िव</strong>धाथ र् ि<strong>ह</strong> समान जिटल माापर अारकयोग चिबुक बदला कयल जा सकैत अिछ। यथा- ि<strong>ह</strong>ँ केर बदला ि<strong>ह</strong>ं।17. प ूण र् <strong>िव</strong>राम पासीसँ ( । ) स ू िचत कयल जाय।18. सम पद सटा क’ िलखल जाय, वा <strong>ह</strong>ाइफेनसँ जोिड क’ , <strong>ह</strong>टा क’ नि<strong>ह</strong>।19. िलअ तथा िदअ शमे िबकारी (ऽ) नि<strong>ह</strong> लगाओल जाय।20. अंक <strong>दे</strong>वनागरी पमे राखल जाय।21.िकछु िनक लेल नवीन िच बनबाओल जाय। जा' ई नि<strong>ह</strong> बनल अिछ ताबत एि<strong>ह</strong> द ुन ू िनक बदला प ूव र्वत् अय/आय/ अए/ आए/ आओ/ अओ िलखल जाय। आिक ऎ वा ऒ सँ कएल जाय।<strong>ह</strong>./- गो<strong>िव</strong> झा ११/८/७६ ीका ठाकुर ११/८/७६ सुरे झा "सुमन" ११/०८/७६8.VI DEHA FOR NON RESI DENTS94


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ६२ म अंक १५ जुलाइ २०१० (वषर् ३ मास ३१ अंक ६२)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्81NAA . . GPHAANS-PART _ XI -Mai t hi l i novel wr i t t en by Dr . Shef al i ka Ver ma -Tr ansl at ed by Dr . Raj i v Kumar Verma and Dr . Jaya Ver ma,Associ at ePr of essor s, Del hi Uni ver si t y,Del hi82Original . . Poemin Mai t hi l i by Gaj endr a Thakur Tr ansl at ed i nt o Engl i sh byJyot i Jha Chaudhar y -The Deat h Of Own Choi c eDATE-LI ST( year - 2010-11)(१४१८ साल)Mar r i age Days:Nov . 2010- 19Dec . 2010- 38 ,Januar y 2011- 17, 21, 23, 24, 26, 27,28 31Feb. 2011- 3, 4, 7, 9, 18, 20, 24, 25, 27,28Mar ch 2011- 2,7May 2011- 11, 12, 13, 18, 19, 20, 22, 23, 29,30June 2011- 1, 2, 3, 8, 9, 10, 12, 13, 19, 20, 26,29Upanayana Days:Febr uar y 2011- 8Mar ch 2011- 7May 2011- 12,1395


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ६२ म अंक १५ जुलाइ २०१० (वषर् ३ मास ३१ अंक ६२)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्June 2011- 6,12Dvi r agaman Di n:Nov ember 2010- 19, 22, 25,26Dec ember 2010- 6, 8, 9, 10,12Febr uar y 2011- 20,21Mar ch 2011- 6, 7, 9,13Apr i l 2011- 17, 18,22May 2011- 5, 6, 8,13Mundan Di n:Nov ember 2010- 24,26Dec ember 2010- 10,17Febr uar y 2011- 4, 16,21Mar ch 2011- 7,9Apr i l 2011- 22May 2011- 6, 9,19June 2011- 3, 6, 10,20FESTI VALS OF MI THILAMauna Panchami -31 Jul ySomavat iAmavasya Vr at - 1 AugustMadhushr avani -12 AugustNag Panchami - 14 AugustRaksha Bandhan- 24 AugKr i shnast ami - 01 Sept ember96


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ६२ म अंक १५ जुलाइ २०१० (वषर् ३ मास ३१ अंक ६२)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्KushiAmavasya- 08 Sept emberHar t al i ka Teej - 11 Sept emberChaut hChandr a-11 Sept emberVi shwakar ma Pooj a- 17 Sept emberKar ma Dharma Ekadashi -19 Sept emberIndra Pooja Aarambh- 20 Sept emberAnantCat ur dashi - 22 SepAgast yar ghadaan- 23 SepPi t r iPaksha begi ns- 24 SepJi moot avahan Vr at a/ Ji t i a-30 SepMat r iNavami - 02 Oct oberKal ashst hapan- 08 Oct oberBel naut i - 13 Oct oberPat r i ka Pr avesh- 14 Oct oberMahast ami - 15 Oct oberMaha Navami - 16-17 Oct oberVi j aya Dashami - 18 Oct oberKoj agar a- 22 OctDhant er as - 3 NovemberDi yabat i, shyama pooj a- 5 NovemberAnnakoot a/ Govar dhana Pooj a-07 NovemberBhr at r i dwi t i ya/ Chi t r agupt a Pooj a-08 NovemberChhat hi - -12 NovemberAkshyay Navami - 15 November97


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ६२ म अंक १५ जुलाइ २०१० (वषर् ३ मास ३१ अंक ६२)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्Devot t han Ekadashi - 17 NovemberKar t i k Poor ni ma/ Sama Bisarjan- 21 NovShaa. r avi vr at ar ambh- 21 NovemberNavanna par van- 24 -26 NovemberVi vaha Panchmi - 10 DecemberNar akni var an chat ur dashi - 01 Febr uar yMakar a/ Teel a Sankr ant i -15 JanBasant Panchami / Sar aswat i Pooj a- 08 Febr uaqr yAchl a Sapt mi - 10 Febr uar yMahashi var at r i -03 Mar chHol i kadahan-Fagua-19 Mar chHol i -20 MarVar uniYoga- 31 Mar chva. navar at r ar ambh- 4 Apri lvaa. Chhat hi vr at a- 9 Apri lRam Navami - 12 Apr i lMesha Sankr ant i -Sat uani -14 Apr i lJur i shi t al -15 Apr i lSomavat iAmavasya Vr at a- 02 MayRavi Br at Ant - 08 MayAkshaya Tr i t i ya-06 MayJanakiNavami - 12 MayVatSavi t r i -bar asai t - 01 JuneGanga Dashhar a-11 June98


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ६२ म अंक १५ जुलाइ २०१० (वषर् ३ मास ३१ अंक ६२)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्Jagannat h Rat h Yat r a- 3 Jul yHar iSayan Ekadashi - 11 JulAashadhiGur u Poor ni ma-15 JulNAAGPHAANS- Mai t hi l i novel wr i t t en by Dr . Shef al i ka Ver ma i n2004- Ar ushi Adi t i Sanskr i t i Publ i cat i on, Pat na- Tr ansl at ed byDr . Raj i v Kumar Ver ma andDr . J ay a Ver ma - Associ at ePr of essor s, Del hi Uni ver si t y, Del hi .NAAGPHAANSX IDhar a – Pr i ya, I have seen my aunt – di f f er ent var i et i es of mot her -in-l awexi st i n t he soci et y. They al ways bl ame t hei r daught er -i n-l aw.I f eel ashamedwhenever I r emember my aunt s’ comment s.My cousi n Sukant had br ought herkani ya t hr ough dur agman. Peopl e t hr onged t o see her – al l t he goodsaccompanyi ng kani ya wer e spr ead on t he f l oor - aunt was si t t i ng besi dest he l uggage and baggage, dal a-dal i . Someone asked i f t hese goods came f romkani ya’s mai ka – aunt shout ed – yes,yes and despi sed t he goods sent bykani yas’ father.Aunt st ar t ed t hr owi ng t he sar ees f r om t he t r unks wi t h cont i nuous mur mur i ng– who wi l l wear t hem? – your f at her has cheat ed us – my dreams have beenshat t er ed.Dhar a f el t upset and emot i on over whel med her sense of mor al out r age.Hat r edwel l ed up i nsi de of her . Onl y wi t h gr eat di f f i cul t y di d she hol d her sel fback wi t h t he t hought – par ent s have gi ven t hei r dear est and pr eci ous gi f t ,as such t hei r hear t i . e. t hei r daught er – but her e she i s si t t i ng i n a cor neras a negl ect ed wast e pi ece f ul l y cover ed under sar ee.Womenf ol k made sever al comment s – t hey have been f ool ed by gi r l s’ family.Ot her wi se boys’ fami l y easi l y get s r upees 5 t o 10 l ac besi des car and ot herhousehol d goods.- I f you do not ask f or t i l ak or dahej , t he gi r l s’ familywi l l not obl i ge you on t hei r own – t hey cheat t he boys’ family – ever yone99


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ६२ म अंक १५ जुलाइ २०१० (वषर् ३ मास ३१ अंक ६२)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्knows t hat i n mar r i age boy comes f or t he br i de,bar at comes f or f ood andmer r y maki ng and boys’ father comes for dowry.Ever yone f or got t hat t hey came here t o bl ess kani ya.A sad feeling of resignation settled over Dhara like smot her i ng bl anket . Shet ook a deep br eat h and t hought about dahej – she r emember ed once her f at herhad t ol d about i t –2‘Dahej i s t he payment i n cash or ki nd by t he bri de’s f amily to the groom’sfamily at the time of mar r i age.I t i s associ at ed wi t h kanyadana wher e kanyameans daught er and dana means gi f t . I n anci ent t i mes,t he dowr y wasconsi der ed a woman’s weal t h. However , over t i me, i t has t aken t he f or m ofgoods and cash payment t o gr oom’s f amily.’Dhar a was never convi nced by t he l ogi c behi nd dahej syst em.For t unat el y shewas mar r i ed t o Si mant wi t hout any dahej . Si mant was no doubt f ond of goodt hi ngs i n l i f e but he was al so opposed t o dahej .Af t er she j oi ned as l ect ur er i n t he col l ege,Dhar a emer ged as champi on ofant i -dowr y campai gn.She associ at ed i t wi t h deep r oot ed pr ej udi ces agai nstwoman and her consequent subor di nat i on and subj ect i on.She her sel f wr ot emany art i cl es i n whi ch t he economi c dependence of t he woman was consi der edas t he most i mpor t ant r eason behi nd t hi s syst em.Comi ng back t o Sukant s’ wi f e, Dhar a t hought - i f t he gi r l under goes t hi s ki ndof wel come i n sasur al , nat ur al l y she wi l l not be abl e t o pay due r espect t oher i n-laws. Wher e br i de i s deval ued i n compari son t o propert y, t he i n-l awscan not expect a bet t er deal f or t hem.Dhar a r ecol l ect ed t he f ol l owi ng sent ences –Baba kaun nagar i ya j uaba khel iBaba kekar a duar ia hamr a hayar iayal aun heayal aun he.Dhar a – Priya, it is almost dawn – pl ease t ake a nap. Al ways r emember Pr i ya,mot her s’ l ove i s di vi ne l ove. But when t he son gr ows , di f f er ence wi t h mot hersur f aces – i t i s di f f er ence bet ween ol d and new, bet ween mal e and f emal e,bet ween emot i ons, bet ween i deas, bet ween mundane af f ai r s – di f f er ences al oneunder mi ne t he l ove. There are f ew mot her - son bet ween whom t he l ove/soulrelationship remai ns i nt act . Ot her wi se son f or get s mot her ’s t ears,t ast e ofher mi lk – and mot her i s al so not abl e t o compr ehend sons’ hear t beat , buther l ove f or son r emai ns t he same.100


