Lietuvos totoriai - VšĮ Tautinių bendrijų namai

Nr. 4-6 (142–144)2012 m. gegužė–rugsėjis 17“Tatarzy litewscy”Litewscy Tatarzy: sześć stuleci historiiMUSA CZACHOROWSKIPolsko-litewsko-tatarska historia to nietylko dzieje dawne, gdy m.in. wspólnie– i zwycięsko – zmagaliśmy się z butnymZakonem Krzyżackim. Związek tenpotwierdziło dobitnie ostatnie ćwierćwiecze,kiedy działacze polskiej “SolidarnościWalczącej” wspierali litewski ruch niepodległościowy,zaś z Polakami i Litwinamiwspółpracowali właśnie Tatarzy z obutych krajów. A razem pomagali TataromKrymskim w ich wciąż trwającej walce oprawo do narodowego istnienia. Dowodemowych dni jest album “Wilno – Warszawa.Wspólna droga do wolności”, który ukazałsię w połowie czerwca br.Książka to szczególna, powstała z inicjatywyPiotra Hlebowicza, działaczaniepodległościowego, współzałożyciela„Solidarności Walczącej”, http://www.wydzialwschodnisw.pl/, współdziałającegom.in. z opozycjonistami litewskimi, białoruskimii tatarskimi. Wspomagał go wdziele publikacji Piotr Warisch, dysydent,redaktor, drukarz, plastyk. W efekcie ichstarania otrzymaliśmy zbiór około dwustuunikatowych wielokroć fotografii, dokumentującym.in. najgorętsze momentylitewskiego dochodzenia do niezawisłościz końca lat osiemdziesiątych i początkudziewięćdziesiątych XX w. Obok mamyzdjęcia ludzi, którzy często poświęcili ideiwolności całe swoje życie.Cennym elementem albumu są teksty,opisujące tło zmagań z reżymem sowieckim,przypominające sylwetki osóbskromnych, aczkolwiek o wielkich sercach.Dzięki takim jak oni mogły dokonaćsię w naszych krajach wielkie politycznezmiany. Swoje przeżycia opisali w książcerównież działacze tatarscy: Selim Chazbijewiczi Adas Jakubauskas. Tatarską daninękrwi spłaciła młodziutka Loreta Asananavičiute,która zginęła od sowieckich kulw nocy z 12 na 13.01.1991 r. pod wieżątelewizyjną w Wilnie.Pierwsza promocja albumu odbyła się24 czerwca 2010 r. w krakowskim CollegiumNovum Uniwersytetu Jagiellońskiego.Następna zaś 29 czerwca w InstytuciePolskim w litewskiej stolicy – Wilnie, podczasodznaczenia polskimi orderami litewskichdziałaczy opozycyjnych i niepodległościowych.Wśród przybyłych na tęGALIM SITDYKOW16 maja 2012 roku w Sejmie RepublikiLitewskiej otwarta została wystawa JonasaParšeliūnasa pt. „Litewscy Tatarzy:sześć stuleci historii”. Organizatorką wystawybyła posłanka na Sejm RL WilijaAleknaite-Abramikiene przy współpracyZwiązku Wspólnot Tatarów Litwy.Autor artystycznych zdjęć przedstawiającychlitewskich Tatarów ma tytuł doktora,jest byłym długoletnim pracownikiemnaukowym Instytutu Fizyki LitewskiejAkademii Nauk. Fotografią interesuje sięod lat szkolnych. W 2009 roku zwróciłuwagę na mieszkających na Litwie Tatarów– i swoim profesjonalnym aparatemzaczął rejestrować ich kulturę, życie, atakże ważne wydarzenia z działalnościZwiązku Wspólnot Tatarów Litwy i jej oddziałów.Jak sam mówi, Tatarzy litewscyzwrócili jego uwagę tym, że pomimo wielowiekowejobecności na Litwie ochroniliswoją tożsamość narodową i dochowaliwierności nakazom przodków, łącząc toz wierną służbą państwa, z którym związaliswe losy od czasów Wielkiego KsięciaGiedymina. Tatarzy uczestniczyli wewszystkich bitwach i wojnach, które prowadziłoWielkie Księstwo Litewskie, wtym w tak ważnym wydarzeniu, jak bitwapod Grunwaldem.Fotografie J. Paršeliūnasa odzwierciedlająróżne aspekty życia litewskichTatarów: są tu i obiekty dziedzictwasakralnego, pamiątki kultury duchowej,święta, wydarzenia kulturalne, obyczajoweszkice, portrety osób. Jego aparatupamiętnił odsłonięcie pomnika WitoldaWielkiego we wsi Rejże w czerwcu2010, prezentację książki „Tatarzy litewscyw historii i kulturze” w roku 2009oraz wiele innych ważnych wydarzeń zostatnich lat.W uroczystości otwarcia wystawyuczestniczyli: przewodniczący ZwiązkuWspólnot Tatarów Litwy dr Adas Jakubauskas,przewodniczący wspólnottatarskich Tahir Kuźniecow i KęstutisŠafranavičius, dr Galina Miškinene zUniwersytetu Wileńskiego, członkowiespołeczności tatarskiej oraz przedstawicieleinnych grup etnicznych na Litwie.Podczas otwarcia wystąpił dziecięcy zespółfolklorystyczny „Ilsuv” kierowanyprzez Almirę Trakšeliene. Goście poczęstowanizostali wspaniałym tatarskimšimtalapisem.Wspólna walka - wspólna drogauroczystość byli m.in. Adas Jakubauskas,przewodniczący Związku Wspólnot TatarówLitwy, Stanisław Dumin z Moskwy,z Polski przyjechała Melika Czechowska,Michał Czechowski oraz piszący te słowa.Krzyżem Oficerskim Orderu Zasługi RPuhonorowano m.in. Sauliusa Pečeliunasa,Antanasa Terleckasa i Leonardasa Vilkasa.Krzyż Kawalerski Orderu Zasługi RP nadanopośmiertnie Elenie Terleckiene.O takich to ludziach, bohaterach walkio niepodległość, którzy dzisiaj zostaliodznaczeni, jest właśnie album „Wilno -Warszawa. Wspólna droga do wolności”- stwierdził Piotr Hlebowicz. Opowiedziałteż o dawnych działaniach, o tej jedynej wswoim rodzaju więzi łączącej Polaków, Litwinówi Tatarów w zmaganiach z sowieckąokupacją. Swoje wspomnienia sprzedlat przedstawiła również Janina JadwigaChmielowska, dziennikarka i współtwórczyniWydziału Wschodniego „SolidarnościWalczącej”.Oby czas wspólnej walki, wspólnej –polsko-litewsko-tatarskiej – drogi, zatrzymanyw albumie Hlebowicza i Warischa,pozostał na zawsze w naszej pamięci.