Kennisnetwerken en ruimtelijke clustering - Rooilijn

Rooilijn Jg. 41 / Nr. 6 / 2008 Het nieuwe ommeland
P. 428
de invloedssferen van de stad overlappen
en de ommelanden ingeklemd liggen, is
ook meer netwerkvorming. In de klassieke
ommelanden, die geïsoleerd liggen in de
periferie, is de interactie met andere steden
en ommelanden gering.
Nieuw ommeland
Om meer grip te krijgen op de specifieke
ruimtelijke condities ingezoomd op vier
ommelanden die per type statistisch het
meest representatief zijn. Deze zijn het
ommeland van Utrecht (ommeland rond
dominante steden), Breda (ommeland in
de overgangszone), Leeuwarden (klassiek
ommeland) en Sittard-Geleen (ingeklemd
ommeland). Hiervoor zijn verplaatsingspatronen
en functiespreiding per gemeente
bestudeerd. Hoewel het algemene beeld
per ommeland overeen komt met de
typering van het cluster, zijn ook binnen
de ommelanden verschillen te zien voor
wat betreft de verplaatsingspatronen en
deconcentratie van functies. Vooral direct
rond de steden, waar de ruimtedruk
vermoedelijk het grootst is en waar de
ligging gunstig is, lijkt het ommeland het
meest op een aan de stad complementair
centrum. Hoewel wat betreft de ligging
ten opzichte van de stad nog steeds sprake
is van ‘ommeland’, is dit ommeland niet
meer ondergeschikt aan die stad zoals het
geval is in de klassieke functionele opvatting
van het begrip ommeland. Het nieuwe
ommeland is het beste toe te lichten aan
de hand van het ommeland rond Utrecht.
Zoals al is gebleken uit de typering van de
ommelanden, bevinden zich ook in het
ommeland aantrekkelijke (sub)centra. De
verplaatsingspatronen in het ommeland
van Utrecht zijn daardoor divers; kris
kras patronen binnen het ommeland,
inverse stromen vanuit Utrecht naar het
ommeland en zelfs bewoners van buiten het
stadsgewest komen naar het ommeland van
Utrecht. Twee voorbeelden van aantrekkelijke
gemeenten in het ommeland zijn
Zeist en Nieuwegein, nabij de stad Utrecht
gelegen en goed ontsloten via snelwegen.
Slechts ongeveer dertig procent van de
mensen die daar werken, komt uit de eigen
gemeente. Een kleine twintig procent komt
uit de stad Utrecht, bijna een kwart uit de
rest van het Utrechtse ommeland (figuur
2). Ook komen bezoekers van buiten
het stadsgewest naar deze gemeenten.
De pendelaars die van buiten het eigen
stadsgewest naar Nieuwegein gaan, komen
voor het grootste deel uit andere ommelanden
en overig Nederland, terwijl pendelaars
naar Zeist vooral uit andere steden komen.
Ten opzichte van steden als Haarlem,
Amersfoort en Amsterdam ligt Zeist dan
ook net wat gunstiger dan Nieuwegein, dat
op zijn beurt meer mensen trekt uit het
ten zuiden gelegen rivierengebied. Andere
gemeenten in het ommeland, bijvoorbeeld
het meer landelijk gelegen Wijk bij
Duurstede, zijn veel minder aantrekkelijk.
Het aantal werknemers is er niet alleen
laag, degenen die er werken komen ook uit
dezelfde gemeente. De verklaring hiervoor
zit voor een deel in het aanbod van werkgelegenheid.
In Nieuwegein en Zeist is het
aanbod vergeleken met andere gemeenten
in het ommeland groot. Dat echter ook
mensen van buiten de regio, vanuit bijvoorbeeld
Amsterdam of Hilversum, bereid
zijn naar Zeist te pendelen, zegt iets over de
aard van dat aanbod. Het gaat blijkbaar om
hoogwaardige werkgelegenheid, waarvoor
de bereidheid om te pendelen groter is.
De goed bereikbare locatie van die werkgelegenheid
bij infrastructuur maakt het
mogelijk vraag en aanbod op deze plek bij
elkaar te brengen.