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ६२ म अंक १५ जुलाइ २०१० (वषर् ३ मास ३१ अंक ६२)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्Pr i ya – Dhara,for the first time i n my l i f e I have r eveal ed my i nnerf eel i ngs bef or e a genui ne f r i end l i ke you – I do not know you,you al so donot know me , but t hi s bond appear s t o be et er nal – why and how I reposed my faith inyou – Priya slowly and gradually went into deep sleep.3ButDhara was disturbed – she went on thinking and thinking – yes Priya, everyone needsf r i ends i n l i f e. She t r i ed t o r ecol l ect her own mi st akes whi ch r esul t ed i nt oher separ at i on f r om Si mant . She al ways t r i ed t o f l y l i ke a pi pal l eaf andnever made any at t empt t o di scover t he t r ut h. She l ost Si mant . Now she has t of i nd hi m out at any cost . She f el t desper at i on and moment s appear ed as er aor epoch f or her .Weat her was cool – Dhara went out in lawn with a shawl on her body and in the milky moonlightsat on a chair – she felt calm and relieved. Place was surrounded by small hills – Dhara heard scream ofsome bird – she wonder ed why t hi s scr eam – human is chained by passport and visa not thebirds – Perhaps bird is also separated from its partner. Priyas’ life is also pathetic – her son and daughterin-law’sbehavior also shattered Dhara – I am also desperate to see Kadamba married – will he al sochange af t er mar r i age – Dhara felt scared – pain is pain whether it comes from husband or son –relationship with husband is based on equality but with son – it is always unequal as mother is placed on ahigher pedestal – son is the part of mother’s own body – how can he be disrespectful to her – if it is –it will lead to her immense suffering.One day Dhara t ol d Kadamba – I have been receiving very good proposals for you – please selectsome girl.Kadamba r epl i ed – Ma, your daughter-in-law should be as si mpl e,you ar e.as good hear t ed asDhar a –Simplicity itself is not enough. She should know the proper art of living – she should look beautifulthrough good samskar not through artificial make-up. Your father always used to scold me – you lack senseof pr oper l i f e st yl e – you do not know where to speak and what to speak. You always believeothers. Everybody plays with your emotions and your faith.4Kadamba – Ma, Papa must be aware of your true feelings.Dhar a – Yes and that is my strength – you are al so not di f f er ent f r om your f at her .Kadamba – Ma, we know you – we respect your feelings – why you feel shattered and lonely. When youlaugh, we all laugh – entire home smiles. Then in a serious tone he said – your daughter-in-law should alsounderstand your i nner f eel i ngs.Dhar a l aughed and t ol d – I have faith in myself. Daughter-in-law will become daughter throughmy affection. You remain happy and do not take tension.101


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ६२ म अंक १५ जुलाइ २०१० (वषर् ३ मास ३१ अंक ६२)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्Kadamba – Ma, everybody advised me to take IAS examination after engineering – but I was notconvi nced – collector/ commissioners are not able to maintain honour, dignity and decorum. There was atime when they were considered as the cream of society – but today they lack work culture.Dhar a – This is the most arrogant class. They reach t he cl i max of ar r ogance j ust bef or eretirement .Kadamba – No Ma, those days have gone. Now they have to run after leaders and ministers, toe theirline – this is the age of rag darbari. I am imbued with honesty which you have inculcated in me.Dhar a – Kadamba , do not be sad.You become a compl et e human bei ng t hr oughIra’s great heart and Shraddha’s great mind. If man becomes a complete man – it will be a greatachievement. Wherever you are you will be the best. Everyone lives for himself but great are t hose whol i ve f or ot her s.Kadamba – You sacrificed your life for others – you forgot yourself in your attempt to unite everyonefrom naiher to sasural – you sacrificed yourself in order to build the career of your husband and children –why do you invite pai n – what you have achieved?Dhar a al most t r embl ed t o hear t hi s ki nd of expl anat i on f r om her adul t andmat ur ed son. She al ways t r i ed t o pr esent a br ave f r ont bef or e hi m – not as avulnerable woman. She never converted her weakness and softness into power l essness.TO BE CONTI NUEDOriginal Poemin Mai t hi l i by Gaj endr a Thakur Tr ansl at ed i nt o Engl i sh byJyot i Jha Chaudhar yGaj endr a Thakur ( b. 1971) i s t he edi t or of Mai t hi l i ej our nal “<strong>Videha</strong>” that can beviewed at http://www.videha.co.in/ . His poem, st or y, novel , r esear ch ar t i cl es, epi c – all inMaithili language are lying scattered and is in print in single volume by the title “KurukShetram.” He can bereached at his email: ggajendra@airtelmail.inThe Deat h Of Own Choi c eOh Bhi s hma! The st or y of your har d l i f e i s hear d whi l e eat i ng Pan and MakhanButcoul dn’t understand why you asked for the death of your own choiceThe scar y st or i es ar e l i mi t l ess, t he hunger , and t he i nj ust i ce;102


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ६२ म अंक १५ जुलाइ २०१० (वषर् ३ मास ३१ अंक ६२)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्Your sol di er s f ought bet ween power and money i n t he boundar y of wr est l i ngThe Br ahmi ns wer e t he same ,t he educat i on syst em r emai ned unchangedThen l eavi ng t he ki ngdom t o one Yudhi sht hi rHow you ber eaved your sel f f r om your l i f e!We have now f i ve hundr ed and f or t y Yudhi st hi r sWear i ng Khadiand Si l k dr essesThe pr obl ems sust ai ned,t he bor der of wr esl i ng r edet er mi nedThe ci t i zens choose deat h f or t hei r emot i ons and desi r esAl l dut i es ar e bound t o t he Yudhi st hi r of r epubl i can syst emNow I got you Yudhi st hi r , you ar e f r eed t hr ough t he deat h of your choi ce..VI DEHA MAI THI LISANSKRI T TUTOR- XXVI I Iसंृत िशक्षा च मैिथली िशक्षा च- २८(मैिथली भाषा जगननी सीतायाः भाषा आसीत् - <strong>ह</strong>मः उवान- माषीिम<strong>ह</strong> संृताम ्)-गजे ठुरः(आगा ँ)ACKNOWLEDGEMENTS : chamu kr i shna shasht r y, j anar dan hegde, vi nayak hegde,sudhi sht ha kumar mi shr a, shr avan kumar , kai l ashpat i j ha, HNVI . . SHWAS AND ot herTEACHERS.अा<strong>िव</strong> ंशिततमः पाठःप ूव र्तन ् पाठे वयम ् इोिप इ योगं ज्ञातव ंतः। इदानीम ् तैत पुनः रणम ् कुम र्ः मम पुः भोजनंकृतवान ् अ<strong>ह</strong>म ् इतोऽिप न कृतवतीअ<strong>ह</strong>म ् भगवद ् गीतायाः ोकम ् ज्ञातवती इतोऽिप त अथ र्म ् न ज्ञातवतीअ<strong>ह</strong>म ् काशीनगरम ् दृवती इतोऽिप काकुमारीम ् न दृवतीज्ञातम ् वा इदानीम ् भव ंतः अिप एताद ृश वाािन वदंतु इतोऽिप अित उपयु इदानीम ् आर ंभे अंते इमेवअासं कुम र्ः समायाः आरे ागतयीतम ् भवित समाया अंते व ंदनाप र्ण भवित पुक आर ंभे ावना ं इितभवित, पुक अंते समातं इित भवित103


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ६२ म अंक १५ जुलाइ २०१० (वषर् ३ मास ३१ अंक ६२)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्इदानीम ् भवतः अिप आर ंभे अंते, इअनयोः उपयोगम ् कृा वाािन वदंतु, इदानीम ् न ूतनमेकम ् अंशम ् जानीमः,मम समीपेनम ् अि चेत् आपणं गािम चेत् न गािम, <strong>िव</strong>ुत अि चेत् दीपः लित चेत् न लितअ<strong>ह</strong>म ् उपम ् धरािम चेत् पिठतुम ् शोिम चेत् न शोिमः- इदानीम ् चेत् चे इित श कृा भव ंतः अिप वां वदंतु-इदानीम ् अम ् एकम ् अासं कुम र्ः–अ<strong>ह</strong>म ् वायम वदािम, भव ंतः योिा वाम ् वदंतुपुकम ् अि चेत् पठतुफलम ् अि चेत् खादतुभवान ा ंतः अि चेत् िना ं करोतुसा आगित चेत् एतत् ददातुकाकुमारीम ् गित चेत् स ूया र्म ् पतुकाशी गित चेत् गंगाानम ् करोतुिशशुः रोदनं करोित चेत् अंबा आगितचेत् चेत् उपयु त वाािन तदंतुI . एकं शं उारयित चेत् भारयािम–सव र्म ् धनम ् ददातु चेत्-I . अ म ूम ् िकम ् भोः–पदशकािण1. पदश? म ूं ब<strong>ह</strong>ुअिधकम भोः व ीमन ् अमेव2.अ<strong>ह</strong>म ् दशकािण ददािम। ददाित चेत् ददातु चेत् माु3.व भोः योदश कािण ददाित चेत् ददािम चेत् नाि4.तथा चेत् माु भोः5.अु भोः–दशकािण एत ददातु6.ददातु7.सवे र् एवमेव वदंित चेत् वयम ् कथम ् जीवामः1. पाकः िसः वा2. पाकाशालायाम ् िकमिप नाि भवानं वूिन आनयित चेत् अ पाकं करोिम चेत् अ उपवासः104


