Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
| 08 Aile<br />
camia | 30 Kasım 2012<br />
Bedensel ve zihinsel engel<br />
neyin engeli?<br />
Rahime Söylemez<br />
Çocuk bekleyen aileler doğal olarak sağlıklı<br />
bir çocuk ümit ederler. Engelli bir çocuklarının<br />
olma ihtimalini dahi maalesef düşünmezler.<br />
Dolayısıyla aileler doğum öncesi, sonrası veyahut<br />
da çocukluğun herhangi bir döneminde<br />
çocuklarının engelli olacağını duyduklarında<br />
büyük üzüntü yaşarlar. Bu yeni durum, onlar<br />
için hiç de kolay olmaz. Bir duygu karmaşası<br />
içerisine girer, bunu, şaşkınlık, öfke, bunalımlar,<br />
üzüntü takip eder. Böylesi zor zamanlarda,<br />
ailenin tüm fertleri birbirine daha çok destek<br />
vermelidir. En önemlisi<br />
de eşlerin birbirlerine<br />
destek olmasıdır. Birbirlerine<br />
destek olan eşler<br />
“kabul sürecini” ancak<br />
karşılıklı anlayış ve dayanışma<br />
ile kolaylıkla atlatabilirler.<br />
Dolayısıyla aile<br />
bireyleri çocuğun bazı<br />
alanlarda engel teşkil<br />
eden durumunu kabul<br />
etmelidirler ki, ileride engeli<br />
olan çocuk kendisi<br />
ve engeliyle barışık bir<br />
hayat yaşayabilsin.<br />
Engel derken tam olarak neyi kastettiğimiz<br />
de önem arz ediyor. Birçok engel durumu<br />
vardır. Örneğin ortopedik engelli, işitme<br />
engelli, görme engelli, zihinsel engelli, felçli<br />
çocuk vs.<br />
Engelli çocuğu olan ailerin maalesef düştükleri<br />
birçok hatalar var. Bu hatalardan birisi<br />
ve diğer çocuklar açısından en önemlisi ise,<br />
ebeveynlerin engelli çocuklar ile aşırı ilgilenmek<br />
suretiyle, engelli ve engeli bulunmayan<br />
çocukları arasında adaletsiz davranmalarıdır.<br />
Aileler engelli çocuğa çok fazla ilgi gösterdiklerinden<br />
dolayı, engeli bulunmayan çocuğu<br />
veya çocukları ihmal edebilmektedir. Engelli<br />
çocuğun sadece alanları sınırlıdır ve bu sebeple<br />
daha çok ilgi ve bakım gerekebilir. Tabii<br />
ki, diğer evlatlara karşı adaletli olma ve onları<br />
ihmal etmeme şartı ile...<br />
Bir çok aile bir taraftan yapıcı olayım derken<br />
diğer yandan da yıkıcı duruma düştüğünü<br />
fark edemiyor. Hatta bazen daha da ileri<br />
gidip engelli çocuğun bakımı ve ihtiyaçlarının<br />
karşılanması için diğer çocuklarını sorumlu<br />
tutabiliyorlar. Elbette ki, engeli olmayan<br />
çocuklara da sorumluluk vermek önemli olmakla<br />
birlikte her iki tarafın psikolojisini de<br />
dikkate almak gerekir. Eğer, engelli çocuk,<br />
kendisini değersiz ve hiçbir işe yaramayan<br />
biri olarak hisseder, engeli bulunmayan çocuk<br />
ise kendine büyük haksızlık yapıldığını ve<br />
anne babasının onu sevmediğini, bilakis onu<br />
bebek bakıcısı olarak gördüğünü düşünürse<br />
problemler başlar. Bu sebeple anne-babalar,<br />
diğer çocuklarına da mutlaka zaman ayırmalı<br />
ve gereksinimlerini dikkate almalıdır.<br />
Yapılan hatalardan bir diğeri ise, ailenin<br />
engelli çocuktan utanması ve onun sosyalleşmesi<br />
