La <strong>scola</strong> da 1962La carschen <strong>dalla</strong> populaziun ha giu per consequenza ch’il baghetg da <strong>scola</strong> ei tec a tec vegniusmemia pigns. Denton era l’infrastructura metteva en damonda gl’entir baghetg. Ei muncava la salada gimnastica, localitads per l’instrucziun da cuschinar e <strong>scola</strong> da lavur. Insumma la necessitad dafar midada era pli che dada. A Camischolas fuva la reala, era cun problems da plaz, stuend untgirora a Sedrun ni Rueras.Dil svilup a l’erecziun d’ina casa da <strong>scola</strong> a Sedrun ed a Rueras plaidan il meglier ils protocols davischnaunca. En numerusas radunonzas ei vegniu discussiunau pulitamein. Meinsvart ei quellatractanta stada ualti viva e liunga.22 da schaner 1956. Sco quarta tractanda ha signur president da metter avon ina bucameins impurtonta caussa, numnadamein quella da reconstruir, baghegiar novas casa da<strong>scola</strong> a Sedrun e Rueras. Vid quellas damondas han ins patertgau gia avon onns, mo adinarefretg per tema dil finanziar. Oz entras l’explotaziun <strong>dalla</strong> auas quentan ins haver ordquellas entradas annualas che lubeschan da finanziar e baghegiar novas casas da <strong>scola</strong>tenor basegns, senza stuer engraviar ils vischins.Il president prelegia ina brev digl inspectur e dil cussegl da <strong>scola</strong> <strong>Tujetsch</strong>. Omisduasinstanzas insinueschan seriusamein la vischnaunca da patertgar e dad el proxim tempsprender a mauns la reconstrucziun, respectiv il baghegiar novas a Sedrun e Rueras. …Scolast Tumaisch Venzin s’exprima en in pli liung exposé <strong>dalla</strong> necessitad da reconstruircasas da <strong>scola</strong> e da sche pusseivel tschentar quellas en loghens suleglivs. Mo era en ils localsda <strong>scola</strong> sco tals munglassi il sulegl <strong>dalla</strong> carezia sclarir.Era ils auters votums, gerau Cristian Berther, ils cussegliers da <strong>scola</strong> Giusep Monn‐Flepp eGiachen Martin <strong>Val</strong>ier, gerau Benedetg Deflorin e Benedetg <strong>Val</strong>ier recamondan a raschun<strong>dalla</strong> necessitad e <strong>dalla</strong> prevedida megliera situaziun finanziara <strong>dalla</strong> vischnaunca da elproxim temps reconstruir, respectiv baghegiar <strong>scola</strong>s novas a Sedrun e Rueras.Principalmein a Rueras seigi grond basegns.Era signur derschader Alfons Berther ei <strong>dalla</strong> medema idea. Gia avon entgins onns hagienins entschiet a tschentar in fondo per quei intent. Quel vegni denton entochen oz buca adesser sviluppaus fetg e munti probabel buca sin in grond capital.Signur Baseli Monn recamonda che cura che quellas casa da <strong>scola</strong> vegnien baghegiadasmetter buns survigiladers <strong>dalla</strong>s lavurs.Signur gerau Teofil Schmid anfla ch’ei seigi per quella damonda necessari dad eleger inacumissiun che studegia e ponderescha quella caussa sco era co e nua ins vegli baghegiartalas e rapportar surlunder alla vischnaunca. La vischnaunca va d’accord cun quellaproposiziun e vegn eligiu per quei intent ils suandonts:1. La suprastonza communala2. Ils commembers dil cussegl da <strong>scola</strong> cun aunc trer tier ils signurs derschader AlfonsBerther, Luis Hendry, capo‐lingia e <strong>scola</strong>st Tumasich Venzin.4023 da settember 1956. Il president Placi Jacomet dat rapport sur dil luvrar <strong>dalla</strong> cumissiunstada eligida en caussa baghegiar <strong>scola</strong>s novas a Sedrun e Rueras. Sin giavisch <strong>dalla</strong>cumissiun seigi ils 23 d’avrel 1956 signur cusseglier guvernativ Theus, schef dil departementd’educaziun cantunal e signur inschigner da baghegiar cantunal Lorenz cun signur inspecturda <strong>scola</strong> Bundi stai sils plazs preparai per ils suloms da <strong>scola</strong>s per dar giu lur pareris. Tenorlur rapport en scret seigi il sulom a Rueras adattaus. Quel a Sedrun recamondan els sin lasquadra Dulezi.Sin quei pareri vegn ina delegaziun tarmessa a Cuera tier monsignur uestg per secunvegnircul Dulezi. Mo nuidis vegn monsignur suenter a lur giavisch e dat il consentiment da cedergiu 70'000 m 2 dil Dulezi per 10.‐ frs. il m 2 ni 70'000.‐ frs. Quei ei stau secunvegniu mo abucca. Tenor rapport en scret pretenda el lu pli tard minimum 80'000.‐ frs. per quels 70'000