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ६२ म अंक १५ जुलाइ २०१० (वषर् ३ मास ३१ अंक ६२)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्3.अु–आनयािमनिनी–भोः निनी+िकमथ र्म ् तावद ् उैः आयितपतु–िकमिप आनीतवान ् अि–िकम ् आनीतवान ्- भवती एव पंतु–- अ<strong>ह</strong>ो मुद ् गदां–गुः एतािप अिएतत् सव र्म ् कथम ् आनीतवान ्- ब<strong>ह</strong>ुकालात् आवयोः इा िकल आसीत् िकला पायसम ् कृा खादनीयम ् इित–अंतः एव अं ब<strong>ह</strong>ुपिरमेण पदशकािण संगृ<strong>ह</strong> एत आनीतवान ्–इदानीम ् भवती समीचीनम ् पायसम ् करोतु–आनं<strong>दे</strong>न खादावः अ<strong>ह</strong>म ् पाक आर ंभम ंकरोिम–करोतुपायसम ् सम भोः अैव आनयतु–अैव उप<strong>िव</strong>–सक् ीकुम र्ः- पायसम ् ब<strong>ह</strong>ुउम ् अि- केला याः सुगंधः कथम ् अि ब<strong>ह</strong>ुिचकरम ् अि इित भे- कोऽिप आगतवान ् इित भे- िकम ्- पायसम ् चलकयम ् पिरिभत एव अभवत- त अिप तै भवतं ातः भवित- मावाव ान न कोिलतवान एव- भोः म<strong>ह</strong>ाशयः- भोः द ुे, मुखे र् मम म ूखा र् इित वदित वा भवाम अिप एत द ुा- न केवलम ् द ुा भवती राक्षसी डािकनी- यिद एवमेव वदित पतु िकम ् करोिम इित मम राक्षसी इित वदित- िकम ् करोित भोः ताऽयतु यिद ैय र्म अि- ताािम िकमथ र्म ् न- मारयित- अ<strong>ह</strong>ो असमये ानम आगंतम ् भया105


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ६२ म अंक १५ जुलाइ २०१० (वषर् ३ मास ३१ अंक ६२)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्- गािम- अ<strong>ह</strong>ो कथमिप–अितिथः गतवान- कथम अि मम उपायः- अ<strong>ह</strong>म सक तािडतवान इव अिभनय ं कृतवान- अ<strong>ह</strong>म ् िकम ् अिप ूनावा- अ<strong>ह</strong>म ् िकम ् रोदनं कृतवती एव अिभनय ं कृतवती- भवान ् तािडतवान ् इव अिभनय ं कृतवान ्- भवती तािडतवान ् इव अिभनय ं कृतवान ्- अ<strong>ह</strong>म अिप धा<strong>िव</strong>तवान ् इव अिभनय ं कृतवान ्- अ<strong>ह</strong>म ् अैव अिसुभािषतम ्णािन भूिमदकं वाक् चतुथीर् च स ू ंतता। एतािप सता ं गे<strong>ह</strong>े िंते कदाचन॥ सुषाणा ं गृ<strong>ह</strong>ं कीद ृश ं भवितइित अिम ् ोके विणतं अि- णािन इुे उपवेषन करःभूिमः नामा उपवेुम ् लम ्उदकम ् इुे पातु जलाम ्संतता ू वा इुे मध ुर ं वचनंएतािन चािर सुषाणाम ् गृ<strong>ह</strong>े सव र्दा भवित ं इितकथारामायण कालः रामः रावणः <strong>ह</strong>तवान ् अनंतरम ् अयोाम ् ित आगतवान ्–इदानीम ् त राािभषेकः चलित–ीरामः सवे र्षाम ् कृते पािरतोिषकम ् दवान ् एकैकः अिप यतिकित् उपायनं ावान एव इदानीम ् आ यपया र्यः आगतः ीराम पाेर् सीता आसीत् िकला सा आेनाय मिणधर दंतवती आय मिण<strong>ह</strong>ार ं ीकृतवान ्–बि<strong>ह</strong>तवान ् आयः बि<strong>ह</strong>जर्ा एकं व ृक्षं आरो<strong>ह</strong>य उप<strong>िव</strong>वान ्–एवमेव एकैकम ् अिप मिण दृवा परी अःिक्षवान ्–इदानीम ् एतत् सव र्म ् एकः नागिरकः मागे र् गन ्–दृवान ् सः आयम ् प ृवान ् भो। आयः िकमइदमभवान करोित नागिरकः पुनः प ृित–िकम ् इदम ् मणी<strong>ह</strong>ार ं ीकृ एकैकं मिणं दशित अनंतरम ् अः िक्षपित–िकमथ र्म ् एव ं करोित इित तदानीम ् आयः वदित–अ<strong>ह</strong>म ् मिण परीक्षा ं करोिम एव ं िकमथ र्म ्–इित नागिरकः प ृवान ्आयः वदित–य ीरामः न भवित तेन मिणणा ं मम िकम ् योजनम ् सवे र् मणयः परीिक्षताः कु अिप ीरामःनाि अतः अ<strong>ह</strong>म ् िक्षपािम–इित सः आयः उवान ्। सव र् ीराम अनवेषणं करोित िकम ् भवान ्। िकम ्भवतः शरीरे ीरामः अि इित नागिरकः प ृवान तदा आयः वदित– आम ् िकमथ र्म ् नाि–पतु इित दासः भेदनं कृतवान ् त ीरामः सीताया स<strong>ह</strong> <strong>ह</strong>लन ् आसीत् तदा ीरामः त आ<strong>िव</strong>भूर्तः भोः आय भवतःअिभभान अ<strong>ह</strong>म ् तुः अि इित आशीषा तम ् अ गृ<strong>ह</strong>ीतवान ्।106


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ६२ म अंक १५ जुलाइ २०१० (वषर् ३ मास ३१ अंक ६२)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्वािणम ्( Commer ce)संृत अवाद मैिथली अवाद अंजी अवादपलाुम ूं िकम ्? ाजक दाम की अिछ। What i s t he pr i ce ofoni on?षट् कािण ित पादम ्। छः टका 250 ामक दाम Si x r upees f or 250अिछ।gr ams.्नारफलािन संित िकम ्? अ<strong>ह</strong>ा ँक लग नार ंगी अिछ। Do you have or anges?आम, संित। <strong>ह</strong>ँ, <strong>ह</strong>मरा लग अिछ। Yes , I have.ादशक िकं म ूम ्? एक दजर्नक की दाम अिछ। What i s t he pr i ce ofdozen.ादशक <strong>िव</strong> ंशितः कािण। 20 टका एक दजर्नक दाम अिछ। Twent y r upees a dozen.मं ादशकय ददातु।कृा, <strong>ह</strong>मरा द ूइ दजर्न दऽिदअ।Gi v e me t wo dozenspl ease.1िकलो मुदालं ददातु।एक िकलो म ंगक दाल से<strong>ह</strong>ोिदअ।Gi v e me 1 kg greengr ams.तुलाः सक् न सि। चावल अा ादक नि<strong>ह</strong> अिछ। The ri ce i s not ofgood qual i t y.एतत् ब<strong>ह</strong>ु म<strong>ह</strong>ा<strong>ह</strong>र्म ् अि। ई तँ ब म<strong>ह</strong>ग अिछ। Thi s i s ver y cost l y.‘नीम’ दंतफेनः अि िकम ्? अ<strong>ह</strong>ा ँक नीप टूथ–पे चा<strong>ह</strong>ी। Do y ou hav e ‘Neem’ toothpaste.एतत् फेनकं माु। <strong>ह</strong>मरा साब ुन नि<strong>ह</strong> चा<strong>ह</strong>ी। I don’t want this soap.शकर्रा िकयत् ददािम?अ<strong>ह</strong>ा ँ <strong>ह</strong>मरा कतना चीनी दऽ र<strong>ह</strong>लछी।How much sugar shal l Igi ve?ंँिकलोय ददातु। <strong>ह</strong>मरा द ूइ िकलो िदअ। Gi v e t wo k i l os .एतत् वस्ं कु ीतवती? अ<strong>ह</strong>ा इ कपड़◌ा कतेक लेिलए। Wher e di d you buy t hi scl ot h?तिन ् आप वस्वै<strong>िव</strong>ंभवित।अ<strong>ह</strong>ा ँ उ द ुकानपर कपड़◌ाककतेक कार र<strong>ह</strong>ै।You get var i et y ofcl ot h i n that shop.््ंभवान ब<strong>ह</strong>ु म ूं वदित।उ अ<strong>ह</strong>ा ँसँ ब ादा टका लऽ You t el l a ver y hi ghलेलक।pr i ce.एतत् पुकम अि िकम ्? अ<strong>ह</strong>ा ँक इ िकताब चा<strong>ह</strong>ी। Do you have t hi sbook?क्षता, सः नाि। क्षमा चा<strong>ह</strong>े छल<strong>ह</strong>ु ँ, आब <strong>ह</strong>मरा एकर Sor r y, we don’t have now.जरत नि<strong>ह</strong> अिछ।कदा लेत? इ कतै उपल अिछ। When wi l l i t beavai l abl e?ायः िदनया ंतरम ्। द ूइ िदनक बाद आब ू। May be af t er t wo days.एतावता ूनम ूेन अ कुाऽिपन लते।एतेक कम दामपर को समानकतै िमलित अिछ।You won’t get it at such alow pr i ce anywher eel se.पाशत् कािण ीकरोतु। पचास टका लऽ िलअ। Take fifty rupees.न,न,त <strong>िव</strong>वादः नाि। म ूं नि<strong>ह</strong>, बेइमानी नि<strong>ह</strong> करब कृा, No , no bar gai ni ng107


