bp20543 - AlphaPharm - Afr Module.pmd - insightcpd.co.za

More documents

Recommendations

Info

Estroon is ’n swakker estrogeen as estradiol. Dus, al het postmenopousale vroue ’n estrogeen tekort relatief tot premenopousale vroue, is hulle estrogeen nie uitgeput nie. Indien ’n vrou ’n “chirurgiese menopouse” gehad het, d.i. haar ovaria is chirurgies verwyder of vernietig deur bv. bestralingsterapie in die area van haar pelvis, is haar vlakke van sirkulerende estrogeen betekenisvol laer as by ’n vrou wat spontane menopouse gehad het. Estriol word slegs in betekenisvolle hoeveelhede gedurende swangerskap geproduseer, aangesien dit deur die plasenta vervaardig word. * Estrogene word almal uit ’n steroïed-voorloper genaamd androstenedioon (en ook uit testosteroon) deur ensiem werking gevorm. Testosteroon is die hoof androgeniese (manlike) hormoon en word ook deur die steroïed-voorloper androstenedioon gevorm. Gedurende puberteit by dogters styg die estrogeen vlakke en dit bevorder oögenese (groei van die eierselle of oösiete) en follikel groei in die ovarium. Estrogeen ondersteun ook die groei versnelling wat tydens puberteit voorkom. Dit veroorsaak dat dogters baie vinniger as seuns gedurende die ouderdomme van 11 en 12 groei. Hierdie versnelde groei is egter van korte duur want stygende estrogeen vlakke veroorsaak ook dat die epifises van langbene vinniger sluit en vroue bereik hulle volle lengte tussen die ouderdomme van 13 en 15 jaar. Estrogeen-geïnduseerde geslagseienskappe by vroue sluit ontwikkeling van die borste en verhoogde neerslag van onderhuidse vet, veral in die heupe en borste, in. Dit veroorsaak ook dat die pelvis breër en ligter word. Estrogene het verskeie metaboliese effekte. Dit sluit in opponering van die effek van verhoogde bloed cholesterolvlakke deur die stabilisering van cholesterol plake (neerslae) wat op die interne oppervlakte van bloedvatwande vorm, onderhoud van hoër vlakke van “goeie” hoë-digtheid lipoproteïen (HDL) cholesterol-vlakke en bemiddeling van kalsium-opname wat help om die digtheid van die skelet te handhaaf, in. Progesteroon werk saam met estrogeen om die menstruele siklus daar te stel en te onderhou en bemiddel veranderings in die servikale mukus. Die ander effekte daarvan word hoofsaaklik tydens swangerskap uitgeoefen. 2.4 Die fisiologie van menopouse Menopouse is ’n fisiologiese gebeurtenis en verwys na ’n vrou se laaste menstruasie. Menopouse kom voor as gevolg van die ovaria wat minder sensitief teenoor FSH en LH word. Dit hou direk verband met die afname en disfunksie van die ovariale follikels. Namate die ovaria verouder, verkort die follikulêre fase van die ovariale siklus, wat aanleiding tot korter en meer ongereelde menstruasie, verminderde ovulasie en verlaagde hormoonproduksie gee. Uiteindelik reageer die ovariale follikels nie meer op FSH en LH nie en produseer baie min estradiol. Sommige estrogene (hoofsaaklik estroon) sirkuleer nog steeds, maar hulle word deur perifere weefsel (bv. vet) geproduseer en die totale estrogeenvlak is baie laer. Met die verlies van funksionerende follikels is die betekenisvolste verandering in die hormoon profiel tydens menopouse die dramatiese verlaging van die sirkulerende estrogeenvlakke. Let wel: Oösiet-uitputting kan vinniger voorkom as gevolg van eksterne faktore soos die rookgewoonte, chemoterapie, bestraling, pelviese chirurgie en genetiese- of metaboliese abnormaliteite. Laer estrogeenvlakke gedurende die menopouse gee aanleiding tot aansienlike verhoging van sirkulerende LH en FSH vlakke. Aanhoudende hoë FSH-vlakke voorspel menopouse, soms baie maande tot ’n jaar vooruit. Die