Startup Alaturka

Serendiplik Modelini Oluşturmak Yeterli mi?
Peki Türkiye’de girişimciliğin henüz yeni trend olmaya başladığı bu zaman diliminde serendiplik
modelini oluşturmak yeterli olur mu? Onu anladığımızda her şey yoluna girecek mi?
Elbette girmeyecek, hiç bir zaman büyük Ekosistemler tekil modellerin üzerinde kurulu
değildir. Serendiplik gibi şans havuzlarının oluşturulması zaruridir ancak bazı şeyler de
bireyin kendisiyle ilgilidir. Daha doğrusu neredeyse her şey bireyin kendisinde bitmektedir.
Amerika Birleşik Devletleri, İsveç, İsviçre, Almanya gibi zengin gelişmiş toplumlara baktığımızda
bireysel olarak Türkiye gibi toplumlardan ciddi sosyolojik farklılıklar içerirler.
En büyük toplumsal fark güven ve saygı gibi görgü anlayışlarıdır. Yerlere çöp atmamak,
bankamatik sırasında gizliliğe saygı duyarak mesafe koymak, alış veriş yaparken mutlaka
teşekkürle cevap vermek, trafik kurallarına uymak, kuyruklarda sırasını beklemek, sınavlarda
kopya çekmemek, tebessüm etmek, ders hocasının niyetini suistimal etmemek, vergisini
zamanında ödemek, yalan söylememek, öfke kontrolü gibi meziyetlerle gelişmiş toplumlar
gelişmekte olan toplumlardan daha öndedir.
Beş yıllık İsviçre ve yedi yıllık Amerika hayatımdan sonra artık bu farka yüzde yüz eminim.
Gelişmiş toplumlar sistemlerini güven ve sıkı takip üzerinden yürütürler. Örneğin
Amerika’da her yıl TurboTax veya TaxAct sitesinden insanlar vergilerinin bir bölümünü
geri alırlar. Site size ilk önce mali ve sosyal durumlarınızla ilgili sorular sorar ondan sonra
da doldurduğunuz diğer formlardan yola çıkarak size ne kadar para verebileceğini hesaplar.
Soruları nasıl yanıtladığınız tamamen sizin insifiyatinizdedir. Sistem size son derece güvenir.
İsterseniz sistemi yalan cevaplarla kandırıp daha fazla para geri alabilirsiniz ancak bu suistimalin
de bir çözümünü bulmuşlar. Sizin formlarınızı bir yıl boyunca takip ederek yanlış
formları cezalandırıyorlar. Bir keresinde TaxAct’te doldurduğum yanlış bir form yüzünden
daha sonra beş yüz dolar ceza ödemiştim. Şimdi doldururken daha dikkatli dolduruyorum.
Gelişmiş toplumlarda vergi gibi meseleler şakaya gelmeyen en ciddi konulardır. Kanunlar
gelişmiş ülkelerde sizi dürüstlüğe zorlasa da genel olarak bu tarz toplumların bizden daha
dürsüt olduğunu söylemek mümkündür.
Bir keresinde yaz tatilinde bir akrabamla birlikte Harput’a çıkıyoruz. Akrabam elindeki pet
su şişesini bitirdikten sonra arabanın penceresinden dışarı fırlattı. Ben ses çıkarmadım ama
bozulduğumu farkedince bana “Burası Amerika değil Mehmet!” diyerek anında savunmaya
geçti. “İyi ya burası senin ülken” desem de nafile. Henüz bireysel sorumluluğun toplumu çok
yakından ilgilendirdiğini kavradığımız söylenemez.
İsveç’ten bir yatırımcıyla yapılan röportajda İsveç’in nasıl olur da bu kadar az nüfusla dünya
çapında bu kadar büyük projeler çıkartabildiğini sorarlar. Yatırımcı şöyle cevap verir:
“Bizim kaliteli Üniversite’lerimiz var, zengin iş adamlarımız var, Devletimiz girişimciliğin