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ६२ म अंक १५ जुलाइ २०१० (वषर् ३ मास ३१ अंक ६२)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्िनितम ्। एकर दाम िनित् अिछ। pl ease.The pr i ce i sfixed.कृपया ािपं ददातु। कृा, <strong>ह</strong>मरा रसीद िदअ। Pl ease gi ve me areceipt.् ँं ँभवाः िकम आवकम ्? अ<strong>ह</strong>ा की चा<strong>ह</strong>े छ्लौ। What do you want ?िनमेषय िततु, ददािम। अ<strong>ह</strong>ा द ूइ िमनटकेर लेल कू <strong>ह</strong>म Wai t f or t wo mi nut es,दै छलौ।I ’ll give.पाा र्प प ृतु। कृा दोसर द ुकानपर पुछु। Pl ease ask i n t he nextshop.मम गणना ं समापयतु भोःशीम ्।उम ं नाि चेत् पियािम।र्गणनाया ं दोष ं कृतवान, ् एककंूनम ् अि।कृा <strong>ह</strong>मर गणना जी क।इ अा समान नि<strong>ह</strong> अिछ। <strong>ह</strong>मएकरा वापस करैत छलौ।<strong>ह</strong>मरासँ गलती भऽ गेल गणनाकरैमे एकरामे एक टका कम<strong>ह</strong>ैत।Please settle myaccount qui ckl y.If it’s not good, I’ll returnit.Ther e’s a mistake in thecalculation, one rupee is less.१.<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> ई-पिकाक सभटा पुरान अंक ल, ितर<strong>ह</strong> ुता आ <strong>दे</strong>वनागरी पमे Vi deha e j our nal ' s al li ssues i n Br ai l l e Ti r hut a and Devanagar i ver si onsol d२.मैिथली पोथी डाउनलोड Mai t hi l i३.मैिथली ऑिडयो संकलन Mai t hi l i४.मैिथली वीिडयोक संकलन MaithiliBooks Downl oad,Audi o Downl oads,Videos५.िमिथला िचकला/ आधिनक ु िचकला आ िच Mi thila Painting/Moder n Ar t and Phot os"<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>"क एि<strong>ह</strong> सभ स<strong>ह</strong>योगी िलंकपर से<strong>ह</strong>ो एक बेर जाऊ।६.<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> मैिथली िज :ht t p:// vi dehaqui z. bl ogspot . com/७.<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> मैिथली जालव ृ एीगेटर :ht t p:// vi deha-aggr egat or . bl ogspot . com/108


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ६२ म अंक १५ जुलाइ २०१० (वषर् ३ मास ३१ अंक ६२)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्८.<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> मैिथली साि<strong>ह</strong> अंजीमे अन ू िदत :ht t p:// madhubani -ar t . bl ogspot . com/९.<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>क प ूव र्-प "भालसिरक गाछ" :ht t p:// gaj endr at hakur . bl ogspot . com/१०.<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> इ ंडे :ht t p:// vi deha123. bl ogspot . com/११.<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> फाइल :ht t p:// vi deha123. wor dpr ess. com/१२. <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>: स<strong>दे</strong><strong>ह</strong> : पि<strong>ह</strong>ल ितर<strong>ह</strong>ुता (िमिथला◌क्षर) जालव ृ (ब्ल◌ॉग)ht t p:// vi deha-sadeha. bl ogspot . com/१३. <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>:ल: मैिथली लमे: पि<strong>ह</strong>ल बेर <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> ाराht t p:// vi deha-br ai l l e. bl ogspot . com/१४.V I DEHA " I ST MAI THI L I FORTNI GHTL YEJ OURNAL ARCHI VEht t p:// vi deha-ar chi ve. bl ogspot . com/१५. ' <strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> ' थ म मै िथ ली पा िक्ष क ई प ि का मै िथ ली पो थी कआ का र् इ वht t p:// vi deha-pot hi . bl ogspot . com/१६. ' <strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> ' थ म मै िथ ली पा िक्ष क ई प ि का ऑ िड यो आ का र् इ व109


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ६२ म अंक १५ जुलाइ २०१० (वषर् ३ मास ३१ अंक ६२)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्ht t p:// vi deha-audi o. bl ogspot . com/१७. ' <strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> ' थ म मै िथ ली पा िक्ष क ई प ि का वी िड यो आ का र् इ वht t p:// vi deha-vi deo. bl ogspot . com/१८. ' <strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> ' थ म मै िथ ली पा िक्ष क ई प ि का िम िथ ला िच क ला ,आ ध ु िन क क ला आ िच क लाht t p:// vi deha-pai nt i ngs-phot os. bl ogspot . com/१९. मैिथल आर िमिथला (मैिथलीक सभसँ लोकिय जालव ृ)ht t p:// mai t hi l aur mi thilablo . gspot . com/२०.ुित काशनhttp:// wwwshruti . -publ i cat i on. com/२१.ht t p:// gr oups. googl e. comgr / oup/vi deha२२.ht t p:// gr oups. yahoo. comgr / oup/ VI DEHA /२३.गजे ठाकुर इ डेht t p:// gaj endr at hakur 123. bl ogspot . com२४.<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> रेिडयो:मैिथली कथा-क<strong>िव</strong>ता आिदक पि<strong>ह</strong>ल पोडकासाइटht t p:// vi deha123r adi o. wor dpr ess. com/२५. ना भुटकाht t p:// mangan-khabas. bl ogspot . com/म<strong>ह</strong>त्प ूण र् स ूचना:(१) '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ारा धारावाि<strong>ह</strong>क पे ई-कािशत कएल गेल गजे ठाकुरक िनब-ब-समीक्षा,उपास (स<strong>ह</strong>बाढिन) , प-सं<strong>ह</strong> (स<strong>ह</strong>ाीक चौपडपर), कथा-ग (ग-गु), नाटक(संकष र्ण), म<strong>ह</strong>ाका (ा<strong>ह</strong>आ असाित मन) आ बाल-िकशोर साि<strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>मे संप ूण र् ई-काशनक बाद िंट फ◌ॉम र्मे। कुम ्–अम र्नकख-१ सँ ७ Combi ned I SBN No . 978-81-907729-7-6 <strong>िव</strong>वरण एि<strong>ह</strong> प ृपर नीचा ँमे आ काशकक साइटht t p:// www. s hr ut i -publ i cat i on. com/ पर ।म<strong>ह</strong>त्प ूण र् स ूचना (२):स ूचना: <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>क मैिथली-अंजी आ अंजी मैिथली कोष (इ ंटरटपर पि<strong>ह</strong>ल बेर सच र्-िडनरी) एम.एस. एस.ू.एल. सव र्र आधािरत -Based on ms-sql ser ver Maithili-Engl i sh andEnglish-Mai t hi l i Di ct i onar y. <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>क भाषापाक- रचनालेखन ंभमे।कुम ् अम र्नक- गजे ठाकुर110


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ६२ म अंक १५ जुलाइ २०१० (वषर् ३ मास ३१ अंक ६२)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्गजे ठाकुरक िनब-ब-समीक्षा, उपास (स<strong>ह</strong>बाढिन) , प-सं<strong>ह</strong> (स<strong>ह</strong>ाीक चौपडपर), कथा-ग (गगु), नाटक(संकष र्ण), म<strong>ह</strong>ाका (ा<strong>ह</strong> आ असाित मन) आ बालम ंडली-िकशोरजगत <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>मे संप ूण र् ई-काशनकबाद िंट फ◌ॉम र्मे। कुम ्–अम र्नक, ख-१ सँ ७I st edi t i on 2009 of Gaj endr a Thakur ’s KuruKshetram-Antarmanak (Vol. I to VII)- essaypaper-criticism,novel, poems, story, play, epi cs and Chi l dr en-gr own-ups literature insi ngl e bi ndi ng:Language:Mai t hi l i६९२ प ृ : म ू भा. . 100/-( f or i ndi vi dual buyer s i nsi de i ndi a)( add cour i er char ges Rs . 50/-per copy f or Del hi / NCR and Rs . 100/- per copy f orout si de Del hi )For Li br ar i es and over seas buyer s $ 40 US ( i ncl udi ng post age)The book i s AVAI LABLE FOR PDF DOWNLOAD ATht t ps:// si t es. googl e. coma / / vi deha. comvi / deha/ht t p:// vi deha123. wor dpr ess. com/Details for purchase available at print-ver si on publ i sher s's si t ewebs i t e: http:// wwwshruti . -publicationcom . /or you may wr i t e t oe-mai l : shr ut i . publ i cat i on@ shr ut i -publ i cat i on.com<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>: स<strong>दे</strong><strong>ह</strong> : १: २: ३: ४ ितर<strong>ह</strong> ुता : <strong>दे</strong>वनागरी "<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>" क, िंट संरण :<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>-ई-पिका(ht t p:// wwwvi . deha. co. i n/) क चुनल रचना सििलत।<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>:स<strong>दे</strong><strong>ह</strong>:१: २: ३: ४111


