125. zenbakia - Jakin

SINPLETASUNETIK KONPLEXUTASUNERANTZ
• P.M. ETXENIKE, J.M. PITARKE, F. PLAZAOLA •
igortzen du espaziorantz. Lur planetan horrelako konfinamendu
grabitatoriorik gerta dadin ezinezkoa da; beraz,
nukleoen konfinamendu hori bestela egin behar da.
F u s i o - e rreakzioak lortzea, era kontrolatuan zein kont
rolgabean, ez da berehalakoa. Egun garatzen ari den fus
i o - e rreakzioetarako teknologian lehenengo urratsa fusioko
erre g a i a ren elektroien eta ioien zopa lortzea da, p l a s m a
hain zuzen ere. Plasma gure planetan agerian ez dagoen
m a t e r i a ren beste egoera da, laugarrena hain zuzen ere. Lurrean
ez aurkitu arren, unibertsoko materiaren %99 plasma-egoeran
dago. Solido bat berotuz, likido bihurtuko da
eta, areago berotuz, lurrundu egingo da, gas bihurtuta. Berotzen
jarraitzen badugu, tenperatura 11.000 °C-ra iristean,
g a s a ren atomoak elektroiak galtzen hasiko dira eta elektro i
negatiboz eta ioi positiboz osaturiko zopa bilakatuko dira.
H a l e re, egoera honetan ez da oraindik fusio-erre a k z i o r i k
g e rtatuko, ioi positiboen arteko aldarapen-indarra baitago.
Baina plasma areago berotuz gero, ioi edo nukleo horiek
abiadura galanta har dezakete, eta abiadura horri esker
g e rta daiteke indar aldaratzailea gai ez izatea nukleoen arteko
talkak eragozteko. Esperimentalki frogaturik dago hori
posible dela, baina horretarako plasmaren tenperaturak
itzela izan behar du, gutxienez 100 milioi gradukoa. Te n-
peratura horretan fusio-erreakzioak gertatzen has daitezke,
baina bakar batzuk gertatzea ez da nahikoa, tenperatura
h o rretara iristeko erabiliriko energia ikaragarria izan baita.
K o m e n i g a rriena da denbora-unitateko fusio-erre a k z i o e n
k o p u rua handia izatea. Ikusten ari garenez, fusioak zurg a t-
zen duen energia oso handia da eta, jakina, fusioko zentral
batean fusioan lorturiko energiak kontsumiturikoa baino
askozaz ere handiagoa behar du izan.
Gaur egun, fusio proiektuak nazioarte mailakoak dira,
proiektu horien diru-eskaerak itzelak baitira. Belaunaldi
honetako esperimentuek «break-even» inguruko egoera
lortu nahi dute, hots, fusioak sorturiko energia eta fusiora
iristeko erabili den energia berdinak izatea. Hurrengo belaunaldiko
erre a k t o reetan ignizio-baldintzetako plasma
lortzea espero da: hots, plasma fusio erreakzioetarako bal-
39
JAKiN