De Katholieke ouraalist

More documents

Recommendations

Info

$ve l\atholieke * Journalist$

journalistiek- en een uitgever lid (Hoofdstuk V; artt. 49 en 52). Het persgerecht zal zitten in kamers van vijf leden, t.w. de voorzitter (of een ondervoorzitter), alsmede twee journalistieke leden en twee leden-uitgevers (art. 16). In eerste instantie hebben de deskundige leden dus de meerderheid; in beroep zijn de deskundigen in de minderheid, doch beslissen mede. Deze regeling toont ten duidelijkste aan dat de persgerechten eenzelfde onafhankelijkheid bezitten als onze reeds bestaande rechterlijke organen. En, wat juist met het oog op de pers zeer belangrijk is, de eerste instantie, het persgerecht, is bij uitstek deskundig te achten, terwijl de tweede instantie wel deskundigen telt, maar in haar overige samenstelling de waarborg inhoudt, dat het groepsbelang van de pers, ten detrimente van de publieke voorlichting niet de overhand krijgt, zodat bij in appèl behandelde zaken naar buiten toe de einduitspraak het' grootst mogelijke gezag kan verkrijgen. Deze laatste overweging heeft onze organisaties er toe gebracht de meerderheid van onze Raad van Tucht niet-journalisten te laten zijn. Wat de procedure aangaat, bevat de wet in de artt. 21, 41 tot en met 47 de fundamentele rechten van klagers en „verdachten". Volgens art. 46 worden nadere processuele bepalingen door de Kroon bij algemene maatregel van bestuur gegeven, maar met het medisch tuchtrecht, dat grotendeels in een A.M.v.B. is neergelegd, is er dit belangrijke verschil, dat de wet de grondbeginselen van het procesrecht bevat. Met het oog op de bijzondere positie van de pers (art. 7 van de Grondwet) behoort dit ook zo te zijn. Volgens de artt. 18 en 19 kan het persgerecht (en volgens art. 53 in beroep de perskamer van het Hof) getuigen en deskundigen, uiteraard onder ede, horen. Volgens art. 20 kan een onderzoek in de desbetreffende personderneming vanwege het persgerecht (of vanwege het Hof) plaats vinden. Er zijn er die menen, dat dit een aanslag is op het grondwettelijke huisrecht. Dit is onzin, want dit is geen absoluut recht; de wetgever is volgens de Grondwet bevoegd daarop inbreuk te maken en het wetsontwerp voldoet aan de bij onze hoogste Staatswet gestelde eisen. In hoeveel andere wetten komen trouwens soortgelijke bevoegdheden van rechterlijke instanties niet voor? In dit verband worde overigens nog eens uitdrukkelijk vastgesteld, dat wie zou willen betogen, dat deze tuchtregeling de pers aan de macht van de „regering" zou uitleveren, inhoud en strekking geweld aandoen. Ook dit zou niets anders dan pure demagogie zijn! De tuchtrechtelijke norm |_JOE belangrijk vorenbehandelde, formele bepalingen op zich zelf ook zijn, de kern van het ontwerp 4 ligt in de materieelrechtelijke norm, vervat in art. 35 en luidende: ,,De journalist, aan wiens opzet of grove schuld feitelijk onjuiste, dan wel oneerlijke of onverantwoordelijke voorlichting te wijten is, of die zich opzettelijk of door grove schuld gedraagt in strijd met de zorgvuldigheid, die de journalist in het maatschappelijk verkeer betaamt, of met de eer van zijn stand, kan, onverminderd zijn aansprakelijkheid naar burgerlijk of naar strafrecht, worden onderworpen" aan een der in het ontwerp omschreven tuchtmaatregelen. In onze eigen statuten luidt de tuchtrechtelijke norm: „De journalist N.J.K. (of K.N.J.K.) is verplicht zich te onthouden van alle handelingen en gedragingen, welke de waardigheid van de stand der Nederlandse journalisten schaden." De norm van het wetsontwerp is meer uitgewerkt dan onze statutaire bepaling. De Memorie van Toelichting wijst er evenwel nadrukkelijk op, dat de drie elementen (voorlichting, ontzien van individuele belangen, de eer van de stand) naast elkaar zijn genoemd, doch dat men misschien kan zeggen, dat zowel het tweede als het derde de beide andere mede omvat. Vastgesteld kan daarom worden, dat de wettelijke norm dezelfde strekking heeft als onze statutaire regel. Met deze belangrijke beperking echter, dat) in tegenstelling tot onze statuten, het ontwerp alleen treft die handelingen of gedragingen, welke opzet of grove schuld van de betrokken journalist verraden. Op de betekenis van deze