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ६२ म अंक १५ जुलाइ २०१० (वषर् ३ मास ३१ अंक ६२)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्सादक: गजे ठाकुर; स<strong>ह</strong>ायक-सादक: ीमती रि रेखा िसा, उमेश म ंडलभाषा-सादन: नागे कुमार झा आ पीकार <strong>िव</strong>ान झाDet ai l s f or pur chase avai l abl e at pr i nt -ver si on publ i sher s's si t ehttp:// wwwshruti . -publ i cat i on. com or you may wr i t e t oshr ut i . publ i cat i on@shr ut i -publ i cat i on.com(काया र्लय योग लेल)<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>:स<strong>दे</strong><strong>ह</strong>:१ (ितर<strong>ह</strong>ुता/ <strong>दे</strong>वनागरी)क अपार सफलताक बाद <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>:स<strong>दे</strong><strong>ह</strong>:२ आ आगा ँक अंक लेल वािष र्क/ <strong>िव</strong>ािष र्क/<strong>िव</strong>ािष र्क/ पंचवािष र्क/ आजीवन सद्ता अिभयान।ओि<strong>ह</strong> बख र्मे कािशत <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>:स<strong>दे</strong><strong>ह</strong>क सभ अंक/ पुिका पठाओल जाएत।नीचा ँक फ◌ॉम र् भ:-<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>:स<strong>दे</strong><strong>ह</strong>क <strong>दे</strong>वनागरी/ वा ितर<strong>ह</strong>ुताक सदता चा<strong>ह</strong>ी: <strong>दे</strong>वनागरी/ ितर<strong>ह</strong>ुतासदता चा<strong>ह</strong>ी: ा<strong>ह</strong>क बन ू (कूिरयर/ रिजडर् डाक खच र् सि<strong>ह</strong>त):-एक बख(२०१०ई.)::I र् NDIA.२००/-NEPAL-( INR 600), Abr oad-( US$25)द ू बख(२०१०-११ र् ई.):: INDIA .३५०/- NEPAL- ( INR 1050), Abr oad-( US$50)तीन बख(२०१०-१२ र् ई.)::I NDIA .५००/- NEPAL- ( INR 1500), Abr oad-( US$75)पा ँच बख(२०१०-१३ र् ई.)::७५०/- NEPAL- ( INR 2250), Abr oad-( US$125)आजीवन(२००९ आ ओि<strong>ह</strong>सँ आगा ँक अंक)::.५०००/- NEPAL- ( INR 15000), Abr oad-( US$750)<strong>ह</strong>मर नाम:<strong>ह</strong>मर पता:<strong>ह</strong>मर ई-मेल:<strong>ह</strong>मर फोन/मोबाइल नं.:112


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ६२ म अंक १५ जुलाइ २०१० (वषर् ३ मास ३१ अंक ६२)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्<strong>ह</strong>म Cas h/ MO / DD / Cheque i n f avour of AJAY ARTS payabl e at DELHI दऽ र<strong>ह</strong>ल छी।वा <strong>ह</strong>म रािश Account No.21360200000457 Account hol der (di st r i but or )' s name:Aj ayAr t s , Del hi ,Bank: Bank of Bar oda, Badl i br anch, Del hi क खातामे पठा र<strong>ह</strong>ल छी।अपन फ◌ॉम र् एि<strong>ह</strong> पतापर पठाऊ:- shr ut i . publ i cat i on@ shr ut i -publ i cat i on.comAJAY ARTS, 4393/4A, I st Fl oor , Ansar i Road, DARYAGANJ , Del hi -110002 Ph.011-23288341,09968170107, e-mai l :, Websi t e: ht t p:// www. s hr ut i -publ i cat i on.com(ा<strong>ह</strong>कक <strong>ह</strong>ाक्षर)२. सं<strong>दे</strong>श-[ <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> ई-पिका, <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>:स<strong>दे</strong><strong>ह</strong> िमिथलाक्षर आ <strong>दे</strong>वनागरी आ गजे ठाकुरक सात खक- िनब-ब-समीक्षा,उपास(स<strong>ह</strong>बाढिन) , प-सं<strong>ह</strong> (स<strong>ह</strong>ाीक चौपडपर), कथा-ग (ग गु), नाटक (संकष र्ण), म<strong>ह</strong>ाका (ा<strong>ह</strong> आ असाित मन)आ बाल-म ंडली-िकशोर जगत- सं<strong>ह</strong> कुम ् अंतम र्नक मा<strong>दे</strong>ँ। ]१.ी गो<strong>िव</strong> झा- <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>केँ तर ंगजालपर उतािर <strong>िव</strong>भिरमे माभाषा मैिथलीक ल<strong>ह</strong>िर जगाओल, खेद जे अपकएि<strong>ह</strong> म<strong>ह</strong>ािभयानमे <strong>ह</strong>म एखन धिर संग नि<strong>ह</strong> दए सकल<strong>ह</strong>ु ँ। सुत छी अपकेँ सुझाओ आ रचनाक आलोचना ियलगैत अिछ तेँ िकछु िलखक मोन भेल। <strong>ह</strong>मर स<strong>ह</strong>ायता आ स<strong>ह</strong>योग अपकेँ सदा उपल र<strong>ह</strong>त।२.ी रमान रे- मैिथलीमे ई-पिका पािक्षक पेँ चला कऽ जे अपन माभाषाक चार कऽ र<strong>ह</strong>ल छी, सेधवाद । आगा ँ अपक सम मैिथलीक काय र्क <strong>ह</strong>ेतु <strong>ह</strong>म दयसँ शुभकामना दऽ र<strong>ह</strong>ल छी।३.ी <strong>िव</strong>ानाथ झा "<strong>िव</strong>िदत"- संचार आ ौोिगकीक एि<strong>ह</strong> ितधीर् ोबल युगमे अपन मि<strong>ह</strong>मामय "<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>"केँ अपना<strong>दे</strong><strong>ह</strong>मे कट <strong>दे</strong>िख जतबा सता आ संतोष भेल, तकरा को उपल "मीटर"सँ नि<strong>ह</strong> नापल जा सकैछ?..एकर ऐित<strong>ह</strong>ािसक म ूा ंकन आ सा ंृितक ितफलन एि<strong>ह</strong> शताीक अंत धिर लोकक नजिरमे आय र्जनक पसँकट <strong>ह</strong>ैत।४. ो. उदय नारायण िसं<strong>ह</strong> "निचकेता"- जे काज अ<strong>ह</strong>ा ँ कए र<strong>ह</strong>ल छी तकर चरचा एक िदन मैिथली भाषाकइित<strong>ह</strong>ासमे <strong>ह</strong>ोएत। आन भए र<strong>ह</strong>ल अिछ, ई जािन कए जे एतेक गोट मैिथल "<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>" ई जन र्लकेँ पिढ र<strong>ह</strong>लछिथ।...<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>क चालीसम अंक पुरबाक लेल अिभनन।५. डा. गंगेश गुंजन- एि<strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>-कम र्मे लािग र<strong>ह</strong>ल अ<strong>ह</strong>ा ँक सेदनशील मन, मैिथलीक ित समिप र्त मे<strong>ह</strong>नितकअम ृत र ंग, इित<strong>ह</strong>ास मे एक टा <strong>िव</strong>िश फराक अाय आर ंभ करत, <strong>ह</strong>मरा <strong>िव</strong>ास अिछ। अशेष शुभकामना आबधाइक स, से<strong>ह</strong>...अ<strong>ह</strong>ा ँक पोथी कुम ् अंतम र्नक थम दृया ब<strong>ह</strong>ुत भ तथा उपयोगी ब ुझाइछ। मैिथलीमेतँ अपना पक ायः ई पि<strong>ह</strong>ले ए<strong>ह</strong>न भ अवतारक पोथी िथक। <strong>ह</strong>ष र्प ूण र् <strong>ह</strong>मर <strong>ह</strong>ािद र्क बधाई ीकार करी।६. ी रामाय झा "रामर ंग"(आब गीर्य)- "अपना" िमिथलासँ संबिधत...<strong>िव</strong>षय ंवुसँ अवगत भेल<strong>ह</strong>ु ँ।...शेष सभकुशल अिछ।७. ी जे िपाठी- साि<strong>ह</strong> अकादमी- इ ंटरट पर थम मैिथली पािक्षक पिका "<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>" केर लेल बधाई आशुभकामना ीकार क।113


