12.07.2015 Views

Historia dalla scola dalla Val Tujetsch

Historia dalla scola dalla Val Tujetsch

Historia dalla scola dalla Val Tujetsch

SHOW MORE
SHOW LESS
  • No tags were found...

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

cussegl da <strong>scola</strong> giu detg: "Quels tg'on nuet, tarmettan la paja a tgèsa: quels tg'on enzatgeifon se daivets!"Ils <strong>scola</strong>sts da <strong>Tujetsch</strong> mavan adina a conferenza. Quella veva liug il bia a Mustérella "Cruna". Quei eri dis da biala poesia e da pign cuost. Caffe cumplet tiella "Veva" per 60raps e pil "surmeister pign" custav'ei aunc meins!"Leger stuevan mes <strong>scola</strong>rs fetg bia. Buca bustabiar pli; nus vevan la fibla. Gruppasda plaids; alla fin adina "vianter" e "costas". ‐ Jeu vevel dus differents cudischs da <strong>scola</strong> cunlien differentas caussas zun capeivlas. Las classas superiuras havevan il cudisch da professerPlaci Condrau. Il principal era denton la "bibla", il scriver ed il quen.(1863 igl atun ha Cavelti frequentau il cuors da repetiziun a Cuera ed obteniu l'admissiun. Lu eis el vegnius eligius <strong>scola</strong>st aSurcasti per 220 frs. plus 20 dil cantun. Staus leu a cuost tier sur Caviezel, dus unviarns. Quei stupent um ha giu grondainfluenza sin Cavelti ed ha animau el da studegiar vinavon. Duront las vacanzas ha el pia studegiau latin tier plevon Laim aLags. Plev. Caviezel ha lu priu in di Cavelti ed ei ins cun el a S. Pieder (Feldkirch) e giu quitau ch'el survegni "costags" elmarcau. El ha entschiet cheu cun la II. latina e perfin dau uras privatas ad auters ed aunc fatg la quarta leu. Lu han ilspaders gesuits piars leu il gimnasi e salvau ina casa sco <strong>scola</strong> privata; avon vevan els <strong>scola</strong> statala. Cavelti fa perquei la5avla el gimnasi dil stadi, la sisavla a Sviz; suenter va el ad Innsbruck cun Simeon, Augustin e pres. Wellinger. Leu ha elstudegiau la filosofia; teologia a Cuera. Morts lu a Cuera sco domcantor.)Collega da Rudolf Cavelti a <strong>Tujetsch</strong> fuva lezs onns Fidel Caderas da Ladir. Era quel ha, sin giavischda pader Baseli Berther, relaschau interessantas notizias davart la <strong>scola</strong> tuatschina da gliez temps.Denter auter metta el per scret 1907 ch'el era gia in um vegl:Jeu hai entschiet a far <strong>scola</strong> a Sedrun 1859/60 e teniu ora 14 unviarns. Per tut ils affons haijeu fatg <strong>scola</strong> ‐ sch'jeu sbagliel buc ‐ ils 8 davos unviarns; las notizias ch'jeu vevel giu scret dalezzas uras davart la <strong>scola</strong> a <strong>Tujetsch</strong> ein barschadas. Sper la <strong>scola</strong> superiura, fuv'ei ina <strong>scola</strong>inferiura, tenida 1859/60 da Tumaisch Jacomet; 1861/62 da Rudolf Cavelti, ussa canoni aCuera; 1862/65 da Lucas Cavegn da Rueras. Suenter vegneva teniu a Sedrun sper la <strong>scola</strong>elementara ina <strong>scola</strong> tudestga per tgi che leva, mo quella era buca obligatorica. Quell'eivegnida tenida da <strong>scola</strong>st Gion Antoni Soliva e dils caplons sur Casanova e sur Tuor. Avonche jeu vegni a Sedrun veva Gion Antoni Soliva quella <strong>scola</strong> e suenter mei <strong>scola</strong>sta OnnaMaria Deplazes. ‐ Jeu hai entschiet a far <strong>scola</strong> a Sedrun cun 200.‐ frs. ‐ l'aulta paga da queitemps. La mesadad, 100.‐ frs., pagavel jeu pil cuost. Suenter han ins lu, empau per onn,alzau entochen sin 300.‐ frs.Malcuntentientscha regeva a <strong>Tujetsch</strong>, cura che jeu sundel vegnius leu, pervia dils fondos da<strong>scola</strong>, ils quals la vischnaunca veva priu e pagava als divers vischinadis, tenor <strong>scola</strong>s ediember d'affons; e quei ei era stau il motiv da duas <strong>scola</strong>s a Sedrun. Camischolas ha eregiuina <strong>scola</strong> mo per buca stuer schar vegnir ora a Sedrun e collectau per in agen fondo da <strong>scola</strong>etc.Sgr. Bernhard, president dil cussegl d'educaziun cantunal da lu, ha cun caschun ch'elhaveva visitau la <strong>scola</strong> claustrala, era visitau las <strong>scola</strong>s da Sedrun e dau a quellas grondlaud, cunzun alla romontscha, specialmein el quen. ‐Diesch onns, unviarns, hai jeu, ultra <strong>dalla</strong> <strong>scola</strong> dil di, era dau <strong>scola</strong> la sera, a pigns egronds. ‐Da quei temps schavan ins buca scriver cun plemas d'itschal! Dallas dudisch all'inavevel jeu adina da tagliar ora plemas. Ins haveva lu era negins carnets da quen. Mintgadamaun avon <strong>scola</strong> stuevel jeu scriver quels sin las tablas grondas per mintga classa.Havevel perquei mez cumponiu pensums per mintga classa. Hai fatg biaras translaziuns perauters <strong>scola</strong>sts che savevan buca tudestg, e quasi mintg'onn purtau in referat sin ina ul'autra conferenza <strong>scola</strong>stica. Visitavel era bugen las <strong>scola</strong>s dils auters <strong>scola</strong>sts.(Interessantas ein era las sequentas notizias davart ses inspecturs: "miu emprem inspectur ei stau professer Placi Condrau,staus miu professer a Mustér; suenter sur canoni Huonder, medemamein miu professer a Mustér ed era il sur MaurusDesax, plevon a Sedrun da quei temps e lu Gion Mathias Pfister da Schlans, staus miu <strong>scola</strong>r a Schlans, nua che jeu haientschiet a far <strong>scola</strong>. Notizias manuscrettas transmessas a pader Baseli Berther per la biblioteca romontscha Mustér.)19

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!