beperking kan niet genoeg de nadruk worden gelegd, omdat bij afwezigheid van opzet of grove schuld geen maatregel kan worden opgelegd. De journalist, die zijn beroep op fatsoenlijke wijze wil uitoefenen en die zich van wezen en strekking van zijn handelingen rekenschap geeft, behoeft zich in zijn vrijheid niet belemmerd te gevoelen, al brengt de aard van zijn werkzaamheid „tegen de deadline" mee, dat hij dikwijls het risico van achteraf blijkende fouten en foutjes moet nemen. Hij zal zich uit eigen vrije wil houden binnen de grenzen, welke de eer van zijn stand stelt en dit betekent, dat hij feitelijk juiste, naar de vorm eerlijke en wat het algemeen belang aangaat opportune journalistiek bedrijft, waarmee hij, binnen de grenzen van datzelfde algemene belang, individuele belangen ontziet. Daarover zal toch onder journalisten geen verschil van inzicht bestaan. De bezwaren, welke tegen de tekst van art. 35 worden aangevoerd, worden echter gevoed door het gevoel, dat de norm in haar formulering te vaag is en derhalve tot toepassingen kan leiden buiten de grenzen, welke de fatsoenlijke journalist voor zich zelf wenst te trekken. En dit zou kunnen meebrengen, dat de journalist zou worden beperkt in zijn vrijheid om te doen wat hij zijn plicht acht. Is deze vrees echter reëel? In de eerste plaats is het persgerecht samengesteld uit deskundigen, die met hetzelfde bijltje hakken en dié juist voor het inachtnemen van de juiste grenzen evenzeer gevoel hebben als de journalist over wie naar zijn gevoel ten onrechte wordt geklaagd. In de tweede plaats werkt steeds de beperking, opgesloten in het vereiste van „opzet en grove schuld". Toegegeven moet intussen worden — en de Memorie van Toelichting doet dit ook —, dat de norm vager is dan de regels van het strafrecht. Doch vergeten wij niet, dat een zekere vaagheid van delictsomschrijving inhaerent is aan elk tuchtrecht (zie dat der advocaten en der medici, alsmede onze eigen statutaire tuchtregel), een vaagheid, die evenzeer in het voordeel van de betrokkene kan strekken; de tuchtrechter is, meer dan de strafrechter, vrij aan de bijzondere merites van het geval recht te laten wedervaren. Bovendien, naar het geldende burgerlijk en strafrecht is er ook reeds van vaagheid van normen sprake; art. 1401 B.W., in recente persprocessen, toegepast, geeft de — ondeskundige — burgerlijke rechter een grote mate van bewegingsvrijheid. En wat het strafrecht aangaat, de journalist, die wegens belediging terechtstaat, mag aan de .— alweer ondeskundige — strafrechter duidelijk maken, dat hij „klaarblijkelijk heeft gehandeld in het algemeen belang". De kans dat hij op grond van deze bepalingen naar journalistieke opvatting ten onrechte zou worden veroordeeld, heeft geen journalist in zijn vrijheid bij mijn weten ooit belemmerd. In wezen komt de norm van art. 35 er op neer, dat de journalist, die voor de tuchtrechter terecht zal staan, vrij uit zal gaan, indien hij „klaarblijkelijk het algemeen belang" op het oog heeft gehad. Het algemeen belang brengt immers mee, dat zijn voorlichting feitelijk juist is, eerlijk en verantwoord, d.w.z. opportuun. Wie meent, dat hij als publieke voorlichter deze eisen kan veronachtzamen, handelt in strijd met de eer van zijn stand. 'Naar in de Memorie van Toelichting wordt medegedeeld, is een minderheid in de Commissie-Pompe echter van oordeel, dat instede van „voorlichting" gelezen zou dienen te worden „berichtgeving". M.i. terecht wordt deze opvatting in de M.V.T. als volgt bestreden: „De ondergetekenden zijn van mening, dat berichtgeving en voorlichting, onderling vervlochten als zij in talloze courantenartikelen zijn, niet gescheiden en door het publiek, waarvoor zij bestemd zijn, veelal niet eens onderscheiden kunnen worden. De beperking van het tuchtrechtelijk ingrijpen tot onoirbare „berichtgeving" zou tot allerlei gezochte en spitsvondige onderscheidingen leiden; de hiermede beoogde verenging van de delictsomschrijving zou de deur openzetten tot talloze ontduikingen." En laat men ten slotte niet uit het