yerine pasifleşmesine gayret göstermesidir.<br />
Aileler, engelli çocuklarını dışarıya<br />
karşı izole etmemeli, çocuğun çevre ile iletişim<br />
kurmasına ve kendisini geliştirmesine<br />
imkân ve ortam sağlamalıdır.<br />
Yapılan hatalardan bir diğeri<br />
ise, ailenin engelli çocuktan<br />
utanması ve onun sosyalleşmesi<br />
yerine pasifleşmesine<br />
gayret göstermesidir.<br />
Aileler, engelli çocuklarını<br />
dışarıya karşı izole etmemeli,<br />
çocuğun çevre ile iletişim<br />
kurmasına ve kendisini geliştirmesine<br />
imkân ve ortam<br />
sağlamalıdır.<br />
Ortopedik engelli çocuğu olan ailelere öneriler<br />
Aile, çocuğun bedensel gelişimini sağlayacak<br />
ortamı sunmalı ve her alanda ona<br />
destek olmalıdır. Aksi takdirde, çocuk anlaşılmadığını<br />
zanneder. Destek olurken dikkat<br />
edilecek husus; anne-babaların çocuklarına<br />
vereceği bu desteği orantılı bir şekilde sunmaları<br />
hususudur. Aileler, çocuk, leb demeden<br />
leblebiyi vermemelidir.<br />
Bedensel yetersizliğinden kaynaklanan<br />
durumundan dolayı çocuğu çevreden dışlamamak<br />
gerekir. Zira, engelli<br />
çocuğun da çevresiyle,<br />
akranları gibi ilişki<br />
kurmaya ihtiyacı vardır.<br />
Bu ilişkinin kurulabilmesi<br />
için ona yardımcı<br />
olunmalıdır. Aileler, “Sen<br />
yapamazsın, düşersin”<br />
deyip onun isteklerini<br />
yabana atmamalılardır.<br />
Örneğin yapabileceği<br />
herhangi bir iş ona yaptırabilirler.<br />
Çocuğun davranışlarında<br />
küçük bir<br />
gelişim dahi olsa bunu<br />
ciddiye almalı ve çocuğu bu konuda motive<br />
etmelidir. Bu ilgi ve değer verme engelli çocuğa<br />
güven verir ve cesaretli bir birey olarak<br />
yetişmesine yardımcı olur.<br />
İşitme engelli çocuğu olan ailelere öneriler<br />
Anne-babalar işitme engelli çocukların<br />
kendi aralarında dahi fark olabileceğini unutmamalı.<br />
Örneğin işitme kaybının derecesi,<br />
işitme kaybının başlangıç yaşı ve varsa kullandığı<br />
işitme cihazı ve cihazı kullanma yaşı,<br />
okula gitme yaşı vs. İşitme kaybı olan çocukların<br />
çevreleri de çok önemlidir ve aile, çocuğun<br />
bireysel özellikleri ile dış faktörleri de dikkate<br />
almalıdır. Çocuğun konuşma becerisinin<br />
gelişmesi için eğitim programı düzenli bir şekilde<br />
uygulanmalıdır. Eğitimin yalnızca evde<br />
veyahut da okulda olduğu düşünülmemeli.<br />
Aile bu konuda çocuğun dikkatini birçok yere<br />
çekebilir. Örneğin, çocuk arkadaşlarıyla beraber<br />
hayvanat bahçesine gidip oradaki hayvanların<br />
nasıl ses çıkardıklarını eğlenceli bir<br />
şekilde öğrenebilir. Çocuğun konuşabilmesi<br />
için ilk etapta işitme kaybının erkenden fark<br />
edilmesi ve ona göre çocuğa uygun bir cihaz<br />
seçilmesi gerekir. Çocuğun işitme engeli aileler<br />
tarafından ne kadar erken fark edilirse,<br />
gerek tıbbî teşhis ve tedavisi gerekse, dil eğitimi<br />
o kadar verimli olur. Çocuğun engeli tespit<br />
edildikten sonra, işitsel becerilerine ve dil<br />
