125. zenbakia - Jakin

SINPLETASUNETIK KONPLEXUTASUNERANTZ
• P.M. ETXENIKE, J.M. PITARKE, F. PLAZAOLA •
«Bai, bai —erantzuten zion Fitzgerald-ek—, diru askoz gehiago
daukate» —kantitatea—.
Maila bat bestearekin lotzeko arrastoak egon arre n ,
ezinezkoa da aglomerazioak sortzen duen konplexutasuna
deduzitzea. Izan ere, XX. mendeko zientziaren egiturak
e t a ren giltza «prozesu emergenteena» izan da. Horre n
adibide esanguratsu batzuk aipatzearren, supere ro a n k o r-
tasuna, superjariankortasuna, Hall efektu kuantikoa... Horrek
ez du esan nahi, hala ere, arlo batean erabiltzen diren
ideiak eta teknikak bestetan erabilgarriak ez direnik.
K o n p l e x u t a s u n a ren ulermen hori, hots, osotasuna
bere zatien batura baino askoz gehiago izatea, fisika kuant
i k o a ren arr a k a s t a ren oinarrian dago. Eta hori dela-eta,
m a t e r i a ren ezagutzaren bidez gure onurarako erabili dugu.
Aldaketa iraultzailea sortu du energia ekoizteko eran,
komunikatzeko eran, harremanetan, ekonomian; hitz bat
e a n esanda, kulturan aldaketa itzela eragin du.
Etorkizuna
Atal honi hasiera emateko Nature aldizkari zientifiko
ospetsuaren J. Maddox zuzendari ohiaren hitzekin abiatuko
gara.
Azken mendeak, aurkikuntza- eta berrikuntza-uzta ederra
ekarri du. Hala eta guztiz ere, hurrengo mendeetan
oraindik aurrerapen aberatsagoak lortuko dira. Zientzia
bere hastapenetatik amaieratik baino hurbilago dago.
A rgi dagoena hauxe da, iraganean bezala orain ere aurresan
gabeko eta aurresan ezinezko sorpresak izango ditugula.
XIX. mende amaieran nork imajina zezakeen denbora
gutxira Eisntein-ek honakoa proposatuko zuela, hots,
ezerk ezin duela argia baino abiadura handiagoz bidaiatu?
Edo berehala aurkituko zela unibertsoa zabaltzen ari dela?
Edo DNA-ren egiturak emandako bizitzaren azalpena kitzik
a g a rria izango zela bizitza pro z e s u a ren xehetasun gehiago
u l e rtzeko? Hurrengo mendeetan mota honetako hainbat
s o r p resa egongo da. Inork ezin du aurresan sorpresa horiek
zeintzuk izango diren eta nora eramango gaituzten.
29
JAKiN