oog verliezen, dat de einduitspraken in het algemeen openbaar worden gemaakt en dat zij, evenals alle rechterlijke vonnissen, onderworpen kunnen worden aan zeer wel oirbare publieke critiek. We leven in een democratisch land; waar de handelingen van welke instantie ook aan openbare controle onderhevig zijn. Geldt in een land als Engeland, waar de pers geldt als het bolwerk van de. vrijheid, het rechterlijk oordeel in z.g. libel-cases en in zaken van contempt of court — in wezen een tuchtrechtelijk optreden tegen de pers — als een ongeoorloofde aantasting van de persvrijheid? Waarlijk, laten wij toch geen spoken op klaarlichte dag zien en integendeel beseffen, dat de mogelijkheid van tuchtrechtelijke repressie het gezag en het aanzien van de pers, welke zeker wel enige versterking van node hebben, slechts ten goede kan komen. Wellicht zullen sommige journalisten zich in de toekomst verplicht gevoelen, zich nog meer dan thans rekenschap van hun handelingen te geven. Dit kan alleen maar winst betekenen, want beklaagde niet onlangs een van de regering, onafhankelijk, vooraanstaand Nederlander zich tegenover mij, dat de pers, hoezeer ook te goeder trouw optredende, voor ingewijden zo dikwijls te weinig exact in haar berichtgeving en voorlichting te werk gaat? De maatregelen E voorgestelde tuchtmaatregelen, D in de toepassing waarvan de tuchtrechter geheel vrij is, bieden de nodige differentiatie: a. waarschuwing; b. berisping; c. geldboete tot ƒ 1000; d. schorsing als journalist voor ten hoogste een jaar; ontzetting als zodanig voor ten hoogste vijf jaar (art. 35). De laatste maatregel brengt tevens schrapping uit het journalistenregister mede, met als nadere sancties de 'bepalingen inzake het gebruik van de titel „journalist" en de uitoefening van het journalistieke beroep (artt. 33 en 34; zie hierboven). Behoudens de geldboete lopen deze maatregelen parallel met onze eigen statutaire tuchtmaatregelen. In het ontwerp is de schrapping échter beperkt tot een termijn van vijf jaar. Bij een hernieuwd verzoek van een geschrapte journalist om in het register te worden ingeschreven, zal het persgerecht evenwel moeten beoordelen, of de inschrijving de eer v an de stand zal schaden. Onder de gelding van onze statuten is het niet anders gesteld. Soortgelijke maatregelen als hierboven zijn vermeld zullen kunnen gorden toegepast op uitgevers of directeuren van persbureaux, terzake v an door hen uitgeoefende journalistieke werkzaamheden (art. 36). De M.v.T. motiveert dit aldus, dat onder de huidige omstandigheden yitgevers veelal in de gelegenheid zijn mvloed op de redactionele inhoud yan een blad uit te oefenen; „misbruik hiervan brengt ook hen in a anraking met de tuchtrechter; De 0 M.v.T. stelt echter voorop, dat zij zich te dezen aanzien niet wil begeven in beschouwingen omtrent de verhouding van directie en (hoofd) redactie van een blad. Dit punt wordt derhalve door het ontwerp niet beslist; het gaat uit van de bestaande toestand, waarbij de rechtstreekse directionele invloed op de redactionele inhoud nu eenmaal voorkomt. De journalisten beschouwen dit als een ongewenste toestand, welke aan hun verantwoordelijkheid afbreuk doet. Nu deze verantwoordelijkheid door het onderhavige ontwerp nog eens dubbel wordt onderstreept, wordt de eis, dat de betrekking tussen directie en hoofdredactie voorwerp van een wettelijke voorziening zal zijn, des te klemmender. Men dient evenwel oog te hebben voor de omstandigheid, dat een dergelijke regeling met het oog op alle consequenties niet incidenteel, doch slechts in het verband van een algemene perswet dient te geschieden. Verantwoordelijke redacteuren OEZEER de journalisten van H beroep, zoals hierboven werd betoogd, in de pers een centrale positie innemen, mag toch niet voorbij worden gezien, dat vooral aan nieuwsbladen en tijdschriften de journalistieke verantwoordelijkheid berust bij personen, die geen journalist van beroep zijn, doch die door het verrichten van deze journalistieke werkzaamheden naar buiten toe een soortgelijke Invloed als de beroepsjournalisten kunnen uitoefenen. Het is dan ook logisch, dat, met de instelling van een tuchtrechtspraak voor journalisten een soortgelijke regeling wordt getroffen voor ,,verantwoordelijke redacteuren", d.w.z. voor hen, die in een nieuwsblad of tijdschrift vermeld staan als verantwoordelijk voor de redactionele inhoud, alsmede