Klik hier - lenoirschuring

ingenaaide vorm op de markt bracht. Ik citeerde
in dit verband de geschiedschrijver van deze
uitgeverij, die concludeerde: ‘men was eenvoudig
aan het pocketboek niet toe.’Als dat zo is, hoe
komt het dan dat Nederland er kennelijk twintig
jaar later voor naar de boekhandel rende? Wat was
er met het publiek gebeurd dat het opeens zo gretig
reageerde op een format dat in feite al veel langer
bestond?
Over het gedrag van de Nederlandse lezers
weten we behoorlijk wat omdat er de afgelopen
decennia gedegen onderzoek naar is gedaan. Een
samenvatting geeft bij voorbeeld het uitgebreide
rapport Leesgewoontes; een halve eeuw onderzoek
naar het lezen en zijn belagers (door W. Knulst e.a.).
Met die studie in de hand laat zich het volgende
beeld schetsen.
Eind jaren vijftig wordt een ongekende
uitbreiding van het leespubliek zichtbaar. Een
aantal demografische factoren heeft daarbij een
doorslaggevende rol gespeeld. In de eerste plaats de
zogenaamde geboortegolf van vlak na de oorlog.
De kinderen die in de roes van de bevrijding of
niet veel later zijn verwekt, bereiken eind jaren
vijftig de Middelbare School. Het ging om een
bijzonder grote groep, niet alleen vanwege die
vloedgolf maar vooral ook omdat het normaal werd
dat ook kinderen uit voorheen minder kansrijke
klassen gingen ‘doorleren.’ Dat had bovendien
tot gevolg dat het lerarencorps op de middelbare
scholen drastisch moest worden uitgebreid. Met
jonge leerkrachten. En voor deze nieuwe docenten
betekende de Beweging van Tachtig niet het
hoogte- en eindpunt van de Nederlandse literatuur,
zoals dat voor hun oudere collega’s nog vaak wél
het geval was geweest. Tegelijkertijd begon de
verzuiling af te brokkelen, waardoor de morele
oordelen van eerdere generaties hun greep op het
onderwijs verloren. Met andere woorden, de jonge
leraren kregen vrij spel om over hun eigen literaire
favorieten te praten: Hermans, Claus, Mulisch,
Campert, Lucebert, iets later ook Wolkers.
De gestegen welvaart maakte het bovendien
voor scholieren en studenten mogelijk een eigen
bibliotheekje van pockets en paperbacks op
te bouwen, dat keurig een plaats kreeg op het
kleurrijke Tomado-rekje. Opvallend is ook dat
er toen geen significant verschil bestond tussen
veellezende meisjes/vrouwen aan de ene en
jongens/mannen aan de andere kant. Het was de
tijd dat scholieren foto’s van schrijvers in hun
agenda plakten.
De cijfers spreken boekdelen (of liever
gezegd: pocketreeksen): in 1956 besteedde de
bevolking gemiddeld zo’n 22 % van de vrije
tijd aan boeken lezen. Hierbij was vooral de
jeugd van doorslaggevend belang, want de
hoogste percentages vindt men bij de twaalf- tot
veertienjarigen (daar komen de geboortegolvers)
en studenten. Het CBS merkte in die tijd zelfs
op: ‘Het is tevens mogelijk dat het vele lezen een
eigenschap van de jeugd zelve is.’ De jongeren
lazen in ieder geval veel meer dan de ouderen.
34 35