Ramazan ay›nda ibadetlerimiz

islam coğrafyası
Aflkabad’da, Sultanahmet Camii’nin benzeri infla edildi
Türkmenistan
Bir pazar yeri
27 Ekim 1991 tarihinde Sovyet Sosyalist
Cumhuriyetler Birli¤i (SSCB)
da¤›ld›¤›nda ba¤›ms›zl›¤›n› kazanan
genç bir cumhuriyet olan Türkmenistan,
‹ran, Afganistan, Özbekistan, Kazakistan
ve Hazar Denizi ile çevrili bir
Orta Asya ülkesidir. Türkmenistan
zengin do¤algaz ve petrol yataklar›,
di¤er Türki cumhuriyetlere göre daha
homojen olan befl milyona yak›n nüfusu
ve stratejik co¤rafi konumu ile
Orta Asya’da ciddi bir öneme sahiptir.
Baflkenti Aflkabat olan Türkmenistan
befl vilayete ayr›lm›flt›r: Ahal, Balkan,
Daflo¤uz, Levap ve Mari. Önemli
flehirleri olarak baflkent Aflkabat’›n d›-
fl›nda Merv, Türkmenbafl›, Daflo¤uz,
Bayram Ali, Çardcov, Köhne, Ürgenç
ve Keski say›labilir. Para birimi Manat
olan Türkmenistan, BM, ‹KÖ, BDT gibi
uluslararas› kurulufllara üyedir.
Türkmenistan topraklar›n›n beflte
dördünü Karakum çölü kaplamaktad›r.
Dünyan›n en büyük gölü olan Hazar
Denizi’nin bir bölümü Türkmenistan
s›n›rlar› içinde kal›r.
‹ran, Irak, Suriye, Anadolu Türkmen
boylar›na ait olanlar için "Türkmen"
deyimi kullan›l›r. Türkmenler,
Türklerin O¤uz soyundand›r. Türkmen
ad› bugün dar manada Türkmenistan
Cumhuriyeti’nde yaflayan Türkmenler
ile Irak, ‹ran, Suriye ve Anadolu’daki
Türkmen boylar›na mensup olanlar
için kullan›lmaktad›r. Türkmenistan’da
nüfusun %77’sini Türkmenler, % 10
kadar›n› Ruslar, %9,2’sini Özbek Türkleri,
% 2,5’unu Kazaklar, %0,9’unu
Azerbaycan Türkleri ve di¤er az›nl›klar
oluflturmaktad›r.
Yusuf Z‹YA • yza301@hotmail.com
Dil ve Din
Türkmenistan’›n resmi dili Türkmencedir.
Türkmenler Türkçenin
O¤uz lehçeleri grubuna giren bir lehçesini
konuflmaktad›rlar. Türkmen
lehçesi Azeri lehçesine ve Türkiye
Türkçesine çok yak›nd›r. Türkmen dili
daha önce Arap harfleriyle yaz›l›rd›.
Ancak Türkmenistan Sovyet Cumhuriyeti’nin
kurulmas›ndan sonra kiril
alfabesiyle yaz›lmaya bafllad›. Türkmenistan
halk›n›n % 89’u Müslüman,
kalan› Ortodoks Hristiyand›r. Türkmenler
sünni olup Hanefi mezhebindendir.
Sovyet yönetimi 1928’de Türkmenler
aras›nda ‹slamiyeti tamamen
kald›rmak gayesiyle din aleyhtar› büyük
bir kampanya bafllatm›fllard›. Bu
Orta Asya’da yürütülen en sert ‹slam
aleyhtar› kampanya idi ve 1941 senesine
kadar sürmüfltü. ‹kinci Dünya savafl›
s›ras›nda kampanya durdurulmuflsa
da 1948’de yeniden bafllat›ld›
ve son y›llara kadar devam ettirildi.
Neticede resmi dini makamlar zay›flad›.
Fakat ‹slami bilincin kaybolmas›n›
sa¤layamad›.
Tarihi
Selçuklularla birlikte Maveraünnehir’e
ve ard›ndan Horasan’a gelen
Türkmenler, daha sonraki dönemlerde
Azerbaycan ve Anadolu’ya da yerleflmifllerdir.
13. yüzy›l›n ikinci yar›s›ndan
itibaren bulunduklar› bölgelerde
çeflitli beylikler, daha sonraki dönemde
de Morgan, Parfiy ve Harezm devletlerini
kurmufllard›r.
18. yüzy›l›n ilk yar›s›nda Ruslar,
Türkmenlerin yaflad›klar› topraklar›
ele geçirme giriflimlerine bafllam›fllar
28
IGMG
PERSPEKTIVE