Las siete partidas del muy noble rey Don Alfonso El Sablio ...

^e los' logue y os, e d
nudos són de pechar (6) cada vno dellos al
dueño del ganado, todo el daño, e el menoscabo
que viniere por su culpa. E si por auentura
alguno dellos dixere, que quando el dallo
auino en los ganados, que non fue por su culpa
; mas que poniendo y toda su guarda que
podia, acaescio el dallo, e que non lc pudo escusar
; deue ser oydo: e si prouare (7) por algunas
(8) señales ciertas (9), o en otra manera
(10), e jurare que assi acaescio (11), deuele
valer: e por lo que prouare, e jurare (1),
non lo deuc pechar. Fueras ende, si el señor
(G) Pechar. Resarciet ergo pastor de suo, quod ex sua
negligentia perditur; sicut et prælatus, qui patitur rein I?ccicsiæ
præscribi, ut habetur in cap. gaiety-ague, 12. quæst.
4. Gloss. in cap. placuit el 2. 16. quæst. 3. et per Abb. in
cap. ex prcescntium, 3. notab. de pigri. et adde Gloss. in
cap. quameis, de reg. jur.
(7) E si prouare. I-Iabes hic, quod qui tenetur ad custodians,
non liberator probando amissionem rei, quam debait
custodire, nisi- probet sine culpa sua amisir.se; quod et
fuit de mente Gloss. in 1. si quis fundum, §. Imperalor, D.
local. et in 1. cum ha legator, §. species , D. de legal. 2.
et in 1. si quis ex argcntariis, §. fin. D. de edend. et ut dicit
Bald. in diet. §. species, non sufficit caprario, quod
portet pelles animalium, nisi ostendat de casu, veluti mortalitatis,
vet alias: si tamer non simpliciter causa custodiae
recepisset auimalia, sed causa conductionis proptce aliquod
lucrum; tune sufficeret probare coram amissionem, et si
non probet, sine culpa sua evenisse, ut in diet. §. Imperator
• , secundùrn unaus lectur. et tenent Joan. de Imol. et
Paul. de Caste. in diet. §. species, et vide per Alexand.
consil. 15S. vol. 2. vide 1. si creditor 5. ubi Doct. G. de
pegnor. action. et I. lu. tit. 14. Part. 3.
(8) Por atgunas. Vide .loan. de Plat. in 1. 2.C. de naufr-og.
lib. 11. et in I. quo/lens, cod. tit. Joan. de Irnol.
Paul. et Alex. in locis de quibus supra.
(9) Scales ciertas. Veluti quòd in regione ilia eo anno
tertia, vel quarta pars animalium, gum gregatim pascuutur
, mortalitate perdita est, ut in 1. flood ad proscns 4. C.
dc muring, lib. 11. ubi Bart. vet si docet signa inlirnritatis,
qua dicit animal fuisse mortuum, veluti scabiem, qua; valgò
dicitur ro,ia vet virolas; nisi ipse fuerit in culpa non
curando, vet in non separando scabiosam ovens à gregc,
cap. resecando, 24. quæst. 3. 45. disc. cap. sed i/lui 17.
in fin. et 1. quæst. 1. cap. fell-fir 28. Osteudit etiam per
signa certa, si docet de casa, qui wait sine ejus culpa, ut
-in vi hostium , impeto aquarum, vet alias, ut tradit Bart.
in 1. si dais ex argentarüs, versic. an vero hazredí, D. de
udendo, uhi cotnnuniter Doct.
(10) 0 en otra manera. Testibus, vet aliis gencribus
probation ins,
(11) Acaescio. Et sic non sufliceret , ad docendum
amissionem sine culpa, jurameutum pastoris solummodò:
cam calm pastor tencatur jure actionis,'et non officio jodicis,
non suffices-et probati• per jurameutum solununodò,
ut notat Bart. in diet. versic. ezn vero hared/ , diet. 1. :si
dais ex argentarirs, et probater in diet. 1. si creditor 5.
C. de pignor. action. et in I. fin. C. de fide in.slrum, et afide
Bart. in 1. scire oponte!, §. sufficit., D. de r.:rcusal. tutor.
ubi dicit, post Raymond. quòd ubi quis tenetur ex crostractu,
non potest probate casual fortuitum per jurameutum,
et Gloss. in diet. 1. fin. super verbo sacramerrtum, et aside
Ang. in 1. non est facile, D. de custod. reor, super gloss.
gum incipit. /a custode, quòd semper præsuntitur pecus perditum
culpa custodis, nisi ipse probet oppositum, et quòd
probare poterit per verisimiles conjecturas. Sed an quando
damnum esset minimum, staretur solo pastoris jurameuto?
