1 HET PALESTIJNS JODENDOM TUSSEN 500 VÓÓR EN 70 NA ...

werd toegekend. De eerste bevelhebbers in deze admiraliteit waren niet succesvol;
maar in 67 kreeg Pompejus met nog uitgebreidere bevoegdheden dan zijn voorgangers
het hoogste commando en hij slaagde. Van West naar Oost veegde hij de
Middellandse Zee schoon van piraten. Toen hij in de winter van 67 op 66 in Cilicië
overwinterde kreeg hij daar in januari het bevel Lucullus op te volgen (de Lex
Manilia). Reeds in de zomer van 66 had hij Mithridates VI uit zijn Klein-Aziatische
gebieden verdreven; deze vluchtte naar streken op de Krim, waar hij macht had en
waar hij in 63 overleed.
Voor Tigranes creëerde Pompejus een tang. Hij zette de Parthische koning Phraëtes III
tot een aanval op tegen Tigranes, terwijl hij zelf in de positie verkeerde om vanuit het
Westen aan te vallen.
Voordat Pompejus tot de aanval over ging onderwierp Tigranes zich, met het gevolg
dat hij zijn erfgebieden althans kon behouden. Syrië, Phenicië en Cilicië moest hij
echter afstaan. In 65 was de oude vorst van Armenië zo een rex socius
bondgenotenkoning van Rome geworden.
Onder die bedrijven deed zich het kortstondige herstel van de Seleuciedische dynastie
waarover boven gesproken is en waarmee de namen van Antióchus XIII en Philippus
II verbonden zijn, voor. Dit had echter geen betekenis meer; in de gebieden die
Tigranes moest afstaan was de toekomst aan Rome. Hiermee werd de kiem gelegd
voor een kwestie, die voor Rome in de komende eeuwen een blok aan het been zou
blijken.
Dat Pompejus er met gemak in slaagde Phraëtes III tot een aanval op Armenië te
brengen, was een gevolg van het verdrag, dat de laatste in het jaar 70 met Lucullus
had gesloten. Bij dit verdrag was bepaald, dat de Eufraat de westelijke grens van het
Parthische machtsgebied zou zijn. De hulp, die Pompejus van hem vroeg, betekende
voor Phraëtes in letterlijke zin een buitenkans.
De koning der Parthen drong echter verder in Armenië door, dan Pompejus hem
gevraagd had. Of dit verdenkingen bij de Romeinse opperbevelhebber heeft
opgeroepen, valt niet meer uit te maken. In ieder geval waren de eisen, die aan
Tigranes bij de vrede werden gesteld, zodanig, dat deze afstand moest doen van alles
wat hij op de Seleucieden had veroverd, doch niet van de gebieden, die ten koste van
de Parthen in zijn macht waren gekomen. Een Romeinse bevelhebber voerde zelfs nog
een raid op Parthisch gebied uit. Geen wonder, dat Phraëtes van Pompejus erkenning
van het verdrag met Lucullus en van zijn titel koning der koningen vroeg. De Romein
wees dit verzoek af en eiste zelfs nog, dat de Parthen bepaalde gebieden zouden
ontruimen. Zijn beweegredenen zijn onbekend. Men heeft wel gesteld, dat de vrees
geleefd zou hebben, dat de Parthen verder naar het Westen zouden opdringen. Maar
deze gedachte is weinig reëel en doet geen recht aan een complex van oorzaken dat in
die jaren achter de beslissingen omtrent het Midden-Oosten schijnt te hebben gelegen.
Het Parthische rijk was nl. allerminst een sterke eenheid en het is eigenlijk een
wonder, dat het er toch steeds weer in geslaagd is, om Rome te weerstaan. Bijzonder
groot hoefde de vrees voor de uitbreiding van
de macht der Parthen naar het Westen niet te zijn. Maar het is natuurlijk de vraag, of
Rome de Parthische situatie op zijn werkelijke merites heeft kunnen beoordelen. Daar
tegenover mag men echter niet uit het oog verliezen, dat de Parthen niet meer
claimden, dan erkenning van de Eufraat als hun westelijke grens. Door die erkenning
niet royaal te honoreren, deed Pompejus hen onrecht. De vraag is maar, waarom hij
dat deed. Antieke auteurs suggereren, dat Romeinen de gedachte gekoesterd hebben
het rijk van Alexander de Grote weer te herstellen. Mogelijk hebben in later tijd
dergelijke ideeën geleefd. Dat Pompejus ze gekoesterd zou hebben is wel bijzonder
44