Artea Historia I. Juan Plazaola - Etor-Ostoa

JUAN PLAZAOLA
24 — EUSKAL ARTEAREN HISTORIA I
motzeko eta egitura ederreko baina adardura desagertu zaien bi hausnarkariren gorputzak gainjarri
zaizkio. Beste maila beheragoko batetan beste hiru zaldi eta interpretatzean zalantza sortzen
duten beste irudi batzuk agertu dira. Nabarmenena zera da, haitzgaineko erliebe txikian burutuak
direla irudiak. Beren estiloz Erdi-Madeleine aldikoak dirudite, berrienaren muga aldekoak,
alegia.
HARISTOI. Isturitzeko kobazulotik oso gertu eta azpialdean, Haristoiko kobazuloa dago, Otsozelaya
ere deitzen zaiona, non lau zaldi, bisonte bat, orein bat eta hegazti buru bat ikus
daitezkeelarik. Erdi-Madeleine aldikoak dira.
ALKERKI. Urdazubin (Nafarroan) Alkerdi kobazuloko lehen haitzetako pinturak Casteretek
aurkitu zituen 1939. urtean. Beranduago, J.M. Barandiaranek beste lau aurkitu zituen. Kobazuloko
bi gunetan kokatutako bi grabatu multzo dira. Bata, sarreraren aurrez aurre dago, 20 bat
metrotara. Bigarrena berriz, beste honetatik 40 bat metrotara pasabide estu baten sakoneran.
Beste batzuen artean gailentzen dira orein baten grabatua, osatu gabeko, baina konkorra eta isats
oso luzea nabarmenduak dituzten bi bisonterenak, eta beharbada otso baten buruaren grabatua.
Behe-Madeleine aldian kokatzen dira.
ETXEBERRI. Gamere-Zihigan (Zuberoan), Etxeberriko-Karbian, Boucherrek 1950. urtean
aurkitu zituen oso nekez igo zitekeen leku batetan, sarreratik 200 bat metrotara zenbait irudi.
Irudiak zerbait itxusituak daude, beltzez eginak dira baina puntu eta mantxa okreak dituzte.
Kobazuloaren bi aldetako hormetan, hamabi zaldi, bisonte pare bat, eta beste ahuntz pare bat
ere zenbatu daitezke. Irudi batzuk buztin zuri gainean behatzez eginak dirudite.
Oraindik ere igoera zailagoa duen tontor batetan, beste bost zaldi eta beste baten trazuak, eta
gehitu behar zaizkien ahuntz bat, bisonte bat eta zenbait tanto gorri multzoa aurkitu da.
Leroi-Gourhanen ustez, bi animalia parekatzea zaldia-bisontea eta beste hirugarren animalia
baten (hemen ahuntza) etenik gabeko gaiari buruzko bi multzo berdinen santutegi bat da. Antropologo
batzuk, zenbait irudi Auriñaciense aldian kokatzen dituzte. Leroi-Gourhanek
Erdi-Madeleine aldiraino atzeratzen ditu.
GOIKOLAU. Berrituan (Bizkaia), Goikolau kobazuloko irudiak J.M. Barandiaranek aurkitu
zituen 1962.ean. Bost taldeetan banaturiko grabatu sail bat da. Batzuetan, bata bestearen gainean
bizkarra jarria duten animalia eskema osatugabeen irudiak dira; hainbesteko pila bata bestearen
gainean, non, erraza ez den izaten zein animalia espeziea den ezagutzen, ahuntzen bat edo
beste izan ezik. Aurkitzailearen beraren ustetan, postpaleolitikoan kokatu behar dira eta aztarnategiko
zenbait mailetako hilobi izaerarekin lotu.
SINHIKOLE. Burdeoseko espeolologo talde batek 1971 eko abuztuan Sinhikoleko-Karbia
kobazuloan haitzetako arte aztarnategi berri bat aurkitu zuen. Areto bakar bat da, luzeran 60
cm. eta zabaleran 10 dituena, oso irudi gutxikoa baina, kalitate bikaineko zaldi bat eta bisonte
bat azaltzen dira. Zaldia, ingurune beltzez eta oso isats luzeaz margotua dago. Barrutik, ilajearen
eta buruaren margotze bikoitza gorriz egina da, hutsarte bat begiarentzat utziz. Bisontea, zaldiaren
gainean kokaturik dagoena, osatu gabea da. Bere ilezerra haitzaren ertzak osatzen du. Bi
irudi hauen eskuinetara, bisontearena dirudien beste irudi osatu gabeko bat dago. Zaldiaren
aurrealdeko azpialdean, nekez uler daitezkeen trazu gorri batzuk ere badaude.
ARENAZA. Aranzadi Elkarteko kideek, 1973.go neguan haitzetako arte aztarnategi berri bat
topatu zuten Galdameseko Arenaza kobazuloan. Irudiak, nekez igo daitekeen ganbara txiki
batetan daude. Erdi-esferazko gela bat da, sarreraren ia bestaldeko muturrean kokaturik, goraka
doan luzapen bat dago, eta orein eme talde bat azaltzen da. Gutxi zainduta edo, oso egoera
txarrean daude, haitzak nozitu duen zartatzearen ondorioz. Orein emeak, Kantabriako beste
kobazuloetan erabilitakoaren antzera, punteatze teknika erabiliz, gorriz margotuak daude. Xehetasun
honek eta oreinak nagusi izateak, astur-santandertar aldeko artearekin ahaidetasun gertuagokoren
bat adierazten duela dirudi, Laperra Bentari buruz aipatu den bezala, iparpiriniar
artearekin baino. Beren estiloagatik badirudi irudi hauek antzinako madeleiniar sailean atxiki
behar direla.