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ६२ म अंक १५ जुलाइ २०१० (वषर् ३ मास ३१ अंक ६२)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्८. ी फुकुमार िसं<strong>ह</strong> "मौन"- थम मैिथली पािक्षक पिका "<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>" क काशनक समाचार जािन कक चिकतमुदा बेसी आािदत भेल<strong>ह</strong>ु ँ। कालचकेँ पकिड जाि<strong>ह</strong> द ूरदृ िक पिरचय <strong>दे</strong>ल<strong>ह</strong>ु ँ, ओि<strong>ह</strong> लेल <strong>ह</strong>मर म ंगलकामना।९.डा. िशवसाद यादव- ई जािन अपार <strong>ह</strong>ष र् भए र<strong>ह</strong>ल अिछ, जे नव स ूचना-ािक मे मैिथली पकािरताकेँवेश िदअएबाक सा<strong>ह</strong>िसक कदम उठाओल अिछ। पकािरतामे एि<strong>ह</strong> कारक नव योगक <strong>ह</strong>म ागत करैत छी,संगि<strong>ह</strong> "<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>"क सफलताक शुभकामना।१०. ी आाचरण झा- को प-पिकाक काशन- ता<strong>ह</strong>ूमे मैिथली पिकाक काशनमे के कतेक स<strong>ह</strong>योगकरता<strong>ह</strong>- ई तऽ भ<strong>िव</strong> क<strong>ह</strong>त। ई <strong>ह</strong>मर ८८ वष र्मे ७५ वष र्क अभव र<strong>ह</strong>ल। एतेक पैघ म<strong>ह</strong>ान यज्ञमे <strong>ह</strong>मराप ूण र् आ<strong>ह</strong>ुित ा <strong>ह</strong>ोयत- यावत ठीक-ठाक छी/ र<strong>ह</strong>ब।११. ी <strong>िव</strong>जय ठाकुर- िमिशगन <strong>िव</strong><strong>िव</strong>ालय- "<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>" पिकाक अंक <strong>दे</strong>खल<strong>ह</strong>ु ँ, सूण र् टीम बधाईक पा अिछ।पिकाक म ंगल भ<strong>िव</strong> <strong>ह</strong>ेतु <strong>ह</strong>मर शुभकामना ीकार कएल जाओ।१२. ी सुभाषच यादव- ई-पिका "<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>" क बारेमे जािन सता भेल। ’<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>’ िनरर प<strong>िव</strong>त-पुित<strong>ह</strong>ो आ चतुिद र्क अपन सुगंध पसारय से कामना अिछ।१३. ी मैिथलीपु दीप- ई-पिका "<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>" केर सफलताक भगवतीसँ कामना। <strong>ह</strong>मर प ूण र् स<strong>ह</strong>योग र<strong>ह</strong>त।१४. डा. ी भीमनाथ झा- "<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>" इटरट पर अिछ तेँ "<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>" नाम उिचत आर कतेक पेँ एकर <strong>िव</strong>वरणभए सकैत अिछ। आइ-काि मोनमे उेग र<strong>ह</strong>ैत अिछ, मुदा शी प ूण र् स<strong>ह</strong>योग <strong>दे</strong>ब।कुम ् अम र्नक <strong>दे</strong>िखअित सता भेल। मैिथलीक लेल ई घटना छी।१५. ी रामभरोस कापिड "मर"- जनकपुरधाम- "<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>" ऑनलाइन <strong>दे</strong>िख र<strong>ह</strong>ल छी। मैिथलीकेँ अराष्ीयर्जगतमे प<strong>ह</strong>ु ँचेल<strong>ह</strong>ँ ु तकरा लेल <strong>ह</strong>ािद र्क बधाई। िमिथला र सभक संकलन अप ूव र्। पालोक स<strong>ह</strong>योग भेटत, से<strong>िव</strong>ास करी।१६. ी राजनन लालदास- "<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>" ई-पिकाक मामसँ बड नीक काज कए र<strong>ह</strong>ल छी, नाितक अि<strong>ह</strong>ठाम <strong>दे</strong>खल<strong>ह</strong>ु ँ।एकर वािष र्क अ ंक जखन िंट िनकालब तँ <strong>ह</strong>मरा पठायब। कलकामे ब<strong>ह</strong>ुत गोटेकेँ <strong>ह</strong>म साइटक पता िलखाए <strong>दे</strong>िछयि। मोन तँ <strong>ह</strong>ोइत अिछ जे िदी आिब कए आशीवा र्द दैत<strong>ह</strong>ु ँ, मुदा उमर आब बेशी भए गेल। शुभकामना<strong>दे</strong>श-<strong>िव</strong><strong>दे</strong>शक मैिथलकेँ जोडबाक लेल।.. उृ काशन कुम ् अंतम र्नक लेल बधाइ। अुत काज कएलअिछ, नीक ुित अिछ सात खमे। मुदा अ<strong>ह</strong>ा ँक सेवा आ से िनःाथ र् तखन ब ूझल जाइत जँ अ<strong>ह</strong>ा ँ ाराकािशत पोथी सभपर दाम िलखल नि<strong>ह</strong> रि<strong>ह</strong>तैक। ओि<strong>ह</strong>ना सभकेँ <strong>िव</strong>लि<strong>ह</strong> <strong>दे</strong>ल जइतैक। (ीकरण- ीमान,्अ<strong>ह</strong>ा ँक स ूचनाथ र् <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> ारा ई-कािशत कएल सभटा सामी आका र्इवमेht t ps:// si t es. googl e. coma / / vi deha. comvi / deha-pot hi / पर िबना म ूक डाउनलोड लेल उपल छैआ भ<strong>िव</strong>मे से<strong>ह</strong>ो र<strong>ह</strong>तैक। एि<strong>ह</strong> आका र्इवकेँ जे िकयो काशक अमित लऽ कऽ िंट पमे कािशत कएछिथ आ तकर ओ दाम रख छिथ ताि<strong>ह</strong>पर <strong>ह</strong>मर को िनय ंण नि<strong>ह</strong> अिछ।- गजे ठाकुर)... अ<strong>ह</strong>ा ँक ितअशेष शुभकामनाक संग।१७. डा. मश ंकर िसं<strong>ह</strong>- अ<strong>ह</strong>ा ँ मैिथलीमे इ ंटरटपर पि<strong>ह</strong>ल पिका "<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>" कािशत कए अपन अुतमाभाषारागक पिरचय <strong>दे</strong>ल अिछ, अ<strong>ह</strong>ा ँक िनःाथ र् माभाषारागसँ िरत छी, एकर िनिम जे <strong>ह</strong>मर सेवाकयोजन <strong>ह</strong>ो, तँ सिचत ू करी। इ ंटरटपर आोपा ंत पिका <strong>दे</strong>खल, मन फुित भऽ गेल।१८.ीमती शेफािलका वमा र्- <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> ई-पिका <strong>दे</strong>िख मोन उाससँ भिर गेल। <strong>िव</strong>ज्ञान कतेक गित कऽ र<strong>ह</strong>लअिछ...अ<strong>ह</strong>ा ँ सभ अन आकाशकेँ भेिद िदयौ, सम <strong>िव</strong>ारक र<strong>ह</strong>केँ तार-तार कऽ िदयौक...। अपक अुतपुक कुम ् अंतम र्नक <strong>िव</strong>षयवुक दृ िसँ गागरमे सागर अिछ। बधाई।१९.ी <strong>ह</strong>ेतुकर झा, पटना-जाि<strong>ह</strong> समप र्ण भावसँ अप िमिथला-मैिथलीक सेवामे तर छी से ु अिछ। <strong>दे</strong>शकराजधानीसँ भय र<strong>ह</strong>ल मैिथलीक श ंखनाद िमिथलाक गाम-गाममे मैिथली चेतनाक <strong>िव</strong>कास अव करत।114


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ६२ म अंक १५ जुलाइ २०१० (वषर् ३ मास ३१ अंक ६२)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्२०. ी योगान झा, किबलपुर, ल<strong>ह</strong>ेिरयासराय- कुम ् अंतम र्नक पोथीकेँ िनकटसँ <strong>दे</strong>खबाक अवसर भेटल अिछआ मैिथली जगतक एकटा उट ओ समसामियक दृ िस <strong>ह</strong>ाक्षरक कलमब पिरचयसँ आािदत छी। "<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>"क<strong>दे</strong>वनागरी सँरण पटनामे . 80/- मे उपल भऽ सकल जे <strong>िव</strong>िभ लेखक लोकिनक छायािच, पिरचय पक ओरचनावलीक सक काशनसँ ऐित<strong>ह</strong>ािसक क<strong>ह</strong>ल जा सकैछ।२१. ी िकशोरीका िम- कोलकाता- जय मैिथली, <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>मे ब<strong>ह</strong>ुत रास क<strong>िव</strong>ता, कथा, िरपोट र् आिदक सिच सं<strong>ह</strong><strong>दे</strong>िख आ आर अिधक सता िमिथलाक्षर <strong>दे</strong>िख- बधाई ीकार कएल जाओ।२२.ी जीवका- <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>क मुित अंक पढल- अुत मे<strong>ह</strong>नित। चाबस-चाबस। िकछु समालोचना मरखा<strong>ह</strong>..मुदास।२३. ी भालच झा- अपक कुम ् अंतम र्नक <strong>दे</strong>िख ब ुझाएल जेना <strong>ह</strong>म अप छपल<strong>ह</strong>ु ँ अिछ। एकर<strong>िव</strong>शालकाय आकृित अपक सव र्समावेशताक पिरचायक अिछ। अपक रचना सामर्मे उरोर वि ृ <strong>ह</strong>ो, एि<strong>ह</strong>शुभकामनाक संग <strong>ह</strong>ािद र्क बधाई।२४.ीमती डा नीता झा- अ<strong>ह</strong>ा ँक कुम ् अंतम र्नक पढल<strong>ह</strong>ु ँ। ोितरीर शावली, कृिष मत् शावली आ सीतबस आ सभ कथा, क<strong>िव</strong>ता, उपास, बाल-िकशोर साि<strong>ह</strong> सभ उम छल। मैिथलीक उरोर <strong>िव</strong>कासक लदृ िगोचर <strong>ह</strong>ोइत अिछ।२५.ी मायान िम- कुम ् अंतम र्नक मे <strong>ह</strong>मर उपास स्ीधनक जे <strong>िव</strong>रोध कएल गेल अिछ तकर <strong>ह</strong>म<strong>िव</strong>रोध करैत छी।... कुम ् अंतम र्नक पोथीक लेल शुभकामना।(ीमान ् समालोचनाकेँ <strong>िव</strong>रोधक पमे नि<strong>ह</strong> लेलजाए।-गजे ठाकुर)२६.ी म<strong>ह</strong>े <strong>ह</strong>जारी- सादक ीिमिथला- कुम ् अंतम र्नक पिढ मोन <strong>ह</strong>िष र्त भऽ गेल..एखन प ूरा पढयमेब<strong>ह</strong>ुत समय लागत, मुदा जतेक पढल<strong>ह</strong>ु ँ से आािदत कएलक।२७.ी केदारनाथ चौधरी- कुम ् अंतम र्नक अुत लागल, मैिथली साि<strong>ह</strong> लेल ई पोथी एकटा ितमान बनत।२८.ी सान पाठक- <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>क <strong>ह</strong>म िनयिमत पाठक छी। ओकर पक श ंसक छल<strong>ह</strong>ु ँ। एर अ<strong>ह</strong>ा ँक िलखल -कुम ् अंतम र्नक <strong>दे</strong>खल<strong>ह</strong>ु ँ। मोन आािदत भऽ उठल। को रचना तरा-उपरी।२९.ीमती रमा झा-सादक िमिथला दप र्ण। कुम ् अंतम र्नक िंट फ◌ॉम र् पिढ आ एकर गुणवा <strong>दे</strong>िख मोनस भऽ गेल, अुत श एकरा लेल यु कऽ र<strong>ह</strong>ल छी। <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>क उरोर गितक शुभकामना।३०.ी नरे झा, पटना- <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> िनयिमत <strong>दे</strong>खैत र<strong>ह</strong>ैत छी। मैिथली लेल अुत काज कऽ र<strong>ह</strong>ल छी।३१.ी रामलोचन ठाकुर- कोलकाता- िमिथलाक्षर <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>दे</strong>िख मोन सतासँ भिर उठल, अंकक <strong>िव</strong>शाल पिरद ृआकारी अिछ।३२.ी तारान <strong>िव</strong>योगी- <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> आ कुम ् अंतम र्नक <strong>दे</strong>िख चकिबदोर लािग गेल। आय र्। शुभकामना आबधाई।३३.ीमती मलता िम “म”- कुम ् अंतम र्नक पढल<strong>ह</strong>ु ँ। सभ रचना उकोिटक लागल। बधाई।३४.ी कीितर्नारायण िम- बेग ूसराय- कुम ् अंतम र्नक ब नीक लागल, आगा ंक सभ काज लेल बधाई।३५.ी म<strong>ह</strong>ाकाश-स<strong>ह</strong>रसा- कुम ् अंतम र्नक नीक लागल, <strong>िव</strong>शालकाय संगि<strong>ह</strong> उमकोिटक।115


