1 HET PALESTIJNS JODENDOM TUSSEN 500 VÓÓR EN 70 NA ...

verkreeg de steun van Antipater, die een leidinggevende rol speelde onder de
Idumeëers de oude Edomieten, wier woongebied thans ten Zuiden van het
tempelgebied van Jeruzalem waarover onder gelegen was.
Aristobulus II daarentegen vond steun bij de door de Farizeeërs uitgerangeerde groep
van de Sadduceeërs. De laatste slaagde er in zich meester te maken van Jeruzalem,
doch raakte daar belegerd door Arabische Nabatese huurtroepen van Hyrcanus II en
Antipater. Toen het zover was gekomen ging een onderbevelhebber van Pompejus,
Aemilius Scaurus, die zojuist Damaskus bezet had, zich met de zaak bemoeien.
Aemilius koos voor Aristobulus II. Vanzelfsprekend legden Hyrcanus II en zijn
medestanders zich daarbij niet neer en zo kwam Pompejus voor de vraag te staan
welke van de twee Joodse rivalen hij het beste in zijn plannen kon inschakelen. Hij
koos voor de combinatie van de zwakste Jood met de Edomietische hoofdman. Dit
kwam hem wel op een belegering van Jeruzalem te staan; doch schiep voor hem een
uiterst bruikbare situatie nadat Jeruzalem veroverd was.
Door voor Hyrcanus II te kiezen werd een belangrijke groepering van wetsgetrouwe
Joden in haar verlangens bevredigd; terwijl hun leider geen man was, die van zijn
politieke titel een kwestie maakte. Hyrcanus II stond er niet op koning te zijn; hij was
tevreden met de functie van Etnarch, al genoot hij zo ten enen orale niet de rechten
van een rex socius. Op deze wijze bracht Pompejus Palestina ten Zuiden van de
Karmel geruisloos onder zijn bewind. Wat verder de Arabische troepen betreft, die
Jeruzalem belegerd hadden in dienst van Hyrcanus II: hun vorst, de Nabatese koning
Aretas III, werd afgekocht met een betaling van driehonderd talenten en behoud van
zijn zelfstandigheid.
Zo verkreeg Pompejus de rust in het Joodse gebied, die hij nodig had om zich te
kunnen wijden aan de oplossing van problemen, die weer in Klein-Azië gerezen
waren. Maar spoedig zou hij betrokken worden bij problemen, die de fundamenten
van de Romeinse Staat raakten.
In Rome was in 63 de samenzwering van Catilina aan het licht gekomen en verijdeld
door de consul van dat jaar, Marcus Tullius Cicero. In 62 keerde Pompejus uit het
Oosten terug. Tegen veler verwachting in deed hij in de labiele situatie, waarin het
Romeinse rijk verkeerde, geen greep naar de macht; maar ontbond hij zijn leger. Hij
verzocht de Senaat slechts de bewezen diensten van zijn veteranen te honoreren door
hun land toe te kennen. Dit verzoek werd geweigerd en dat was voor Pompejus de
aanleiding om naar de volkspartij over te gaan, die geleid werd door Gajus Julius
Caesar en Marcus Lucinius Crassus.
In het jaar 60 v. Chr. kwamen de drie mannen tot een akkoord (eerste Triumviraat).
Caesar werd voor het jaar 59 consul. Na afloop van dit consulaat in 58 werd hij
proconsul in de provincies Gallia Narbonencis, Gallia Cisalpina en Illyrië. Pompejus
en Crassus vervulden het consulaat in het jaar 55. Pompejus verkreeg daarop het proconsulaat
over Spanje en Crassus dat over Syrië. Vanaf dit moment groeide de
rivaliteit tussen de Driemannen. Caesar had de provincie waarover hij proconsul was,
gebruikt als uitgangspunt voor veroveringen en oefende de macht uit over het gehele
tegenwoordige Frankrijk en België. Men kan niet stellen, dat hij daaraan zonder meer
kracht kon ontlenen om de Senaat naar zijn hand te zetten; want hij had in zijn gebied
met steeds terugkerende opstanden te kampen. Maar wat hij had weten te bereiken
betekende wel prestigewinst. Tot 55 konden Pompejus. en Crassus daar weinig
tegenover stellen. Toen zij echter in genoemd jaar hun pro-consulaat verkregen, kwam
met name Crassus in de gelegenheid daden te stellen, die niet onder deden voor die
46