Artea Historia I. Juan Plazaola - Etor-Ostoa

JUAN PLAZAOLA
4. Zeramikak
44 — EUSKAL ARTEAREN HISTORIA I
Buztingintzaren adierazpena
Lehen aipatu dugun bezala, Epipaleolitiko aldian, aurreko aldietakoen garapenak sumatzen
diren harrizko tresnak erabiltzen jarraitzen da, ekarpen txikikoak dira. Aizkora leunduak azaltzen
dira; tresna geometrikoak ugari dira eta “igitai piezak” deiturikoak azaltzen dira, aleak biltzearekin
zerikusirik badutenak zalantzarik gabe. Neolitikoan zeramika azaltzen denean zenbait
berrikuntza ere ikus daiteke, behar berriei erantzunaz, hara nola, aleak bihitegietan pilatzea,
elikagai modu berriak, eta abar. Ondorioz, ekonomia-gizarte egituretan modu berriak agertuko
dira.
Gure ikuspuntu guztiz estetikotik ez dugu ia ezer aipatzekorik, balio berezia duenik epipaleolitikotik
gertuko oinarrizko harri langintzari gagozkiolarik. Buztingintzaren behaketa eta
azterketak, berriz, errazago erakartzen gaitu. Zilegi litzateke, mendeetan zehar, prehistoriako
gizona burutzen ari den garapena buztingintzan argiago sumatzen dela esatea, bai bere estetika
sentsibilitatean eta bere arte sormenean. Esan liteke buztinaren berezko biguntasuna eta zuzeneko
eskulangintzarako bere erabilera errazak jende haiek gonbidatu egiten zituela dekorazio eta
artea burutzera, izatez iheskorragoak eta gogorragoak ziren beste langaien euskarriek ez bezala.
Bizitzaren praktikotasunerako eta egunekorako buztinezko ontziak erraz egokitzeak bere
erabilera orokorra adierazten du. Horregatik esan izan ohi da, ozenegi agian, “buztingintza dela
giza adimenaren sorkaririk bikain eta emankorrenetako bat” 39 .
Egituren garapena eta apainketa
NEOLITIKOA. Buztingintza artea Euskal Herrira Neolitikoarekin iritsi zen. Euskal haitzuloetako
neolitiko maila antzinakoetan aurkitutako zeramika eskuz egina da, teknika zakarrekoa,
kimikoki ez purua, arrauzkarazkoa eta ez oso itxura gozokoa, bere akats eta irregulartasunengatik.
Aztarnategi batzuetan aurkituriko gaiei buruzko ondoriozko ohar batzuk gogora ditzagun.
- Arenaza I.ean Neolitikorako iragaite alderako harrizko ostilamenduen artean, zeramika leuna
aurkitu da, arrauzkarazkoak, dekorazio kardiala txertatutakoak batzuk.
- Santimamiñen, ildo ebakien dekorazioa duten kareztaturiko edontzi zati ugari.
- Kobeaga II n, Ispasterren azaltzen da jada ezkila-formako edontzia.
- Marizulon, (Urnietan) zeramikak eta norberaren apaingarritarako gauzak maila berriagoetan.
- Fuente Hoz-en (Anuzita) neolitiko zeramika zati bakar batzuetara murrizten da, dekoratu
gabeak, beranduago hilobi mailan azalduko direnen antzekoak: pasta iluneko edontziak, lauak,
arrauzkarazkoak
Kutzamenditik, (Olarizu) Gasteiztik gertuan dagoenetik datoz ebakidura zeramika zati batzuk.
Ez zeramikako gauza apur horietan, ez eta (K.a. laugarren milurtearen azkenekoak) harrizko
tresnetan ere, ez da aurkitzen beren egitura edo dekorazioko gehigarriengatik zentzu estetiko
bereziren bat adieraziko duenik. 40
TRANTSIZIOKO NEOLITIKOA. Los Husosen Neolitiko transizioko (K.a. 3.000. aldekoa) bezala
hartzen den aztarnategian Elvillar herrian, Kantauri mendilerroaren hegoaldeko isurialdean kokaturikoan
1965 eta 69 bitartean Apellanizek miatutakoan, harri langintzako xafla eta harraskagailu
askoz gainera, zeramika ugari azaldu da, leuna, arrauzkarazkoa. Baina, honetan jada, azaltzen
da oinarrizko dekorazio bat, marra horizontalezko ebakidurak, triangeluak eta tresna zulatzaileen
grabazioak.
Garai honetatik aurrera, zeramikan, modu desberdinetan egindako aldaskak dituen apainketa
bat zabalduko da, apartean modelatu eta edontziak erabilgarriagoak izan daitezen gainean
itsatsita, profilaren aldaketa bat eragingo dutenak. Guzti honi erastekoa da gainazalaren apainketa
barietatea, behatz muturrez, hatzazkalez eta espatula ertzez gauzatua, guztiak Euskal Herrian
zabalduz eta mende askotan zehar bere erabilerari eutsiz.