Videtur, quòd sic, si pastor esset 110010 Lonze Pa nia.; pro quo
bene facit 1. 46. tit. 9. lib. G. Orlin. et quod notat Bart.
in 1, fin. §. in computalrone, C. de ju re dcliber. qu6d in
e los arrencjainientos.
`759
del ganado pudiere prouar, que le auino por
culpa del pastor , ca estonce non le- deue dar
la jura (13).
LEY XVI.
De los Maestros que toman a destajo , é los
obreros lauores; o obras, por precio cierto; rice
lo deuen pechar, si lo fizieren falsamente.
Destajos toman a las vegadas los maestros Ley 3,
e los obreros, lauores, o obras, por precio cier- lih 8
to (1). E por cobdicia de las acabar ayna (2) N ovia.
Ilecop.
minimis expensis, necessariò factis circa res bæreditarias,
credatur bæredi per solute jurarnentum.
(12) Prouare, e jurare. Sed cur compellitun jurare, si
jam
probavit, contra id, quod habetur in cap. 2. c/c probest
? Dic, quòd debet intelligi, quaudo non probavit pienè,
sed per conjecturas, nndè nil mirum si etians debeat
jurare: ilk enim, qui Irabet præsumptionem pro se, non
dicitur probare, secundiun Bart. in 1. 1. C. de fide et jure
/last. fiscal. lib. 10. et ideò, quando ad plenum intentio non
probatun, locus est juraren to, et ita debit limitari dictum
cap. 2. et its termiuis tenet Dominic. in cap. 1. de jurara.
cahanz. lib. G. et sequitur Decius in diet. cap. 2. in 2. notab.
et sic ista littera referenda est ad id, quod supra dixit,
quando probat per signa; non quando testibus pleno proharet:
vet potest dici, quòd quando subesset aliqua causa
non credendi testibus, adhuc locus sit juramento, ut notat
Abb. et alü in diet, cap. 2. et sic hoc relinquitur arbitrio
judicantis secundòrn qualitatem casuum, et personarum;
ut aliquandò ultra plenas' probaliosern exigat juramentum.
(13) Dar la jura. Ex quo enim actor pleno probat
.culparn, non est locus delat.ioni jurament ratione conjecturartrm,
quas reus in sui favorers adduxit. Cùm mini probatioues
sint (Brute, coutrariæ, standum Grit probationi
actoris, qui pleuè probavit; et sic emit hic casus legis pro
dicto Bart, et Doct. in 1. admonendi, col, 11. versic. quid si
actor, D. de jur•ejur.
I.F. X XVI.
Faciens opus certo pretio, quod sui culpa, vel falsitate,
antequam perfìccrctur, corruit, tenetur ad pretium, et interesse:
sed si postquam est perfectum, vocat dominus alios
magistros, qui dicuut. opus falsificatum, vel erratum, tenetur
nelicere, ant pretium restituere, et interesse; sed si
dicuut non cjus culpa, sed alla causa corrumptum, non tenetur.
Iloe (licit.
(1) Precio ciurlo. De isto pretio debet sibi providere
de alimentis, quaudiù operatur, et non potest petere sumptus
alitnentorum à conducente ultra pretium, nisi aliter se
babeat consuctudo regimds, ut notat Bart. in 1. si non sortern,
5. liberties, col, peu. versic. quid ergo dicemus, D. de
condict. indet. Bald. in I. lilerti, C. de oper. libertor. col.
4. quod procedit, non snlùm si universaliter certo pretio
opus assumatur; sed etiam si conductio operarum fiat ad
dies, vel menses, ut est de mente Doct. et signantes Bald.
in diet. I. liberti.
(2) _Icabar ayna. Non enim præcipitanda sunt opera,
sed tempore iudigemus, ut aliquod maturiùs agamus, cap.
pondcret, 50. dist. unde hic reprobatur festinantia, sicut
et alias punitur nimia acceleratio tutoris in vemlendis rebus
tuinoris, 1. tu/or, qui repertoriunz 7.5. si tutor 1. D.
de admin. lutor. et actes fàctus per ceratorem, statim quòd
est creatus, et judicis decreturn feslinanter sine causæ cog-
,,itione ilsterpusituut, I. mugis palo 5. §. ne passim 9. D.
der rcb. contins, et adducit pet. de Anclhar. consil. 83. incipit
vises diligenter racers, et actilal4s: et dicit Bald. in 1. si
qua ex fceminis, 2. lectur. C. de second. nupl. quúd festinantia
est eviclens maloruin usorum argumcntum, et ini-
•