gelişimine uygun ortam sağlanmalıdır. Unutmamalıdır<br />
ki, işitme engelli çocuklar verilen iyi<br />
bir eğitimle konuşma becerisini kazanabilirler.<br />
Görme engelli çocuğu olan ailelere öneriler<br />
Görmeyen çocuk, gören çocuk kadar sağlıklıdır<br />
ve onlar da, gören çocuklar gibi bazı davranış<br />
farklılıkları gösterebilirler. Dolayısıyla aile bu<br />
durumu çocuğun görmemesine bağlamamalı<br />
ve telaşa kapılmamalıdır. Önce, çocuğun gelişim<br />
özellikleri ve basamakları ciddi bir şekilde<br />
öğrenilmeli. Karşılaşılan herhangi bir sorunda/<br />
güçlükte çocuğun görme engelli olduğu bahanesi<br />
üretilmemelidir. Her sorunda bunun arkasına<br />
da sığınılmamalıdır.<br />
Görme engelli çocuğa, dokunma duygusu<br />
etkin bir şekilde öğretilmelidir. Engelli doğmuş<br />
olan bebeklere çocuk oyunları, elleri ve<br />
ayaklarını kullanarak öğretilmelidir. Böylelikle<br />
çocuk kendi vücudunu daha iyi tanır, el ve diğer<br />
uzuvlarını da kullanma becerisini geliştirir.<br />
Dokunma duygusunu geliştirmek için çocuğa<br />
küçük yaştan itibaren çeşitli kumaşlardan<br />
yapılmış kıyafetler giydirilmelidir. Çocuk sadece<br />
penye giysiler ile sınırlandırılmamalıdır.<br />
Dokunma duygusunu daha iyi geliştirebilmek<br />
için, farklı cisimlerle doldurulmuş (fasulye,<br />
pirinç, nohut vs.) yastıklar verilmeli veyahut<br />
da evde bulunan eşyaları vererek, dokunarak<br />
eşyanın ne olduğunu bulmasına yardımcı<br />
olunmalıdır. Bu, bir oyun şeklinde yapılabilir.<br />
Çocuğun, evin içerisinde daha rahat hareket<br />
edebilmesi için batıcı ve yaralayıcı olan nesneler<br />
toplanmalı, bu şekilde çocuk güvende<br />
olduğunu hissetmelidir. Çocuk, oyun parklarına<br />
da götürülmeli ve kendi başına kaymasına,<br />
sallanmasına izin verilmelidir. Bunlar çocuğun<br />
bağımsız hareket etmesine yardımcı olacaktır.<br />
Çocuğa bir şeyi öğretirken mutlaka aşamalı<br />
bir şekilde öğretmelilmesi gerekir. Gören<br />
çocuklar nesneleri bir bakışta görür ve gördüklerini<br />
algılarlar. Görme engelli çocuk ise<br />
önce eline alır, dokunur ve parça parça algılar.<br />
Sonradan bütün parçaları birleştirir. Evi ve<br />
algılamayı, dokunmayı çekici kılabilmek için<br />
evdeki eşyaların yerleri değiştirilebilir. Böylelikle<br />
çocuk yeni bir dünya keşfetmiş olacaktır.<br />
(Bu bağlamda görmenin farklı bir teknikle öğretildiği<br />
“Mit den Ohren sehen” (Kulaklarınızla<br />
görün) belgeselini izlemenizi tavsiye ederiz. )<br />
• Çocuğunuzun durumunu kabul<br />
edin ve sorunlar ile yüzleşin. Bunu<br />
ne kadar çok ertelerseniz, o kadar<br />
çok enerji kaybına yol açacaktır.<br />
Kaçtığınız veya ertelediğiniz sürece<br />
hem siz hem de çocuğunuz daha<br />
çok üzülecektir.<br />
• Çocuğunuzu gözlemleyin. Erken<br />
teşhis ve rehabilitasyon için bu<br />
önem arz eder.<br />
• Çocuğunuzun engeli ile alakalı bilgi<br />
sahibi olun ve çevrenizi de bilgilendirin.<br />