voor hen, die als verantwoordelijk redacteur van een persbureau optreden (art. 1 sub g). De norm en de maatregelen, waaraan zij zijn onderworpen, zijn dezelfde als voor journalisten, met dien verstande, dat bij hen niet gesproken kan worden van een stand, voorzover zij geen journalist van hoofdberoep zijn (art. 36); zijn zij dit wel, dan vallen zij, ongeacht hun functie in het perswezen, onder de regeling voor journalisten. Ik acht het juist, dat aldus aan degenen, die tegenover het publiek journalistieke verantwoordelijkheid dragen zonder zelf journalist te zijn, de normen van een juiste, eerlijke en verantwoorde voorlichting worden ingescherpt. Een dergelijke wettelijke regeling zal in de kring der verantwoordelijke redacteuren het verlangen kunnen wekken naar een eigen organisatorisch verband ter behartiging van gemeenschappelijke belangen. Onze organisaties zullen een dergelijke ontwikkeling van zaken zeker toejuichen en bereid zijn, morele en materiële steun aan zulk een streven te verlenen; door de beschikbaarstelling bijv. van onze organen zullen wij onder de „verantwoordelijke redacteuren" een beter begrip van de eisen der journalistiek kunnen verbreiden. Het ontwerp en de persvrijheid •TEN SLOTTE moge ik nog aan- * dacht schenken aan het reeds geuite bezwaar, dat het ontwerp jn strijd zou zijn met de grondwettelijke persvrijheid. Ik acht dit bezwaar niet gegrond. Met de hoofdredactie van De Rotterdammer hen ik van oordeel, dat de tuchtrechtspraak van zuiver repressieve aard is en derhalve begrepen moet worden onder de regeling van de „verantwoordelijkheid volgens de wet", waarvan artikel 7 van de Grondwet gewaagt, In dit opzicht is er geen principieel verschil met het strafrecht. Noch met de letter, noch met de geest van art. 7 is het ontwerp in strijd. Dat de regering aan dit punt aandacht heeft geschonken kan mede blijken uit de naam van het ontwerp: Wet op de journalistieke verantwoordelijkheid. Een enkel punt van twijfel zou kunnen rijzen t.a.v. de vereiste inschrijving van journalisten in een register. Hoewel ik ook dit niet in strijd met de Grondwet acht (ook een uitgesloten journalist kan als elke andere burger blijven publiceren), zou het aanbeveling verdienen, bij een komende Grondwetsherziening het punt buiten alle twijfel te stellen, door art. 7 aan te vullen in dezelfde zin als indertijd t.a.v. de vrijheid van onderwijs is geschied, n.1. aldus dat de wetgever eisen kan stellen met betrekking tot de zedelijkheid (en bekwaamheid) van journalisten (vgl. art. 200 Gw.). Mijn conclusie kan, na het vorenstaande, niet meer aan twijfel onderhevig zijn. Ik ben van oordeel, dat dit ontwerp wezenlijk kan bijdragen tot de verheffing van de journalistiek, doordat het verantwoordelijkheidsbesef zal worden verlevendigd en misstanden kunnen worden uitgesneden. In het kader van deze wet zal het tevens mogelijk zijn om een oplossing te vinden voor het verschoningsrecht van de journalist; ik onthoud mij ervan dit nader uit te werken, omdat ik niet vooruit wil lopen op het rapport van de commissie, die onder leiding van jhr. mr. G. W. van Vierssen Trip haar arbeid heeft . aangevangen, wanneer dit nummer verschijnt. Ook biedt deze wet de mogelijkheid om een soepele practijk inzake het droit de réponse te verkrijgen. In dit opzicht is art. 48 van betekenis, dat het persgerecht de bevoegdheid verleent om de uitgever de verplichting op te leggen een ter zake van de inhoud van zijn blad gewezen beslissing in dat blad te publiceren. Ik spreek de hoop uit, dat onze organisaties van eenzelfde gevoelen zullen blijken te zijn en daaraan uiting zullen geven door een duidelijke uitspraak op het a.s. congres van de Federatie. 5
Page 1 and 2: _ _ "H" ^" 3eJAAR( JAARGANG-MAANDBL
Page 3: Wetsontwerp Journalistieke Verantwo
Page 7 and 8: Wetenschappelijke aandacht voor de
Page 9 and 10: VRIJE MENINGSUITING Proefschrift ov
Page 11 and 12: BOEKEN ^~ JOURNALISTEN VOOR Christe
Page 13 and 14: van de onzekerheid van zijn slachto
Page 15 and 16: Ter navolging — Geen enkele redac
Page 17 and 18: Heden en verleden van de Belgische
Page 19: CHARIVARIA Niets onregelmatigs gebe

De Katholieke ouraalist

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?