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ६२ म अंक १५ जुलाइ २०१० (वषर् ३ मास ३१ अंक ६२)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्३६.ी अिपु- िमिथलाक्षर आ <strong>दे</strong>वाक्षर <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> पढल..ई थम तँ अिछ एकरा श ंसामे मुदा <strong>ह</strong>म एकरा द ुा<strong>ह</strong>िसकक<strong>ह</strong>ब। िमिथला िचकलाक केँ मुदा अिगला अंकमे आर <strong>िव</strong>ृत बनाऊ।३७.ी म ंजर सुलेमान-दरभंगा- <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>क जतेक श ंसा कएल जाए कम <strong>ह</strong>ोएत। सभ चीज उम।३८.ीमती ोफेसर वीणा ठाकुर- कुम ् अंतम र्नक उम, पठनीय, <strong>िव</strong>चारनीय। जे ो <strong>दे</strong>खैत छिथ पोथी ाकरबाक उपाय पुछैत छिथ। शुभकामना।३९.ी छान िसं<strong>ह</strong> झा- कुम ् अंतम र्नक पढल<strong>ह</strong>ु ँ, ब नीक सभ तर<strong>ह</strong>ेँ।४०.ी ताराका झा- सादक मैिथली दैिनक िमिथला समाद- <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> तँ कटेट ोवाइडरक काज कऽ र<strong>ह</strong>लअिछ। कुम ् अंतम र्नक अुत लागल।४१.डा रवी कुमार चौधरी- कुम ् अंतम र्नक ब<strong>ह</strong>ुत नीक, ब<strong>ह</strong>ुत मे<strong>ह</strong>नितक पिरणाम। बधाई।४२.ी अमरनाथ- कुम ् अंतम र्नक आ <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> द ुन ू रणीय घटना अिछ, मैिथली साि<strong>ह</strong> म।४३.ी पंचानन िम- <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>क वै<strong>िव</strong> आ िनररता भा<strong>िव</strong>त करैत अिछ, शुभकामना।४४.ी केदार कानन- कुम ् अम र्नक लेल अक धवाद, शुभकामना आ बधाइ ीकार करी। आ निचकेताकभूिमका पढल<strong>ह</strong>ु ँ। शुमे तँ लागल जेना को उपास अ<strong>ह</strong>ा ँ ारा सिजत ृ भेल अिछ मुदा पोथी उनटौला परज्ञात भेल जे एि<strong>ह</strong>मे तँ सभ <strong>िव</strong>धा समाि<strong>ह</strong>त अिछ।४५.ी धनाकर ठाकुर- अ<strong>ह</strong>ा ँ नीक काज कऽ र<strong>ह</strong>ल छी। फोटो गैलरीमे िच एि<strong>ह</strong> शताीक जितिथक असारर<strong>ह</strong>ैत तऽ नीक।४६.ी आशीष झा- अ<strong>ह</strong>ा ँक पुकक संब ंधमे एतबा िलखबा सँ अपना कए नि<strong>ह</strong> रोिक सकल<strong>ह</strong> ु ँ जे ई िकताब मािकताब नि<strong>ह</strong> थीक, ई एकटा उीद छी जे मैिथली अ<strong>ह</strong>ा ँ सन पुक सेवा सँ िनर ंतर सम ृ <strong>ह</strong>ोइत िचरजीवन कएा करत।४७.ी शु कुमार िसं<strong>ह</strong>- <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>क तरता आ ियाशीलता <strong>दे</strong>िख आािदत भऽ र<strong>ह</strong>ल छी। िनितपेण क<strong>ह</strong>ल जासकैछ जे समकालीन मैिथली पिकाक इित<strong>ह</strong>ासमे <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>क नाम णा र्क्षरमे िलखल जाएत। ओि<strong>ह</strong> कुक घटनासभ तँ अठार<strong>ह</strong>े िदनमे खतम भऽ गेल र<strong>ह</strong>ए मुदा अ<strong>ह</strong>ा ँक कुम ् तँ अशेष अिछ।४८.डा. अजीत िम- अपक यासक कतबो श ंसा कएल जाए कमे <strong>ह</strong>ोएतैक। मैिथली साि<strong>ह</strong>मे अ<strong>ह</strong>ा ँ ारा कएलगेल काज युग-युगार धिर प ूजनीय र<strong>ह</strong>त।४९.ी बीरे मिक- अ<strong>ह</strong>ा ँक कुम ् अम र्नक आ <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>:स<strong>दे</strong><strong>ह</strong> पिढ अित सता भेल। अ<strong>ह</strong>ा ँक ा ठीकर<strong>ह</strong>ए आ उा<strong>ह</strong> बनल र<strong>ह</strong>ए से कामना।५०.ी कुमार राधारमण- अ<strong>ह</strong>ा ँक िदशा-िन<strong>दे</strong>र्शमे <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> पि<strong>ह</strong>ल मैिथली ई-जन र्ल <strong>दे</strong>िख अित सता भेल। <strong>ह</strong>मरशुभकामना।५१.ी फूलच झा वीण-<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>:स<strong>दे</strong><strong>ह</strong> पढ र<strong>ह</strong>ी मुदा कुम ् अम र्नक <strong>दे</strong>िख बढ़◌ाई <strong>दे</strong>बा लेल बा भऽगेल<strong>ह</strong>ु ँ। आब <strong>िव</strong>ास भऽ गेल जे मैिथली नि<strong>ह</strong> मरत। अशेष शुभकामना।५२.ी <strong>िव</strong>भूित आन- <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>:स<strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>दे</strong>िख, ओकर <strong>िव</strong>ार <strong>दे</strong>िख अित सता भेल।116


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ६२ म अंक १५ जुलाइ २०१० (वषर् ३ मास ३१ अंक ६२)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्५३.ी मार मज-कुम ् अम र्नक एकर भता <strong>दे</strong>िख अित सता भेल, एतेक <strong>िव</strong>शाल मैिथलीमेआइ धिर नि<strong>ह</strong> <strong>दे</strong>ख र<strong>ह</strong>ी। एि<strong>ह</strong>ना भ<strong>िव</strong>मे काज करैत र<strong>ह</strong>ी, शुभकामना।५४.ी <strong>िव</strong>ान झा- आइ.आइ.एम.कोलकाता- कुम ् अम र्नक <strong>िव</strong>ार, छपाईक संग गुणवा <strong>दे</strong>िख अितसता भेल।५५.ी अर<strong>िव</strong> ठाकुर-कुम ् अम र्नक मैिथली साि<strong>ह</strong>मे कएल गेल एि<strong>ह</strong> तर<strong>ह</strong>क पि<strong>ह</strong>ल योग अिछ,शुभकामना।५६.ी कुमार पवन-कुम ् अम र्नक पिढ र<strong>ह</strong>ल छी। िकछु लघ ुकथा पढल अिछ, ब<strong>ह</strong>ुत मािम र्क छल।५७. ी दीप िब<strong>ह</strong>ारी-कुम ् अम र्नक <strong>दे</strong>खल, बधाई।५८.डा मिणका ठाकुर-कैिलफोिन र्या- अपन <strong>िव</strong>लक्षण िनयिमत सेवासँ <strong>ह</strong>मरा लोकिनक दयमे <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> स<strong>दे</strong><strong>ह</strong> भऽगेल अिछ।५९.ी धीरे मिष र्- अ<strong>ह</strong>ा ँक सम यास सरा<strong>ह</strong>नीय। द ुख <strong>ह</strong>ोइत अिछ जखन अ<strong>ह</strong>ा ँक यासमे अपेिक्षतस<strong>ह</strong>योग नि<strong>ह</strong> कऽ पबैत छी।६०.ी <strong>दे</strong>वश ंकर नवीन- <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>क िनररता आ <strong>िव</strong>शाल प- <strong>िव</strong>शाल पाठक व, एकरा ऐित<strong>ह</strong>ािसक बनबैत अिछ।६१.ी मो<strong>ह</strong>न भाराज- अ<strong>ह</strong>ा ँक सम काय र् <strong>दे</strong>खल, ब<strong>ह</strong>ुत नीक। एखन िकछु परेशानीमे छी, मुदा शी स<strong>ह</strong>योग<strong>दे</strong>ब।६२.ी फजलुर र<strong>ह</strong>मान <strong>ह</strong>ाशमी-कुम ् अम र्नक मे एतेक मे<strong>ह</strong>नतक लेल अ<strong>ह</strong>ा ँ साध ुवादक अिधकारी छी।६३.ी लण झा "सागर"- मैिथलीमे चमािरक पेँ अ<strong>ह</strong>ा ँक वेश आादकारी अिछ।..अ<strong>ह</strong>ा ँकेँ एखन आर..द ूर..ब<strong>ह</strong>ुतद ूरधिर जेबाक अिछ। आ स र<strong>ह</strong>ी।६४.ी जगदीश साद म ंडल-कुम ् अम र्नक पढल<strong>ह</strong>ु ँ । कथा सभ आ उपास स<strong>ह</strong>बाढिन प ूण र्पेँ पिढ गेलछी। गाम-घरक भौगोिलक <strong>िव</strong>वरणक जे स ू वण र्न स<strong>ह</strong>बाढिनमे अिछ, से चिकत कएलक, एि<strong>ह</strong> सं<strong>ह</strong>क कथा-उपास मैिथली लेखनमे <strong>िव</strong><strong>िव</strong>धता अनलक अिछ। समालोचना शास्मे अ<strong>ह</strong>ा ँक दृ ि वैयिक नि<strong>ह</strong> वरन ् सामािजक आकाणकारी अिछ, से श ंसनीय।६५.ी अशोक झा-अक्ष िमिथला <strong>िव</strong>कास पिरषद- कुम ् अम र्नक लेल बधाई आ आगा ँ लेल शुभकामना।६६.ी ठाकुर साद मुमुर्- अुत यास। धवादक संग ाथ र्ना जे अपन मािट-पािनकेँ ानमे रािख अंककसमायोजन कएल जाए। नव अंक धिर यास सरा<strong>ह</strong>नीय। <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>केँ ब<strong>ह</strong>ुत-ब<strong>ह</strong>ुत धवाद जे ए<strong>ह</strong>ेन सुर-सुरसचार (आलेख) लगा र<strong>ह</strong>ल छिथ। सभटा <strong>ह</strong>णीय- पठनीय।६७.बिनाथ ु िम- िय गजे जी,अ<strong>ह</strong>ा ँक सादन मे कािशत ‘<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>’आ ‘कुम ् अंतम र्नक’ <strong>िव</strong>लक्षण पिकाआ <strong>िव</strong>लक्षण पोथी! की नि<strong>ह</strong> अिछ अ<strong>ह</strong>ा ँक सादनमे? एि<strong>ह</strong> य सँ मैिथली क <strong>िव</strong>कास <strong>ह</strong>ोयत,िनं<strong>दे</strong><strong>ह</strong>।६८.ी ब ृखेश च लाल- गजेजी, अपक पुक कुम ् अंतम र्नक पिढ मोन गदगद भय गेल , दयसँअगृि<strong>ह</strong>त छी । <strong>ह</strong>ािद र्क शुभकामना ।६९.ी परमेर कापिड - ी गजे जी । कुम ् अंतम र्नक पिढ गदगद आ <strong>ह</strong>ाल भेल<strong>ह</strong>ु ँ।117