Kafanızda bir soru işareti kalmasın.<br />
Bu alandaki terminolojiyi ve<br />
tedavi imkânlarını araştırın.<br />
• Çocuğunuzla birlikte geçirdiğiniz<br />
zaman sizi kendiniz için vakit ayırmaktan<br />
alıkoymasın. Kendinize günün<br />
yorgunluğunu atabileceğiniz küçük<br />
anlar ayırın.<br />
Altın öğütler<br />
Zihinsel engelli çocuğu olan ailelere öneriler<br />
Eğer çocuğunuz zihinsel engelli ise anne-baba<br />
olarak size pekçok iş düşmektedir.<br />
Çocukta öğrenme problemi var ise haliyle<br />
konuşma ve konuşanı anlama problemi de<br />
olabilir. Bu sebeple, çocuğun dil gelişimi<br />
desteklemeli. Örneğin iyi bir dinleyici olmakla<br />
işe başlanabilir. Çocuğu dinlemek, onun<br />
açısından fark edilmek demektir. Bu da çocuğu<br />
konuşmaya teşvik edecektir. Yapılan<br />
herhangi bir iş hakkında konuşulmalı ve basit<br />
talimatlar vererek çocuğun neyi yapması<br />
gerektiği öğretilmeli. Burada dikkat edilmesi<br />
gereken husus, çocuğun yapması istenilen<br />
işin çocuk tarafından anlaşılıp anlaşılmadığının<br />
tesbit edilmesidir. Çocuklar, bazen<br />
istenileni yapmayabilirler. Bunun sebebi ise<br />
istenilen o şeyi anlamamış olmalarıdır. Çocuğun<br />
bildiği kelimeler ile öğretilmek istenen<br />
kelimeler harmanlanarak net bir şekilde<br />
kullanılmalı, gerekirse tekrarlanmalıdır. Yanlış<br />
telaffuz ettiklerinde kırıcı olmadan düzeltilmelidir.<br />
Buna ek olarak, kaba hareket ve<br />
ince hareket becerilerinin gelişimi desteklenmelidir.<br />
Bir uzmandan örneğin ergo ve fizyo<br />
terapistlerden yardım alınabilir. Ayrıca, görme<br />
ve işitme becerileri de desteklenmelidir.<br />
Örneğin, şekil tahtasına göre şekilleri yerleştirme<br />
oyunu oynanabilir. Eşyaları renklerine<br />
ve büyüklüklerine göre ayırma deneyleri yapılabilir.<br />
Aynı şekilde, ses ayırımı, sesler arasındaki<br />
farkı tanıyabilmeleri için değişik hayvan<br />
sesleri kullanılabilir. Hangi seslerin aynı,<br />
hangilerinin farklı olduğu sorulabilir. İletişim<br />
becerilerini geliştirebilmek için evcilik oyunları,<br />
taklit oyunları, cümle tamamlama oyunları<br />
oynanabilinir. Örneğin, Yemeğimi ... yerim!<br />
Suyumu ... içerim! gibi.<br />
• Duygularınızı saklamayın. Sizi rahatsız<br />
eden konuları diğer aile bireyleri<br />
ile paylaşın.<br />
• Tüm sorumluluğu üzerinize almayın.<br />
Aile içerisinde paylaştırın.<br />
• Duygularınızın dilini öğrenin. Öfkeli<br />
ve kızgın anınızda ne yapmanız gerektiğini<br />
ve bunları nasıl kontrol edebileceğinizi<br />
öğrenin.<br />
• Çocuğunuza ve kendinize acımaktan<br />
vazgeçin. Hayata olumlu bakmayı<br />
ve küçücük gelişmeler dahi<br />
olsa mutlu olmayı bilin.<br />
• Sizin durumunuzda olan birçok aile<br />
var. Yalnız olmadığınızı bilin! Neden<br />
ve niçinleri bırakıp hayatın size sunduğu<br />
nimetlerin farkına varıp halinize<br />
şükretmelisiniz.<br />
• Diğer çocuklarınıza, eşinize, sevdiklerinize<br />
ve hobilerinize de zaman<br />
ayırmayı unutmayın.
Change language