opsomming van die verslag - Saps

18. GEVOLGTREKKINGS EN AANBEVELINGS
Die literatuur en die voorleggings wat deur die Komitee oorweeg is, bied ‘n aantal
moontlike verklarings vir plaasaanvalle, en gebruik dikwels die begrippe ‘motiewe’ en
‘oorsake’. Motiewe verwys na die psigologiese dryfkragte agter menslike gedrag, terwyl
oorsake die breër sosiologiese dinamiek in ag neem. Vanuit ‘n kriminologiese beskouing
kan die verklarings van plaasaanvalle in vier breë kategorieë geklassifiseer word.
Aanvalle word gemotiveer deur kriminele intensies soos roof, wat soms ‘n spoor van
misdade soos moord en verkragting agterlaat. Die meeste van die verslae van die
sekuriteitsektore, en verskeie ander studies, kom tot die gevolgtrekking dat die
oorweldigende meerderheid van aanvalle deur kriminaliteit gemotiveer word.
Aanvalle is polities gemotiveerd, veral met betrekking tot grondsake, en is daarop gerig
om die (blanke) boere vanaf die grond te verdryf. Hierdie verklaring word voorgehou
deur die Aksie Stop Plaasaanvalle, die Transvaalse Landbou-unie, en sommige
politieke organisasies. Die post-1994 retoriek van sekere politici word beskou as synde
ondersteuning te gee vir hierdie verklaring waarom wit boere aangeval word.
Plaasaanvalle hou verband met arbeidsdispute en griewe. In hierdie sin word boere
gesien as synde hulle werkers te eksploiteer en te mishandel. Uittreksels van
onderhoude wat aangehaal word in die Human Rights Watch verslag, word gebruik om
hierdie teorie te ondersteun. Hierdie beskouing word ook gehuldig deur vakunies en
sekere politieke partye.
Plaasaanvalle word veroorsaak deur ‘n verskeidenheid faktore, insluitende die
bogenoemde, maar ook ander faktore, soos rassisme, die mislukking van die
strafregstelsel, die kultuur van geweld, en sosio-ekonomiese omstandighede. Prof.
Moolman wys daarop dat die dinamiek van plaasaanvalle geweldig gekompliseerd is.
Die debat rondom plaasaanvalle handel veral oor twee aspekte: of die oorweldigende
meerderheid van plaasaanvalle deur slegs kriminele intensie gemotiveerd is, en of hulle
polities georkestreer is. Ander verbandhoudende aspekte het ook die Komitee se aandag
geniet.
Die hoofonderwerpe waaroor die Komitee besin het, is die volgende:
Die aantal plaasaanvalle
Plaasaanvalle het tussen 1991 en 2001 toegeneem, maar skyn te gestabiliseer het
gedurende 2002, en mag self nou aan die afneem wees. Die koers waarteen moord gepleeg
is het afgeneem tussen 1998 en 2001, en het volgens voorlopige syfers drasties geval in
2002.
Alhoewel die situasie aansienlik verbeter het, is die akkurate rapportering van
plaasaanvalle steeds ‘n probleem, veral op grond- en middelvlak. Aandag moet hieraan
gegee word. Die Komitee is van mening dat aanvalle op kleinhoewes steeds binne die
kategorie van plaasaanvalle moet bly. Die onderskeid tussen plase en kleinhoewes moet
egter tot ‘n groter mate in die statistiek aangedui word, sodat sinvolle vergelykings getref
kan word.
476