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ६२ म अंक १५ जुलाइ २०१० (वषर् ३ मास ३१ अंक ६२)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्७०.ी रवीनाथ ठाकुर- <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> पढैत र<strong>ह</strong>ैत छी। धीरे मिष र्क मैिथली गजलपर आलेख पढल<strong>ह</strong>ु ँ। मैिथलीगजल कऽ सँ कऽ चिल गेलैक आ ओ अपन आलेखमे मा अपन जानल-पि<strong>ह</strong>चानल लोकक चच र् कए छिथ।जेना मैिथलीमे मठक पररा र<strong>ह</strong>ल अिछ। (ीकरण- ीमान, ् मिष र् जी ओि<strong>ह</strong> आलेखमे ई िलख छिथजे िकनको नाम जे छुिट गेल छि तँ से मा आलेखक लेखकक जानकारी नि<strong>ह</strong> र<strong>ह</strong>बाक ारे, एि<strong>ह</strong>मे आन कोकारण नि<strong>ह</strong> <strong>दे</strong>खल जाय। अ<strong>ह</strong>ा ँसँ एि<strong>ह</strong> <strong>िव</strong>षयपर <strong>िव</strong>ृत आलेख सादर आमित ं अिछ।-सादक)७१.ी म ंर झा- <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> पढल आ संगि<strong>ह</strong> अ<strong>ह</strong>ा ँक मैगनम ओपस कुम ् अंतम र्नक से<strong>ह</strong>ो, अित उम।मैिथलीक लेल कएल जा र<strong>ह</strong>ल अ<strong>ह</strong>ा ँक सम काय र् अतुलनीय अिछ।७२. ी <strong>ह</strong>रेकृ झा- कुम ् अंतम र्नक मैिथलीमे अपन तर<strong>ह</strong>क एकमा अिछ, एि<strong>ह</strong>मे लेखकक सम दृ िआ रचना कौशल <strong>दे</strong>खबामे आएल जे लेखकक फील्डवकर्सँ ज ुडल र<strong>ह</strong>बाक कारणसँ अिछ।७३.ी सुका सोम- कुम ् अंतम र्नक मे समाजक इित<strong>ह</strong>ास आ वतर्मानसँ अ<strong>ह</strong>ा ँक ज ुड़◌ाव ब नीक लागल, अ<strong>ह</strong>ा ँएि<strong>ह</strong> मे आर आगा ँ काज करब से आशा अिछ।७४.ोफेसर मदन िम- कुम ् अंतम र्नक सन िकताब मैिथलीमे पि<strong>ह</strong>ले अिछ आ एतेक <strong>िव</strong>शाल सं<strong>ह</strong>पर शोधकएल जा सकैत अिछ। भ<strong>िव</strong>क लेल शुभकामना।७५.ोफेसर कमला चौधरी- मैिथलीमे कुम ् अंतम र्नक सन पोथी आबए जे गुण आ प द ुन ूमे िनन <strong>ह</strong>ोअए,से ब<strong>ह</strong>ुत िदनसँ आका ंक्षा छल, ओ आब जा कऽ प ूण र् भेल। पोथी एक <strong>ह</strong>ाथसँ दोसर <strong>ह</strong>ाथ घिम ु र<strong>ह</strong>ल अिछ, एि<strong>ह</strong>नाआगा ँ से<strong>ह</strong>ो अ<strong>ह</strong>ा ँसँ आशा अिछ।७६.ी उदय च झा "<strong>िव</strong>द": गजेजी, अ<strong>ह</strong>ा ँ जतेक काज कएल<strong>ह</strong>ु ँ अिछ से मैिथलीमे आइ धिर िकयो नि<strong>ह</strong>कए छल। शुभकामना। अ<strong>ह</strong>ा ँकेँ एखन ब<strong>ह</strong>ुत काज आर करबाक अिछ।७७.ी कृ कुमार कप: गजे ठाकुरजी, अ<strong>ह</strong>ा ँसँ भेँट एकटा रणीय क्षण बिन गेल। अ<strong>ह</strong>ा ँ जतेक काज एि<strong>ह</strong>बएसमे कऽ गेल छी ताि<strong>ह</strong>सँ <strong>ह</strong>जार गुणा आर बेशीक आशा अिछ।७८.ी मिणका दास: अ<strong>ह</strong>ा ँक मैिथलीक काय र्क श ंसा लेल श नि<strong>ह</strong> भेटैत अिछ। अ<strong>ह</strong>ा ँक कुम ् अम र्नकसूण र् पेँ पिढ गेल<strong>ह</strong>ु ँ। ा<strong>ह</strong> ब नीक लागल।कुम ् अंतम र्नक- गजे ठाकुरगजे ठाकुरक िनब-ब-समीक्षा, उपास (स<strong>ह</strong>बाढिन) , प-सं<strong>ह</strong> (स<strong>ह</strong>ाीक चौपडपर), कथा-ग (गगु), नाटक(संकष र्ण), म<strong>ह</strong>ाका (ा<strong>ह</strong> आ असाित मन) आ बालम ंडली-िकशोरजगत <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>मे संप ूण र् ई-काशनकबाद िंट फ◌ॉम र्मे। कुम ्–अम र्नक, ख-१ सँ ७118


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ६२ म अंक १५ जुलाइ २०१० (वषर् ३ मास ३१ अंक ६२)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्I st edi t i on 2009 of Gaj endr a Thakur ’s KuruKshetram-Antarmanak (Vol. I to VII)- essaypaper-criticism,novel , poems , st or y, pl ay, epi cs and Chi l dr en-gr own-ups l i t er at ur ei n si ngl e bi ndi ng:Language:Mai t hi l i( Det ai l s f or pur chase avai l abl e at pr i nt -ver si on publ i sher s's si t ehttp:// wwwshruti . -publ i cat i on. com or you may wr i t e t oshr ut i . publ i cat i on@ shr ut i -publ i cat i on. com )<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>मैिथली साि<strong>ह</strong> आोलन( c)२००४-१०. सवािधकार र् लेखकाधीन आ जतय लेखकक नाम नि<strong>ह</strong> अिछ ततय संपादकाधीन। सादक: गजेठाकुर। स<strong>ह</strong>ायक सादक: ीमती रि रेखा िसा, ी उमेश म ंडल। भाषा-सादन: नागे कुमार झा आपीकार <strong>िव</strong>ान झा।रचनाकार अपन मौिलक आ अकािशत रचना (जकर मौिलकताक संप ूण र् उरदािय लेखक गणक म छि)ggaj endr a@ yahoo. co. i n आिक ggaj endr a@ vi deha. co. i n केँ मेल अटैचमेक पमेँ .doc,. docx, . r t f वा .t xt फ◌ॉमे र्टमे पठा सकैत छिथ। रचनाक संग रचनाकार अपन संिक्ष पिरचय आ अपन ैनकएल गेल फोटो पठेता<strong>ह</strong>, से आशा करैत छी। रचनाक अंतमे टाइप र<strong>ह</strong>य, जे ई रचना मौिलक अिछ, आपि<strong>ह</strong>ल काशनक <strong>ह</strong>ेतु <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> (पािक्षक) ई पिकाकेँ <strong>दे</strong>ल जा र<strong>ह</strong>ल अिछ। मेल ा <strong>ह</strong>ोयबाक बाद यथासंभव शी( सात िदनक भीतर) एकर काशनक अंकक स ूचना <strong>दे</strong>ल जायत। ’<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' थम मैिथली पािक्षक ई पिका अिछआ एि<strong>ह</strong>मे मैिथली, संृत आ अंजीमे िमिथला आ मैिथलीसँ संबिधत ं रचना कािशत कएल जाइत अिछ। एि<strong>ह</strong> ईपिकाकेँ ीमित ली ठाकुर ारा मासक ०१ आ १५ ितिथकेँ ई कािशत कएल जाइत अिछ।( c) 2004-10 सवािधकार र् सुरिक्षत। <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>मे कािशत सभटा रचना आ आका र्इवक सवािधकार र् रचनाकार आसं<strong>ह</strong>का र्क लगमे छि। रचनाक अवाद आ पुनः काशन िकं वा आका र्इवक उपयोगक अिधकार िकनबाक <strong>ह</strong>ेतुggaj endr a@ vi deha. co. i n पर संपकर् क। एि<strong>ह</strong> साइटकेँ ीित झा ठाकुर, मधिलका ू चौधरी आ रि ियाारा िडजाइन कएल गेल।िसिरु119

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!