125. zenbakia - Jakin
125. zenbakia - Jakin
125. zenbakia - Jakin
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
SINPLETASUNETIK KONPLEXUTASUNERANTZ<br />
• P.M. ETXENIKE, J.M. PITARKE, F. PLAZAOLA •<br />
goak diren distantzietara mugatzen dira, eta une honetan<br />
efektu horiek nabariak bilaka daitezkeeneko laborategiko<br />
esperimentuak burutzea ezinezkotzat jo dezakegu. Era horretako<br />
esperimentuak heltzear daudekeen ideia berriekin<br />
bildu eta kontrastatu ahal izatearen ondorioak gure irudimenetik<br />
kanpo daudenaz ziur egon gaitezke.<br />
Sinpletasunetik konplexutasunerantz<br />
Materia Kondentsatuaren Fisika<br />
Mekanika Kuantikoa plazaratu bezain laster nukleo,<br />
atomo, molekula eta solidoen Fisikaren oinarriak ezarrita<br />
zeuden. Alabaina, esperientziak sinpletasunetik konplexutasuneranzko<br />
bidea luze eta aurresanezina dela erakutsi<br />
digu, propietate berri eta emergenteen bilaketan, horretarako<br />
teknikaren garapenak berak funtsezko zeregina bete<br />
duelarik. XX. mendeko materia kondentsatuaren fisikaren<br />
bilakaeran aurki ditzakegun bi adibide adierazkor aipatuko<br />
ditugu: transistorea eta supereroankortasuna.<br />
Tr a n s i s t o re a ren asmakizuna Bell laborategietan gauzatu<br />
zen, Mervin Kelly lehendakariordeak 1945. urt e a n<br />
abiaturiko oinarrizko ikerketa-programa baten baitan.<br />
Kelly-k zientzialari teoriko eta esperimentalak bildu zituen,<br />
garai hartan garatu berriak ziren erdieroaleak telefono-zerbitzuen<br />
hobekuntzan erabiltzeko asmoz. Lantegi<br />
pribatu batean oinarrizko ikerketa-programa gauzatzen<br />
den lehen aldia zen, eta ondorioa bikaina izan zen: 1948.<br />
u rtean John Bardeen-ek, William Shockley-k eta Wa l t e r<br />
Brattain-ek transistorea asmatu zuten. Asmakizun horrek<br />
konplexutasuneranzko ikerkuntzaren garrantzia agerian<br />
utzi zuen, sinpletasunaren barrutian aurresanezinak diren<br />
propietate eta ideia berriak aurki daitezkeela erakutsiz.<br />
S u p e re ro a n k o rt a s u n a ren fenomenoa Kammerling<br />
Onnes-ek aurkitu zuen esperimentalki, 1911. urtean, merkurioak<br />
oso tenperatura txiki batetik behera (tenperaturak<br />
har dezakeen baliorik txikienetik oso hurbil, ~-273 °C)<br />
e rresistentzia elektrikoa galdu egiten duela erakutsiz.<br />
1930eko hamarkadan materia osatzen duten part i k u l e n<br />
banakako jokabidea (sinpletasuna) ezaguna zelarik ere ,<br />
19<br />
JAKiN
Change language