13.07.2015 Views

¿ Por que; no te callas?: El alcance de una frase en el (des ...

¿ Por que; no te callas?: El alcance de una frase en el (des ...

¿ Por que; no te callas?: El alcance de una frase en el (des ...

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

Discurso & Sociedad, 3(2) 2009, 224-252229Adriana Bolívar,“¿<strong>Por</strong> qué <strong>no</strong> <strong>te</strong> <strong>callas</strong>”: Los <strong>alcance</strong>s <strong>de</strong> <strong>una</strong> <strong>frase</strong> <strong>en</strong> <strong>el</strong><strong>de</strong>s<strong>en</strong>cu<strong>en</strong>tro___________________________________________________________los <strong>te</strong>xtos o las estructuras <strong>te</strong>xtuales por sí mismas, aun<strong>que</strong> sus palabras seanrecon<strong>te</strong>xtualizadas por los medios a su manera, como es <strong>el</strong> caso <strong>de</strong>l ¿porqué <strong>no</strong> <strong>te</strong> <strong>callas</strong>?Los ma<strong>te</strong>riales empleados <strong>en</strong> es<strong>te</strong> estudio son variados e incluy<strong>en</strong> <strong>el</strong>vi<strong>de</strong>o <strong>en</strong> YouTube y su transcripción 1 , también un total <strong>de</strong> 50 <strong>no</strong>ticias <strong>que</strong>reportaron y evaluaron <strong>el</strong> hecho <strong>el</strong> mismo día o <strong>el</strong> día sigui<strong>en</strong><strong>te</strong>, y <strong>te</strong>xtosusados <strong>en</strong> otros estudios: titulares y <strong>no</strong>ticias <strong>de</strong> otras Cumbreslati<strong>no</strong>americanas (Bolívar, 2008a y <strong>en</strong> pr<strong>en</strong>sa), y 26 programas <strong>de</strong> AlóPresi<strong>de</strong>n<strong>te</strong> (Bolívar, 2009).La reacción global: <strong>el</strong> trayecto <strong>de</strong> la <strong>frase</strong> ¿por qué <strong>no</strong> <strong>te</strong><strong>callas</strong>?Una forma <strong>de</strong> calibrar <strong>el</strong> impacto <strong>de</strong> la <strong>frase</strong> es a través <strong>de</strong> in<strong>te</strong>rnet. Esto fu<strong>el</strong>o <strong>que</strong> hizo Poss<strong>en</strong>ti (2008), qui<strong>en</strong> analizó <strong>el</strong> ev<strong>en</strong>to <strong>de</strong>s<strong>de</strong> la perspectiva <strong>de</strong>ltrayecto <strong>que</strong> siguió la <strong>frase</strong> <strong>de</strong>spués <strong>de</strong> pronunciada. En su investigación seapoyó <strong>en</strong> la <strong>no</strong>ción <strong>de</strong> formación discursiva, re-examinada por Maingu<strong>en</strong>eau(2006), y estudia la circulación y la in<strong>te</strong>rpretación <strong>de</strong> la <strong>frase</strong> <strong>en</strong> otrosdiscursos. <strong>El</strong> plan<strong>te</strong>ami<strong>en</strong>to <strong>te</strong>órico <strong>de</strong> Maingu<strong>en</strong>eau, <strong>en</strong> <strong>el</strong> <strong>que</strong> se apoyaPoss<strong>en</strong>ti (2008: 112), con<strong>te</strong>mpla la difer<strong>en</strong>cia <strong>en</strong>tre <strong>el</strong> concepto original <strong>de</strong>formación discursiva y <strong>el</strong> <strong>de</strong> “posicionami<strong>en</strong>to”, <strong>de</strong>finido <strong>en</strong> térmi<strong>no</strong>s <strong>de</strong>unida<strong>de</strong>s tópicas y <strong>de</strong> espacios para las prácticas verbales. <strong>El</strong> análisis seconc<strong>en</strong>tra <strong>en</strong> re<strong>de</strong>s <strong>de</strong> unida<strong>de</strong>s <strong>de</strong> or<strong>de</strong>n diverso, <strong>que</strong> pue<strong>de</strong>n ser léxicas,proposicionales o fragm<strong>en</strong>tos <strong>de</strong> <strong>te</strong>xto <strong>que</strong> permi<strong>te</strong>n la bús<strong>que</strong>da <strong>de</strong> lostrayectos <strong>en</strong> in<strong>te</strong>rdiscursos. Así, Poss<strong>en</strong>ti se conc<strong>en</strong>tra <strong>en</strong> <strong>el</strong> acon<strong>te</strong>cimi<strong>en</strong>tomediático sigui<strong>en</strong>do <strong>el</strong> recorrido <strong>de</strong> la <strong>frase</strong> ¿por qué <strong>no</strong> <strong>te</strong> <strong>callas</strong>? y suin<strong>te</strong>rpretación por difer<strong>en</strong><strong>te</strong>s audi<strong>en</strong>cias.Según Poss<strong>en</strong>ti (2008: 113-114), la <strong>frase</strong> llamó la a<strong>te</strong>nción por tresrazones: a) por sus condiciones <strong>de</strong> producción, b) por <strong>el</strong> to<strong>no</strong> <strong>en</strong> <strong>que</strong> fueproferida y por <strong>el</strong> ethos implicado, y c) por las carac<strong>te</strong>rísticas <strong>de</strong> Chávezcomo gobernan<strong>te</strong>. De acuerdo con las condiciones <strong>de</strong> producción, se trataba<strong>de</strong> <strong>una</strong> reunión <strong>en</strong> la <strong>que</strong> participaban jefes <strong>de</strong> estado, existía un protocolo<strong>que</strong> re<strong>que</strong>ría circunstancialm<strong>en</strong><strong>te</strong> hablar poco y se regía por <strong>no</strong>rmas clásicas<strong>de</strong>l l<strong>en</strong>guaje diplomático. En es<strong>te</strong> aspecto, como dice Poss<strong>en</strong>ti, Chávez violólas dos reglas: la <strong>de</strong> <strong>no</strong> respetar <strong>el</strong> tiempo y la <strong>de</strong> usar un l<strong>en</strong>guaje “<strong>de</strong> rua”para dirigirse a los adversarios (p. 114). Igualm<strong>en</strong><strong>te</strong>, según él, <strong>el</strong> rey JuanCarlos violó las mismas reglas por<strong>que</strong> dirigió <strong>de</strong> manera inesperada <strong>una</strong>pregunta/or<strong>de</strong>n a Chávez. En lo <strong>que</strong> respecta al to<strong>no</strong> per<strong>en</strong>torio <strong>en</strong> <strong>que</strong> fueproferida la pregunta, Poss<strong>en</strong>ti señala dos cosas in<strong>te</strong>resan<strong>te</strong>s. <strong>Por</strong> un lado,<strong>que</strong> la fuerza <strong>de</strong>l <strong>en</strong>unciado fue mayor por haber sido pronunciada fuera <strong>de</strong>protocolo y, por otro, su in<strong>te</strong>rv<strong>en</strong>ción y to<strong>no</strong> estaban legitimados por tratarse<strong>de</strong> un rey con cierto prestigio <strong>en</strong>tre los <strong>de</strong>mócratas. En lo <strong>que</strong> concierne al

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!