1 HET PALESTIJNS JODENDOM TUSSEN 500 VÓÓR EN 70 NA ...

117.
Trajanus' opvolger, Hadrianus, liet de agressieve politiek tegen de Parthen varen. De
veroverde gebieden gingen voor Rome verloren en de grens kwam weer aan de
Eufraat te liggen. Eerst in het jaar 162 kwam het onder keizer Marcus Aurelius tot
nieuwe vijandelijkheden en opnieuw waren Armenië en Osroene (noordelijk
Mesopotamië) de inzet. De Romeinse legers drongen op Parthisch gebied door tot de
hellenistische stad Seleucia, die verwoest werd. Dit was de doodslag voor de in de
laatste eeuw toch al sterk in betekenis verminderde hellenistische cultuur in het
Parthische rijk. In de volgende jaren werd weer met wisselend succes gestreden; sinds
165 hield Rome er het bezit van Osroene Noord-West Mesopotamië aan over.
Dit soort conflicten herhaalden zich tussen 195 en 202 en in de jaren 216 en 217. Ze
resulteerden niet in een werkelijke verandering van de situatie. Slechts enkele jaren
later stortte het Parthische rijk, dat in het Oosten voortdurend grote verliezen had
moeten lijden, ineen onder een revolutie, die, evenals die van Cyrus meer dan 71 eeuw
tevoren, uitbrak in Persis. Zij bereidde de Parthische dynastie der Arsacieden een
einde. Sinds 225 n.Chr. werd Iran weer geregeerd door een typisch Perzische dynastie:
de dynastie der Sassanieden.
De nieuwe machthebbers kwamen ook in strijd met het Romeinse imperium.
Mesopotamië en Armenië werden aangevallen, de Perzen werden weer teruggedreven;
gedurende een halve eeuw golfde de strijd periodiek heen en weer. Bij de uitkomst
bleef Osroëne Romeins gebied. Het verhaal wordt eentonig. In 283 drongen de
Romeinen weer eens ver in Mesopotamië door, maar zagen zich toch weer gedwongen
het op te geven.
In 337 ontketende Sjapoer II een oorlog tegen het Romeinse imperium, hij slaagde er
echter niet in grote successen te behalen. In 363 viel keizer Julianus Apostata het
Perzische rijk aan, waarbij hij sneuvelde. Zijn opvolger Jovianus moest weer
terugtrekken; de Perzen bezetten daarop Armenië.
Het Oost-Romeinse rijk kwam intussen zó van andere kanten onder druk te staan, dat
het tenslotte Armenië op een kleine westelijke strook na op moest geven. In de tijd die
volgde kwamen nog verschillende oorlogen tussen het Oost-Romeinse rijk en Perzië
voor, zonder dat er echter aan de status quo veel veranderde.
Een opmerkelijk gezichtspunt bij deze oorlogen is echter wel, dat ze het karakter van
godsdienstoorlogen kregen. Sinds Constantijn de Grote was het Oost-Romeinse rijk
een christelijk rijk; het nieuwe Perzische rijk was een staat, waar het Zoroastrisme de
officiële religie was. In de politieke botsing van twee grote staten botsten dus
tegelijkertijd twee religies en dit was met name van betekenis in die gebieden, waar de
macht periodiek wisselde.
In 422 stond Perzië de uitoefening van de christelijke godsdienst toe, terwijl
Zoroastristen toegestaan werd hun religie in het Romeinse imperium in praktijk te
brengen. Sinds 527 heeft nog 100 jaar een oorlogstoestand tussen het Oost-Romeinse
rijk en Perzië geheerst. Doch na 630 was het einde nabij, zowel voor het Nieuw-
Perzische rijk als voor de macht van het Oost-Romeinse rijk in het Midden-Oosten.
De Arabische invasies stonden voor de deur. Religieus was in deze gebieden de
toekomst aan de Islam.
50