1 HET PALESTIJNS JODENDOM TUSSEN 500 VÓÓR EN 70 NA ...

naar Ptolemeüs in Egypte vluchtte. Het lag voor de hand, dat Ptolemeüs, Lysimachus
en Cassander (de zoon van Antipater) zich thans tegen Antigonus keerden.
In het kader van deze strijd wist Seleucus tegen het einde van het jaar 312 v. Chr.
Babylon te heroveren, nadat in de loop van dat jaar de troepen van Antigonus bij Gaza
waren verslagen. Vanaf dit moment trad Seleucus in Babylon als koning op. In het
volgend jaar werd een vrede gesloten, die echter niet meer dan een wapenstilstand
bleek. De strijd laaide opnieuw op en pas in het jaar 301, toen Antigonus de slag bij
Issus verloor waarbij hij sneuvelde, was het gevaar, dat deze laatste gevormd had
bezworen.
Sinds 306 droeg ook Ptolemeüs de koningstitel. Het is hier niet van belang in te gaan
op de kwesties, die zich hebben afgespeeld in de volgende jaren in Klein-Azië,
Thracië, Macedonië en Griekenland.
Voor ons doel is het voldoende te zien, hoe het tot de stichting van een Seleuciedische
en
van een Ptolemeïsche staat is kunnen komen.
De vroegtijdige dood van Alexander de Grote was er oorzaak van dat hij geen
gestabiliseerde politieke situatie naliet. Ja, dat zelfs te gronde ging, hetgeen door de
Perzen in het Midden-Oosten was bereikt. Men was teruggekeerd tot de voor-
Perzische situatie: in het Midden-Oosten bestonden enige machtige rijken, die elkaar
bestreden. De vraag is echter gewettigd, of het optreden van Alexander voor het
Midden-Oosten niet een andere dan een politieke betekenis heeft gehad, en wel een
culturele. In haar algemeenheid moet deze vraag bevestigend beantwoord worden;
maar zodra men dit bevestigende antwoord nader tracht te omschrijven, dan ziet men
zich toch voor grote moeilijkheden gesteld.
De naam van Alexander de Grote wordt in verband gebracht met het hellenisme,
waarmee men de vermenging van Griekse en oosterse cultuur bedoeld. De bedoelde
moeilijkheden komen naar voren, wanneer men genuanceerd poogt te bezien, hoe die
cultuurvermenging zich heeft toegedragen en wat het resultaat daarvan is geweest. In
dit verband valt het volgende op te merken.
- Ten eerste waren in de eeuwen vóór Alexander al verschijnselen uit het
Griekse cultuurgebied binnengedrongen in het Midden-Oosten. En dat culturele
verschijnselen uit het Midden-Oosten Griekenland en Macedonië al
waren binnengekomen, kan men beslist niet uitsluiten.
- Ten tweede heeft Alexander de vermenging van Griekse en oosterse cultuur
beslist niet bevorderd. Waar hij namelijk in het Midden-Oosten successievelijk
aan de macht kwam, trad Alexander nooit op als Griek, die zijn nieuwe
onderdanen naar Grieks model wilde vormen; doch juist als iemand die bereid
was zich aan te passen bij zijn nieuwe onderdanen. In Egypte was hij voor de
Egyptenaren een Egyptenaar; in Perzië voor de Perzen een pers. Men zal dan
ook veeleer moeten stellen, dat Alexander de Grote de acute vergrieksing van
het Midden-Oosten heeft tegengehouden, dan dat hij die zou hebben helpen
bewerkstelligen. Zijn optreden bewerkte, dat de door hem veroverde gebieden
hun eigen culturen niet kwijtraakten.
- Ten derde - en daarin steekt zijn bijdrage aan het hellenisme - liet hij bij zijn
dood in het gehele Midden-Oosten een Macedonisch Griekse bovenlaag na,
die de macht in handen had, alsook een stedelijke middenstand met Griekse
wortels. Het gevolg daarvan was, dat juist na de dood van Alexander de
Griekse invloed in het Midden-Oosten sterk werd. Ptolemeüs en Seleucus
26