De positionering van de jeugdrechter - Rechtspraak.nl

14
Het werkveld van de jeugdrechter
Dit hoofdstuk voorziet in een beschrijving van de uiteenlopende zaken die aan de jeugdrechter
worden voorgelegd. Allereerst komt het civiele jeugdrecht aan bod. Uitgebreid zal worden stilgestaan
bij de beschermingsmaatregelen, de meest voorkomende typen civiele jeugdzaken.
Daarnaast wordt aandacht besteed aan de relevante wetswijzigingen, zoals de aanpassing van de
OTS-wetgeving in 1995 en de nieuwe Wet op de jeugdzorg van 1 januari 2005. Vervolgens komt het
jeugdstrafrecht aan de orde. Ook hier staan we stil bij een belangrijke wetswijziging, namelijk die van
het jeugdstrafrecht in 1995. Voorts komt de relatie tussen het bestuursrecht en jeugdzaken aan de
orde. Tot besluit van dit hoofdstuk bespreken we een aantal internationale verdragsbepalingen die
betrekking hebben op de rechten van minderjarigen.
2.1 Het civiele jeugdrecht
2.1.1 Grote diversiteit
De rechterlijke bemoeienis met minderjarigen
in het civiele recht is van zeer uiteenlopende
aard. Om te beginnen zijn er zaken
die met een echtscheiding verband houden:
het bepalen van de hoofdverblijfplaats van
het kind, het treffen van een omgangsregeling
met de niet-verzorgende ouder en het
vaststellen van alimentatie. Daarnaast kan
een minderjarige met de rechter te maken
krijgen bij adoptie en andere gezagskwesties.
Specifiek aan de jeugdrechter is
opgedragen om vervangende toestemming
te geven voor de afgifte van een paspoort of
het doen verrichten van bepaalde medische
handelingen. Ook vaderschapsacties en
omgangregelingen buiten een echtscheiding
worden behandeld binnen de familiesectoren
of familie-units van de rechtbanken. Tevens
kan een minderjarige te maken krijgen
met een rechter in het kader van de wet
BOPZ, als een gedwongen opname in een
psychiatrisch ziekenhuis aan de orde is. De
meeste bekendheid genieten evenwel de
beschermingsmaatregelen, waaraan in het
onderstaande aandacht zal worden besteed
(2.1.2). Het is overigens niet ongebruikelijk
dat er met betrekking tot een minderjarige
meer dan één type civiele zaak loopt. Tot
slot dient vermeld te worden dat ook in de
kantonsectoren bepaalde familierechtelijke
kwesties worden afgehandeld.
2.1.2 Ontheffing, ontzetting en
ondertoezichtstelling
Sinds 1905 kent Nederland de ontheffing
en de ontzetting van het ouderlijk gezag.
Deze maatregelen, thans geregeld in
boek I, artikelen 266 – 278 BW, maken het
mogelijk om kinderen aan het gezag van
een ouder te ontrekken. Wanneer de ouder
ongeschikt of onmachtig is zijn plicht tot
verzorging en opvoeding te vervullen, kan
de rechter een ontheffing uitspreken (art.
1:266 BW). Ontzetting is mogelijk ingevolge
art. 1:269 BW, onder meer op grond van
misbruik van het gezag, grove verwaarlozing,
of een onherroepelijke veroordeling
voor met name genoemde delicten. In
geval van beide maatregelen wordt het
gezag volledig overgedragen. De maatregelen
worden door een rechter en voor
onbepaalde tijd opgelegd. In principe duurt
de voogdij dan ook tot de jeugdige meerderjarig
is, “tenzij de rechter positief beslist
0
84120032rm_publicatie.indd 14 03-04-2006 09:39:48