Artea Historia I. Juan Plazaola - Etor-Ostoa

JUAN PLAZAOLA
46 — EUSKAL ARTEAREN HISTORIA I
El Sotillotik datorren ezkila-formako katilua zoragarria iruditzen zaigu, bere inguruko jokoen
balioa areagotuz, geometria irudiz tarteka zituen ebakiduretako pasta zuria galdu aurretik,
bereziki dotorea izan behar zuena eta azken batean, profil soil baten xarma gordetzen du, erritozko
distirarena antzo.
Ezkila-formako profil irekikoa da Sorginaren Txabolatik (Chabola de la Hechicera) ateratako
edontzi txikia, sarezko inguruketak, puntu, marra eta erronbo guneak txandakatuz sabelalde
osoa estaliz.
ZERAMIKAKO KAXAK. La Hoyako ontzigintzako bilduma joritik, arte historialariaren begirada,
bere forma eta profil ugaritasunak erakartzen du eta ugaritasun horretatik aukeraketa bat egin
behar izanez gero, berorren bikaintasun bezala azpimarratuko genituzke lau hanka gainetako
zeramikazko kaxa ospetsuak. Mende batzuk beranduago, euskal etxe tradizionaletan erabili eta
apaintzeko ziren kutxa haien ebaketa eta mozketa banda paraleloetan eta kontrastean puntu,
marra, singi-sanga eta triangeluez apainduriko edertasuna ekarriko digute gogora kaxa hauek.
Neolitiko garaiko zeramiken apainketa urri eta landu gabekoak ez badu arte historialariaren
arreta zirikatzen, ezin esan daiteke gauza bere edergarritarako gauzakiez, non, sarrienetan apaingarritasun
asmoa bera den, bakarra ez bada ere, nabariena, erabileraren ondoan garrantzi handiz
datorrelako.
5. Hormirudiak eta grabatuak
Ez da eginkizun xamurra Burdin Aro eta Brontze Aroaren arteko mugak finkatzea. Bestalde,
postpaleolitoko pinturek oso gutxitan ematen dituzte kronologia nabarmenak. Berrienak Burdin
Aroan eta erromanizazio aldian kokatu litezke. Baina, zenbaitzuk badira Solakoba eta Kortesen
Brontze aldiraino eta baita, ikerlari batzuek ustetan, Neolitikoraino ere eraman beharko
liratekeenak. 42
Estilizazioak eta eskematizazioak
Hormetakoak diogu eta ez haitzetakoak, aipatuko ditugun pintura eta grabatu apurrak kobazuloetan
aurkitzen direlako; badira haizpe babesetan aire librean eta berriki miatu ditugun horma
eta bizitokietan ere, Nafarroako Kortesetan gertatzen den bezala.
Ordenamendu formal eta estilistiko bati jarraituz, oraingoz badaezpadazkoa besterik ez den
eta eztabaidagarri eta litekeenaren alorrera eramaten gaituen kronologia arazoa utzi eta, has gaitezen
estilizazioak bezala aipatzen ditugun aztarnak aurkitu izan diren lekuak izendatzetik.
Solakoba
Jokano herriko Lacozmonteko Solakoban, 1961. urtean J.M.Barandiaran jada, bere lehen
probak egiten hasi zen, gerora indusketa zenbait kanpaina A. Llanosekin burutu bazituen ere.
Delako kobazulo honetan zazpi maila ere izendatu dira, Brontze Arotik erromanizaziora arte
doan denboraldi luze bati dagokiolarik.
Azken Brontze alditik erabilia den kobazulo bat da, baina, K.a. 700etik K.o. 300 bitartekoa
izan litekeen aldian bertan behera utzia izan zena. Kanpotik nekez ikusi daitekeena eta malkar
arrokatsu batetan kokatua den kobazulo hau Apellanizen ustetan, kultura desberdina zuten
kastroetako biztanleetatik gordetzeko babeslekua izan zitekeen.
Litekeena da, kobazulo hau bizitoki ez izatea, eta giza errautsik aurkitu ez badute ere, erritozkoak
izan zitezkeen suen arrastoak azaltzen dira. Kobazuloa erlijio ospakizunetarako erabilia
izan zitekeen, eta zentzu honetan ulertu beharko lirateke hormatik askatuta gaur egun blokeetan
ikus daitekeen edergarriak. Grabatu apur batzuk badaude, baina, pinturak dira gehien azaltzen
direnak.