m 2 . Il sulom a Rueras ei il frust da vieua Onna Maria Caduff viasi Las Sorts. Mesira circa 520fests. Per quei marcau stattan treis variantas avon maun. Recumandau <strong>dalla</strong> cumissiun vegnvarianta 3 nua ch’il frust cuosta 40.‐ frs il fest.Ils vischins da Rueras pretendan entras ina iniziativa suttascretta da 64 vischins, che la <strong>scola</strong>reala vegni a restar sco entochen ussa a Camischolas. En ina brev da sexculpaziun per laradunonza <strong>dalla</strong> cumissiun dils 17 d.q. recamonda il president dil cussegl da <strong>scola</strong>, surSchuler, ina a Rueras.Cun quei ei il rapport da signur president alla fin, ed el arva la discussiun en caussa, la qualaei fetg viva. Buca ils suloms dattan la gronda discussiun, mobein las <strong>scola</strong>s realas. Plissignurs sustegnan l’iniziativa da Rueras. Era signur Felici Schmid sustegn tala, cun la moziunch’il dretg sulom per la <strong>scola</strong> inferiura da Sedrun fussi sut la <strong>scola</strong> vedra, ed era fussi ei dastudegiar da lu far ord la <strong>scola</strong> vedra cul temps ina casa per glieud veglia.Signur Francestg Berther anfla la caussa buca aunc madira e propona da per oz refiererquella tractanda. La tscharna decida denton da tractar oz vinavon ella.Primarmein vegn il sulom per la <strong>scola</strong> a Rueras tractaus. Havend varianta 3 aunc l’annexache di, ch’il vegl proprietari hagi vianvon il dretg da segar giu gratuit il regress entuorn<strong>scola</strong>, vegn quei strihau ed igl entir frust vegn entras tscharna cumpraus per 40.‐ frs. il fest.Il tractar vinavon la caussa <strong>scola</strong> reala vegn concludiu dad ad interim refierer.21 d’october 1956. Passan ins tier la davosa, denton delicata tractanda, il secunvegnir cunlas <strong>scola</strong>s realas. Per orientaziun prelegia signur president la risposta dil departementd’educaziun cantunal, il qual sclarescha giu davart il subsidi. Tal per baghegiar vegn ei dau,sche las <strong>scola</strong>s realas vegnan omisduas baghegiadas ensemen a Sedrun ni a Camischolas.Per ina a Sedrun e l’autra enzanua auter vegn dau negin subsidi. Il subsidi per ils <strong>scola</strong>stsdenton vegn dau nua ch’ellas vegnan.Dapli prelegia el la proposiziun dils vischins da Camischolas, ils quals ein per tener la <strong>scola</strong>reala leu. Era ils vischins da Sedrun admettan lur conclus en scret e pretendan las <strong>scola</strong>srealas en in bloc a Sedrun. Vegness ei denton mo ina a Sedrun, sche pretendan els ch’eivegni igl emprem sclariu giu nua ella vegni, e ch’ei vegni priu si avon che decider nua, inacalculaziun dils cuosts per tuttas <strong>scola</strong>s novas.Finidas quellas prelecziuns vegn aviert la discussiun en caussa. Signur. president exprimach’el mantegni siu emprem meini ed economicamein sco finanzialmein audien las <strong>scola</strong>s aMira. Gerau Toni Hitz dat sclariment sur dil conclus dils vischins da Rueras, nua ch’els hanconcludiu da mantener la <strong>scola</strong> a Camischolas. Fuss quei buca il cass, sche giavischassen elsina a Rueras. Ils signurs Tumaisch Schmid e Christian. Berther, anflan era che igl adattauplaz seigi a Camischolas. Signur scoalst Tumaisch Venzin ei per la <strong>scola</strong> a Mira e propona darefierer per saver vegnir suenter allas proposiziuns dils vischins da Sedrun.Entras tscharna vegn concludiu da refierer per ponderaziun dil sulom e dils cuosts.9 da december 1956. Signur president orientescha la radunonza sur dil curriu e passau encaussa <strong>scola</strong>s novas. Sco stau schau sura seigi el semess en contractivas cugl inschignercantunal Lorenz, per schar far in plan e calcul provisoric, il qual seigi momentan aber bucacaussa pusseivla. Era la cumissiun per sulom a