1 HET PALESTIJNS JODENDOM TUSSEN 500 VÓÓR EN 70 NA ...

Antiochië terugkeren. Geen al te lange tijd later werd Heliodorus de moordenaar van
Seleucus IV.
Wat de achtergronden van deze moord zijn geweest is niet geheel duidelijk. Het is
mogelijk, dat het daarbij slechts om een greep naar de macht van Heliodorus is
gegaan. Maar men kan niet geheel uitsluiten, dat Rome met zijn bondgenoot in Klein-
Azië, Eumenès, de koning van Pergamum, er achter hebben gezeten. Want
ongetwijfeld heeft Seleucus Rome en Eumenès geïrriteerd. Niet alleen immers was hij
achter met zijn betalingen; ook toonde hij interesses in Griekenland en bovendien had
hij in 177 zijn dochter Laodicea laten huwen met Perseus, de koning van Macedonië.
Tiet alleen ie echter de kwestie van de achtergronden van de moord op Seleucus
duister; die van de opvolging is dat evenzeer. De voornaamste gijzelaar, die Antióchus
III in Rome had moeten stellen tengevolge van het traktaat van Apamea, was zijn
derde zoon Antióchus geweest. Deze heeft tot ongeveer 177 v. Chr. in Rome gewoond
en daar verkeerd in kringen die sterk geïnteresseerd waren in de Griekse cultuur.
Omstreeks genoemd jaar was de Senaat niet langer in zijn persoon als gijzelaar
geïnteresseerd. Men liet hem vrij; terwijl Seleucus zijn zoontje Demetrius naar Rome
moest zenden. Antióchus vestigde zich te Athene. Men kan er slechts naar gissen, wat
Rome tot deze politiek bewogen heeft. Men mag er rekening mee houden, dat het voor
Rome meer interessant was de vermoedelijke troonopvolger in gijzeling te hebben,
dan een broer van de Seleuciedische koning. Demetrius was nu wel oud genoeg om
als vermoedelijke troonopvolger gedoodverfd te worden, n.l. omstreeks 12 jaar.
Mogelijk heeft het feit dat in Rome toch wel enig wantrouwen tegen Seleucus IV
groeide, ook meegewerkt. Of zou als Rome inderdaad achter de moord op Seleucus
gezeten heeft de vrijlating van Antióchus een eerste zet zijn geweest om tot
verandering van het regiem in Antiochië te komen? Wat van dit alles zij, het bericht
van de dood van Seleucus bereikte Antióchus in Athene.
Deze stak terstond over naar Klein-Azië en begaf zich naar Eumenès van Pergamum.
Die gaf hem de toestemming om de Seleuciedische troon te bestijgen en gaf hem zijn
broer Attalus als geleide naar Syrië mee.
Over de vraag, welke de toestand was, die Antióchus, thans Antióchus IV Epiphanès,
in Antiochië aantrof verkeren we in het onzekere.
Heliodorus was gevlucht; maar dat wil niet zeggen, dat het zeker is, dat Antióchus een
lege troon vond, die hij maar te bestijgen had. Vast staat, dat hij met een zekere
Antióchus als co-regent heeft geregeerd. Maar het is niet zeker, of dit een zoon, dan
wel een neef van hem is geweest. Was dit laatste het geval, dan ligt het voor de hand
aan te nemen, dat Heliodorus een minderjarig zoontje van Seleucus op de troon heeft
gezet en dat Antióchus IV zich voor de vorm met een co-regentschap tevreden heeft
gesteld. In ieder geval echter heeft hij zich in het jaar 170 van zijn co-regent ontdaan
door hem te vermoorden.
De nieuwe vorst schijnt geen blikken op Klein-Azië of Griekenland geworpen te
hebben. Conflicten met Pergamum en Rome heeft hij vermoedelijk willen vermijden.
Niettemin kwam hij toch met de Senaat in botsing; dit echter zonder dat hij de
hoofdschuldige schijnt geweest te zijn ( al is dit later van de kant van Rome zo
voorgesteld.)
In 176 was Cleopatra als regente van Ptolemeüs VI Philomètor van het toneel
verdwenen. Zij werd in het regentschap opgevolgd door een tweemanschap en al
vroeg tijdens hun bestuur schijnen tegen Antióchus IV gerichte tendensen aan het licht
gekomen. Of en in welke mate de laatste schuld droeg aan het conflict is een zaak van
gissingen. In het jaar 170 ging de oorlogsverklaring van Alexandrië uit. Maar het is
34