azınlıkça

Algı(lamak)Herkül Millasmillas@otenet.grBatı Trakya’da ne görüyoruz?Batı Trakya’yı, özellikle Gümülcine ve İskeçe köyleriniböylesine doya doya dolaşma olanağını ilk kez buldum.Genç dostum usta rehber Aydın Bostancı sayesinde.Hem doğa hem kültür çeşitliliği şaşırtıcıydı. Yörenintarihî zenginliği sürprizler sunuyordu. Dağlarla denizarasında inerçıkarken, diller, dinler, kıyafetler, yemeklerde değişiyordu. Hametli’den (Organi) Sapçi’ya (Sapes);Büyük Derbent (Mega Derio) ve Ruşenler’den (Russa)Dedeağaç’a (Aleksandrupolis); Şahin’den (Ehinos)Fener’e (Fanari) dolaştık üç gün boyunca.Bunları derli toplu, sınıflandırarak anlatmaya kararverince hocalığım sırasında öğrencilerime çözmelerini istediğimbir soru/bilmece aklıma geldi. Tahtaya küçüklübüyüklü, beyaz veya siyah, dörtgenler, daireler ve üçgenlerçizerdim. Sonra bunları gruplara ayırın, sınıflandırınderdim. Kimileri ikili gruplar görürdü: büyük şekiller veküçük şekiller; veya beyazlar bir yanda siyahlar öte yanda.Kimileri üçgen ve dörtgenleri bir grup sayar, daireleriayrı yere koyardı. Başkaları üç grup görürdü: dörtgenler,üçgenler ve daireler diye. Başkaları bunları da küçüklerve büyükler diye yeniden ikiye ayırır altı grup elde ederdi;bunları yeniden siyah ve beyaz diye ayırıp on iki grupelde eden de vardı. Kimileri ise “hepsi şekil işte!” der birlikgörürdü.Sonra bu farklı seçimlerin anlamını konuşurduk. Busınıflandırmalarda yanlış yoktu, herkes kendi açısından,belli bir mantıkla bu grupları görmüştü. Demek ki gördüklerimizihepimiz aynı biçimde algılamayız. İnsanlaraynı şeylere bakar ama aynı şeyleri görmez. Neden?Çünkü ilgi alanları, referansları, kültürleri, kaygıları,eğitimleri, ruh halleri farklı. Bu farklılığa algı farkı dadiyebiliriz, kimlik farkı da. Farklı kimlikte olan insanlaraynı şeye baksa da farklı şeyler görür. Ruhbilimde kullanılanRorschach testinde olduğu gibi: bir mürekkeplekesine bakanlar, iç dünyalarına göre çok farklı şeylergörebilir. Tabii bu tespiti ve bilgiyi tersinden de kullanabiliriz:kimlik farklı algılara ve yorumlara neden oluyorsa,farklı algılar ve yorumlar da kimlikleri ele verir.Batı Trakya’da ne gördüğümüzü dile getirirken en baştakimliğimizi ilan ederiz. Örneğin, milliyetçiler oralardaTürk ve Yunan görür: Şu köyde Yunanlılar, bu köydeTürkler yaşar derler. Din duygusu güçlü olanlar, Hıristiyanve Müslüman gruplar görür, etnisiteleri vurgulamazlar.Müslüman olup ayrıntılara önem verenler Sünni veBektaşi köylerinden söz ederler. Irk konularında hassasolanlar Romaları da görürler. Hatta her grubu farklı birırk olarak belirlerler. Yunanlılıkla yetinmeyenler Yunancakonuşan ve Ortodoks Hıristiyan olanları da üçe ayırabilirler:Yerliler, 1923 mübadilleri, 1990 Pontuslu (Rus/Pontuslu) göçmenler diye. Türkçe konuşan HıristiyanOrtodoks Rumları (Karamanlıları) nereye dâhil edeceğimizde kimliğimize bağlı. Pomak Türklerini de hangigruba (etnik, din, dil, ırk, coğrafya, tarih grubuna) dâhiledeceğimiz de öyle.Bu sınıflandırma konusu bu yörede zor bir meslek!Hemen hemen tabu. Ne desen birileri nem kapıyor. Sınıflandırmanızkendi algılarına uymadığında kasıt, gizliamaç ve komplo görülüyor. “Hepsi insan aslında, farklıfarklı ama insan” dememiz olanaklı ama Batı Trakya’daböyle diyenlere pek seyrek rastlanıyor. Geçmişten gelenalgılar ve yeniden üretilen ideolojiler evrenselliğe pekolanak bırakmıyor. Ulus devletlerinin olmazsa olmazolan şartı “vatandaşlık” kavramı da buralarda unutulmuşgibi. “Hepsi aynı ülkenin yurttaşıdır” lafı ediliyor amane buna içtenlikle inanan var ne de denenin gereğini yapan.Aktörler eski, hatta arkaik sınıflandırmalara öncelikvermişler. En sonra fark edilmesi gereken özellikler (ırk,soy, cilt rengi, dil, inanç, etnik algı) en başa alınmış. BatıTrakya’da kendi kimliğimi de daha yakından sezmemeyardım etti. Ben her yanda azınlık grupları gördüm. Rahatsız,güveni tam olmayan, etraftakilerin kendilerini yangözle izlediğine inanan, ama onurlarını korumaya kararlıolan insan grupları. Devlet koruyucu, ama kimi koruduğupek belli değil. Belki en fazla kendini. Vatandaşlar,daha doğrusu vatandaş olmaları gerekenler, amaç değil14 Azınlıkça