12.07.2015 Views

Historia dalla scola dalla Val Tujetsch

Historia dalla scola dalla Val Tujetsch

Historia dalla scola dalla Val Tujetsch

SHOW MORE
SHOW LESS
  • No tags were found...

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

Maria Caplazi che ha dau <strong>scola</strong> diesch onns suenter Fidel Caderas, ha medemamein relaschau inapartida interessantas notizias davart las <strong>scola</strong>s da <strong>Tujetsch</strong>. Ella relata denter auter:Da 1873 ‐ 74 entochen 1879/80, siat unviarns, hai jeu fatg <strong>scola</strong> a Sedrun; igl unviern 1881 aCamischolas, sperond che lezza pli leva lavur cun 23 <strong>scola</strong>rs, seigi pli favoreivla a miasanadad.Il diember da <strong>scola</strong>rs a Sedrun variava denter 50 ‐ 60; in onn 61 ed in onn 48, repartisin 7 classas. L'instrucziun ed educaziun da quels carezai affons cun aschi promtaobedientscha e sutmissiun, zun attaschai e <strong>dalla</strong> pli buna veglia enten suandar admoniziuns,cussegls e giavischs, era miu grond legherment. Favori intragliauter cun talents mesauns,han ei levgiau mia lavur, gidau suenter mia inhabilitad entras ualti general buna diligenza,premurada activitad en <strong>scola</strong> ed a casa. La pli gronda indulgenza e toleranza han tuts cars,buntadeivels cooperaturs <strong>dalla</strong> <strong>scola</strong> demussau a mias biaras munconzas e mendas.Igl emprem onn hai jeu giu 400.‐ frs. pagaglia, ils quater suandonts 500.‐ frs. ed ilsdus davos onns aunc habitaziun e lenna tiels 500.‐ frs. Il local da <strong>scola</strong> era en casa dacaplania; per la numerusa populaziun ina stiva bassa, pintga e stgira. Laschond il ludeivelcussegl d'educaziun miserar in onn ils locals da <strong>scola</strong> e prescrivend el 4,5 qm 3 plaz per affon,ha ei resultau ch'ils mes vevan mo 0,8 qm 3 plaz.Miu antecessur ei sgr. <strong>scola</strong>st Fidel Caderas da Ladir staus, miu successur <strong>scola</strong>stAnselm Capeder, avon a Camischolas. Sch'jeu seregordel endretg, ha era Camischolas pagaumia lavur cun 430.‐ frs. Lezs affons, meins occupai a casa, han demussau cun pintgaexcepziun ina nunstunclenteivla activitad e diligenza. ‐ A Cavorgia hai jeu fatg <strong>scola</strong> ils treisunviarns 1898/99 e 1900 cun 8, 7, 6 <strong>scola</strong>rs pulit talentai e zun diligents, mo pauc sviluppai,per gl'auter denton oreifer buns affons.""Cert, ei ha dau en tuts onns bia anecdotas da rir, mo sai jeu oz buca pli seregurdar da tuttasaschibein e co ellas ein seconstituidas. ‐ D'ina tscheivrila recreaziun sai jeu far menziun ....Havend il ludeivel cussegl da <strong>scola</strong>, sco era buns geniturs lubiu in communabel divertiment,havein uns seprofitau da quella lubientscha per gliendisdis‐tscheiver. Suenter messa ein tuts<strong>scola</strong>rs vegni en <strong>scola</strong>, per spitgar ils associai da tscheiver: revendissims signurs farrer Desaxe caplon sur Augustin, cussegl da <strong>scola</strong>, plirs babs e president communal Luregn Jacumet.Cantau ina canzun sil plaz, ei la cumpignia semessa sin viadi a Rueras, cantond e giubilond emenada dils dus pli pigns <strong>scola</strong>rs sco capitani e portabandiera. A Rueras essan nus sereunien baselgia, cantau ina canzun. Sin nies retuorn fatg il medem a Zarcuns ed a Camischolas.Ils vischins da scadin liug ein separticipai da quella affonila legria, sepustond sin finiastra,sper via per veser ed udir la legra societad. Arrivai a Sedrun circa allas 12, han 2 ‐ 3 siets dabuis beneventau la cumpignia. Spir appetit essan nus i ella Cruna per satisfar a quel cun inbien refrestg. Duront quel han ils affons sedivertiu cun cantar e declamar. In pulit diemberda vischins formavan igl auditori. Memia gleiti eis ei stau sera e la legra societad ha stuiusesparter e sespatitschar.In onn hai jeu giu in principiant, paupers da talent, e quel hai jeu ditg buca saviuperschuader da far scriver ‐ ord spir buna fei. Aschigleiti che jeu bandunavel el, metteva elgreffel e tabla d'in maun, mo steva tut ruasseivels e quiets. Dumandond pertgei el scrivi buc,ei la risposta stada: "Ju stu fa scu la schulmeistra: lezza scriva era bètg!(Las notizias da <strong>scola</strong>sta Maria Caplazi, ha pader Baseli Berther ugliau da scriver l'autura. Quella cuorta memoria da<strong>scola</strong>sta Maria Caplazi, ei vegnida scretta ils 24 da december 1901.)Tenor las tabellas d’absenza ch’ein avon maun egl archiv communal vegneva pil pli menau inaseriusa controlla <strong>dalla</strong>s absenzas. Quella digl onn 1871/72 <strong>dalla</strong> <strong>scola</strong> romontscha cun instrucziunnaven dils 25 d’october entochen igl emprem d’avrel noda sigl emprem fegl co menar la controlla.20

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!