1 HET PALESTIJNS JODENDOM TUSSEN 500 VÓÓR EN 70 NA ...

wijze van bestaan in de goddelijke wereld is gaan aanduiden, blijkt in Rom. 8:21 en 1
Cor. 15:40 vv.
Een tweede voorbeeld van stimulering van een eigen Joodse ontwikkeling door
contact met de Perzische religie hebben sommigen gezien in de ontwikkeling van de
eschatologische voorstellingen. In oud Israël was de gedachte van de grote dag van
Jehowah in de toekomst al aanwezig (Amos). Evenens de overwinning van allerlei
anti-goddelijke machten en de gedachte aan vernieuwing van de wereld. In het
zoroastrisme hebben dergelijke gedachten ook geleefd.
En hiermee wordt dan tegelijk de andere mogelijkheid van beïnvloeding die van
aanvulling van Lacunes geraakt. Alvorens op enkele mogelijke voorbeelden daarvan
in te gaan dient eerst iets gezegd te worden over de mogelijkheid die het Jodendom op
dit punt had.
Men dient goed te beseffen, dat de godsdienst van Israël maar heel weinig had, dat
men met onze dogma's kan vergelijken. Een dogma is een waarheid, die men verplicht
is te geloven. Van zulke waarheden had Israël er slechts vier:
1. Alleen Jehowah is God.
2. Jehowah heeft de hemel en de aarde geschapen.
3. Jehowah heeft Abraham en zijn nakomelingschap uitverkoren en hun geschiedenis
geleid;
4. Jehowah heef Israël Zijn wet gegeven.
5. Jehowah heef Israël Zijn proften gegeven.
Waar het verder op aan kwam was, dat de wet werd nageleefd. Welke voorstellingen
men zich van Jehowah en zijn handelen maakte, is nooit een aan normen onderworpen
zaak geweest. Ook in het latere Jodendom niet: in de halacha de discussies over de
wetsvervulling streefde men naar normativiteit, maar in de haggada de discussies over
het handelen van God niet; in deze laatste was verregaande vrijheid van mening
mogelijk. Er was dus geen enkel bezwaar tegen, dat men in zijn bezinning op het
handelen van God met ideeën kwam, die geïnspireerd waren door de gedachten, die
men elders had opgedaan, mits dit echter maar geen aanleiding gaf tot verering van
vreemde religieuze elementen. Want dan zou men in strijd met de Wet handelen. De
godsdienst van Israël bood dus de mogelijkheid vreemde ideeën te incorporeren
zolang ze in te passen waren in het kader van de vereiste wetsvervulling en niet tot
verering aanleiding gaven.
Dit voert terug tot de contacten tussen het Jodendom en de Perzische religie.
In Oud Israël heeft men het bestaan van andere geestwezens dan Jehowah niet
ontkend; zij waren alleen geen God. Deze situatie is vergelijkbaar met die van Ahura
Mazda en de daeva's. Verder had de oud Israëlietische Jehowah een bode (mal'ak),
zodat men zich in zijn omgeving een wezen kon voorstellen, dat hem diende. In de
ontmoeting met het zoroastrisme kwam men in aanraking met een monotheïsme,
waarin de ene god Ahura Mazda door een reeks van dergelijke wezens werd begeleid.
Dat zo de mogelijkheid ontstond, dat men zich in het Jodendom Jehowah vergezeld
van engelen is gaan voorstellen, ligt voor de hand. In deze ontmoeting leerde men ook
twee wezens kennen, waarvan de een de mens tot het goede, de ander hem tot het
kwade aanzette, tussen welker beider aandrang die mens moest kiezen met als uitzicht
eeuwige beloning of eeuwige straf. Men ontdekte verder, dat deze wezens soms
representanten waren van wat wij goddelijke of goede eigenschappen noemen; terwijl
men niet eens met zuivere zoroastristen te maken hoefde te hebben om te kunnen
horen over perioden in het wereldbestel en over een wezen, dat bemiddelt bij het
overbrengen van de op aarde uitgesproken gebeden naar de hemel (de god Vayu).
22