Historia dalla scola dalla Val Tujetsch

4. Sedrun e Gonda ‐ scola e scolastsLas casas da scola d’avon 1850Avon igl onn 1800 ei la scola da Sedrun, ch'era quella per Sedrun, Gonda, Salins, Camischolas,Bugnei, Surrein e Cavorgia, vegnida dada en casa pervenda. Igl emprem han ils plevons e suenter ilscaplons instruiu entochen igl onn 1849. Cun l’entschatta dil 19avel tschentaner crescha lapopulaziun. Igl onn 1835 dumbra la populaziun tuatschina 1116 persunas e da quei fuvan 505persunas ni 43% sut 20 onns.Quella carschen ha sfurzau da far scola en stivas pli grondas da casas privatas. Aschia ei vegniuinstruiu a Sedrun en "Tgès’alva" ed en "Tgèsa dels Monns". Ils plevons e caplons dumignavan bucaadina lur pensum d’instrucziun ed ins ha meinsvart pladiu scolasts. Avon 1850 vegnan ils suandontsscolasts numnai ellas plitost munglusas indicaziuns en quei grau: Duri Monn da Sedrun, statalterTumaisch Beer da Camischolas e Stiafen Monn da Sedrun. Suenter igl onn 1849 han ils plevons ecaplons buca pli dau scola. Il davos caplon che ha dau scola a Sedrun ei stau sur Giusep MariaCamenisch. (Mira: Gadola G., sur Giusep Maria Camenisch, Glogn 1931, p. 126 e ss.)Seniester la casada scola da 1848Scola CadruviDamai ch’ins vegn buca perina dad ereger ina casa da scola centrala a Dulezi, sco quei che lasinstanzas da cumin e la cumissiun da scola vevan intimau, prendan ins en mira da baghegiar lascola, ensemen cun la casa pil caplon, sin Cadruvi da Sedrun. Il grond impediment per la variantacentrala ein ils vischins da Camischolas e Zarcuns stai. Da capir eis ei ch’ils da Cavorgia, muort ladistanza, han sez vuliu la scola egl uclaun.Per saver entscheiver cun l’erecziun cumpra la vischnaunca per 255 flurins da Str. Cristian WalentinCaveng sia casa sin Cadruvi.… Numnadamein statalter Walentin venda e surdat sia casa ch’el ha sin Cadruvi cun tutquei ch’ei vid la casa: sco tablegiaus, eschas, finiastras e ferradira. Dapli dat el ils tschalers,numnadamein la fravia, ed aunc in auter tschaler pign suten, mo resalva il gang sper lastizun en, per communicar cun ses nuegls. Dapli concedel da schar baghegiar tenor sco queich’ins anfla per basegns ella alzada sura, sura da sia talina ora. Era ha el empermess da darper la alzada sura plaz per la commoditad dapersei, dapersei dalla commoditad dalla partsut, num ch’ei seschass buca senza grond pregiudezi da far auters baghetgs. …25