Camischolas hagi entochen oz aunc giu paucsuccess. La caussa vegn messa en discussiun, principalmein schebein ins vegli tractar ozvinavon e tgei. La discussiun tila ualti alla liunga e croda da tuttas sorts proposiziuns. Tgi dadecider oz nua las <strong>scola</strong>s realas vegnien, auters da decider mo schebein ins vegli baghegiarellas sut in tetg ed auters da concluder da far vinavon cun quella a Rueras. Il menar vinavonil baghegiar tala vegn dau la plenipotenza alla cumissiun, aschi gleiti sco ella hagi entamaun il pareri dils vischins da Rueras davart las localitads.20 d’october 1957. Davart la moziun dil baghegiar <strong>scola</strong>s sclarescha signur president il41
- Page 1: TujetschHistoria dalla scolaIna doc
- Page 4 and 5: Cuntegn1 La scola veglia 52 Las mid
- Page 6 and 7: …. far duas ga per di scola.(Noti
- Page 8 and 9: Muggli Grond.) ‐ Als auters affon
- Page 10 and 11: 2. Las midadasIls onns 1840/50 cres
- Page 12 and 13: Co fuva ussa la situaziun da scola
- Page 14 and 15: Survegnend denton ina megliera paga
- Page 16 and 17: 1. Surpren Lehrer Pl. Bisquolm de f
- Page 18 and 19: Buca pauc interessant ei quei che p
- Page 20 and 21: Maria Caplazi che ha dau scola dies
- Page 22 and 23: caura, il cavagl, il tgiet, la merl
- Page 24 and 25: Program da scola pigl onn 1873/1874
- Page 26 and 27: Ei era scartezia, pertgei igl onn 1
- Page 28 and 29: 1870‐1873 sur Gieri Tuor1884‐18
- Page 30 and 31: 3. Bruno Soliva da Gonda4. Gion Pau
- Page 32 and 33: 32la casa da scola, vegnius purtaus
- Page 34 and 35: Co sepresentava ussa la nova casa d
- Page 36 and 37: cuschinau persuls. 4 onns, 1896 ‐
- Page 38 and 39: Josef Schuoler, Danis 1887‐1889Gi
- Page 42 and 43: semover d’entochen ussa. Ils plan
- Page 44 and 45: L’emprema sesida dalla cumissiun
- Page 46 and 47: La casa da scola da 1962Ella Gasett
- Page 48 and 49: Ils scolasts dapi 1962 en scola nov
- Page 50 and 51: 1984 Giuseppa Giossi1985 Claudia Ca
- Page 52 and 53: tarmetter ils affons a scola o Sedr
- Page 54 and 55: 1941. Ha la vischnaunca vuliu sfurz
- Page 56 and 57: Ils plans dils anno 1950Igl onn 194
- Page 58 and 59: Cugl onn 1952 vegn pia tschentau il
- Page 60 and 61: 60.... Doch soll die Gemeinde ... f
- Page 62 and 63: Cul spiarder la funcziun da scola e
- Page 64 and 65: 1929/1938 Gion Mihel Peder da Selva
- Page 66 and 67: ed il secunvegnir cun architect Mai
- Page 68 and 69: onn 1965 da crear per in per onns i
- Page 70 and 71: 7. Scola e scolasts da Selva e Tsch
- Page 72 and 73: Suenter haver mess en discussiun la
- Page 74 and 75: En scola a Sut CrestasIls scolasts
- Page 76 and 77: 8. Scola e scolasts da CavorgiaCavo
- Page 78 and 79: Ils 7 da zercladur 1880 scriva il d
- Page 80 and 81: conjugaziuns e declinaziuns, savev
- Page 82 and 83: 1967‐1968 Clara Deplazes, Rabius
- Page 84 and 85: Cugl onn 1940 surprendan las soras
- Page 86 and 87: Thomas Curschellas 1940‐1943Giach
- Page 88 and 89: Scoletta a RuerasIls vischins da Ru
- Page 90 and 91:
10. Il cussegl da scolaCumissiuns d
- Page 92 and 93:
Il cussegl da scola 1993La direcziu
- Page 94 and 95:
1903:Sur Gaudenz EnglerGiachen Fide
- Page 96 and 97:
1943:Benedetg DeflorinLudwig PallyG
- Page 98 and 99:
1983:Conrad Berther, president, Rue
- Page 100 and 101:
11. Ina cronologia dils baghetgs da
- Page 102 and 103:
13. FontaunasArchiv dalla Vischnaun
- Page 104 and 105:
Ei vegniu legiu ora ina cumissiun d
- Page 106 and 107:
leu seigien perina nua tschentar qu
- Page 108 and 109:
17‐02‐1918 Tals che vulan surpr
- Page 110 and 111:
ei vegn iniziau e quasi cumandau da
- Page 112 and 113:
03‐05‐1942 Vegn ei publicau ch
- Page 114 and 115:
Suenter che la discussiun ei stada
- Page 116 and 117:
Il president prelegia ina brev digl
- Page 118 and 119:
La proposta da far la sala pli pint
- Page 120 and 121:
06‐12‐1959 Entras signur cauvit
- Page 122 and 123:
28‐06‐1962 Signur president ori
- Page 124 and 125:
apport digl inspectur da scola. Il
- Page 126 and 127:
d’emprova!22‐12‐1973 Il regau
- Page 128:
proposta 33 gie, 11 na.Aschia sei c