azınlıkça

etmesinden rahatsızlık duyar. Azınlık veya güçsüzgrup “itiraz”ı seçtiğinde, buna başta çoğu zamanöfkeyle tepki verir. İşte bu durumda azınlığa diğeriki seçenek gösterilir: “Ya sev” yani ya sadakatgöster, sesini kes, durumuna razı ol, hatta -- samimiyetledeğilse bile -- sevgi ve balılığını beyan et,“ya terk et”, yani ülkeden göç et, başka bir ülkeyegit; bu “anavatan”ın da olabilir, iş imkânlarınındaha geniş olduğu daha zengin başka bir ülke de.Şartları “beğenmiyorsan”, ki itiraz ettiğine görebeğenmiyorsun demektir, “git”. Yok eğer buradakalmayı tercih ediyorsan, o zaman en azından“beğeniyormuş gibi” yap. Her halükarda şikâyetetme.Devletin ve bir ülkedeki güçlü gruplarıngüçsüz gruplardan seçmesini arzu ettiği seçenek“sadakat”tir. Eğer sadakat gerçekten sevgi ve bağlılığadayanıyorsa ne âlâ, ama bu şart değildir.Önemli olan güçsüz grupların beğenmedikleri uygulamalarasesini çıkarmaması ve bunlara katlanmasıdır.Bazen güçsüz gruplar içinde sadakati seçenlerbir şekilde ödüllendirilebilirler de. Politikadeğişmez ama sadakati seçenler daha iyi muamelegörebilir. Başka konularda kayrılabilir.Eğer devlet ve toplumdaki muktedirler, azınlıkve başka güçsüz grupların “sadakat”ini sağlayamıyorlarsa,o zaman onları “çıkış”ı seçmeye zorlayabilirler.Ancak “çıkış” belli ekonomik imkânlarve belli bir esneklik, başka bir ülkeye adaptasyonumümkün kılacak bir eğitim ve bazı becerilergerektirebilir. Bunlara sahip olanlar için, ülkedekalıp zulüm ve baskı altında ıstırap çekmektense,daha özgür ve daha müreffeh bir yaşam içinbaşka bir ülkeye göç etmek cazip bir seçenek bileolabilir. Toplumun ve/veya azınlığın daha yoksulve eğitimsiz kesimleri için ise“çıkış” çok zorseçilebilecek, seçildiğinde de travma yaratan birseçenektir.“ Azınlık-devlet ilişkilerinde deazınlık mensuplarının önünebu üç seçenek mevcuttur.Üstelik bazı şartlar altında buüç seçeneğin en şiddetli veen dramatik versiyonlarısöz konusu olabilir.Güçlülerin elinde bazı durumlarda “kovma”seçeneği de vardır. Güvenmedikleri, tehlikeli bulduklarıya da herhangi bir nedenden dolayı nefretettikleri bir grubu, eğer şartlar, konjonktür buseçeneği kullanmayı mümkün kılıyorsa, kovmayıseçebilirler. Neyse ki günümüz konjonktüründedevletlerin, özellikle gelişmiş ülkelerde, beğenmediklerigruplar için bu seçeneğe baş vurması çokzordur. En azından ahlâken ve uluslararası normlaraşısından kabul edilebilir bir seçenek değildir.Nitekim, “ya sev ya terk et”, “beğenmiyorsan git”gibi ifadeler, “kovma” seçeneğine baş vurulmasınınaslında kolay olmadığı durumlarda kullanılmaktadır.Eğer istenmeyen grupları kovmak kolayolsaydı, bu gruplar şikâyet ettiğinde onlara “yasev ya terk et” denmez “ya sev ya da seni kovarız”denirdi.“Çıkış” seçeneği iktidarın dizginlerini elindetutan zümreye kısa vadede yarar getirse de, ortave uzun vadede bütün sistemi zayıflatır. Sistemeve ülkeye katkıda bulunacak insanların gitmesi,ülkeyi sonuçta yoksullaştırır.Güçsüz grupların veya vatandaşların, devletinyanlış ve zararlı buldukları bir uygulamasına “sadakat”göstermesi ise başta bağlılık ve güven duygusuylaolabilir. Ama böyle bir uygulama değişmedendevam ettiğinde, olumsuz sonuçları dahafazla hissedildiğinde, bağlılık ve güvene dayalısadakatin yerini gittikçe korku ve baskıya dayanansadakat alır. Bu, sahte bir sadakattir. Sonra,bir gün korku ve baskı etkisini biraz yitirince, insanlarâniden gerçek duygu ve düşüncelerine görehareket etmeye başlarlar ve yıllarca sarsılmaz gibigörünen siyasi sistem kâğıttan bir kule gibi çöküverir.Hiçbir yönetici, hiçbir lider (ve sadece liderlerde değil, aslında hiçbir insan) uygulamalarınınprotesto edilmesinden, kendisine itiraz edilmesindenhoşlanmaz. Ne var ki, demokratik ve özgürbir siyasi sistemde, bu üç seçenekten en yararlıolanı aslında “itirazdır”. Sistemin yanlışlarını düzeltmesi,zaaflarını gidermesi, gelişmesi, daha adilhale gelmesi ancak “itiraz” seçeneğine imkân veönem verilmesiyle mümkündür.1. Albert O. Hirschman. Exit, Voice, and Loyalty: Responsesto Decline in Firms, Organizations, and States. Cambridge,MA: Harvard University Press, 1970.Kitabın tam metnine http://www.cui-zy.cn/Course/GA-D2008i/HirschmanExitVoiceLoyalty.pdf sayfasından ulaşılabilir.Azınlıkça 11