bepaling van FSH-vlakke is egter selde aangedui aangesien die diagnose van menopouse gewoonlik klinies is (d.i. menopouse word retrospektief gediagnoseer – een jaar na die laaste menstruasie plaasgevind het). Let wel: Daar word oor die algemeen aanvaar dat ’n vrou menopouse bereik het as haar FSH-vlakke konstant bokant 30 IE/l bly. Die probleem met die gebruik van FSH-vlakke op sigself as ’n merker van menopouse by perimenopousale vroue is dat hierdie lesings wisselvallig kan wees. In perimenopousale vroue kan ’n spesifieke gemete lesing hoë FSH-vlakke toon wat in die postmenopousale interval val, maar ’n paar dae, weke of maande later kan die lesing weer na premenopousale vlakke terugkeer. Hierdie skommelings van FSH-vlakke sal aanhou totdat die ovaria geen follikels meer het nie. Dit is ook nie ongewoon om een of meer swaar menstruele bloedings na wisselende tydperke van amenoree te kry nie, totdat die ware menopousale stadium bereik word. Figuur 3. Veranderings in geslagshormoon konsentrasie vanaf seksuele volwassenheid tot postmenopousaal 3. WAT GEBEUR TYDENS MENOPOUSE? 3.1 Definisies Menopouse is die staking van menstruasie as gevolg van dalende ovariale funksie. Fisiologiese menopouse word vasgestel wanneer maandstonde vir een jaar lank afwesig was. Menopouse, per definisie, word dus 12 maande na die laaste menstruasie gediagnoseer. Teen hierdie tyd word die vrou as postmenopousaal beskou. Die perimenopouse word deur kliniese veranderings gekenmerk wat die einde van die reproduktiewe jare aandui. In wese is dit die oorgang wat onmiddellik voor menopouse voorkom as die endokriene, biologiese en kliniese kenmerke van naderende menopouse begin manifesteer. Perimenopouse kan 5-10 jaar voor menopouse begin. Die duur van die perimenopouse verwys na die jare voor en die een jaar na die laaste menstruasie. Klimakterium is ’n ouer, meer algemene en minder presiese term. Dit is die tydperk wanneer ’n vrou vorder van die reproduktiewe lewensstadium deur die menopousale oorgang en die menopouse na die postmenopousale jare. Dit verwys tans oor die algemeen na ’n vrou met vasomotor simptome van die perimenopouse. 4 April 2011
3.2 Fases van die menopouse Tydens 2001 het “The Stages of Reproductive Aging Workshop” ’n sisteem gepubliseer wat menopouse in verskillende stadiums indeel. Dit is op die onderstaande fases van reproduktiewe veroudering gebaseer: Reproduktiewe fase Menopousale oorgang – begin met die perimenopouse en eindig met menopouse en Postmenopousale fase Elke stadium word hoofsaaklik deur die gereeldheid of wisselvalligheid van die menstruele siklus gedefinieer. Toenemende FSH vlakke kan ’n merker vir die oorgang vanaf die reproduktiewe na die menopousale oorgangsfase wees. As gevolg van onreëlmatigheid van die maandstonde, word dit aanbeveel dat vroue ’n vorm van voorbehoeding gebruik totdat die postmenopousale stadium definitief bereik is. Die terminologie, duur van elke stadium en onreëlmatigheid van menstruele siklusse word in Figuur 4 aangetoon. Die menopousale oorgang, wat die begin van die perimenopouse aandui, word in die vroeë en laat fases ingedeel: Die vroeë fase word deur patroonveranderings in die menstruele siklus gekenmerk, met meer as sewe dae variasie in die sikluslengte. Dit kom gewoonlik tussen die ouderdomme van 45 en 47 jaar voor. Die laat fase word deur menstruasie wat oorgeslaan word of amenoree van 60 dae of meer gekenmerk. Vroue in hierdie stadium ly dikwels aan warm gloede (vasomotor simptome). Die postmenopouse word ook in die vroeë en laat fases ingedeel en begin oor die algemeen teen die ouderdom van 51 jaar, alhoewel die normale interval vanaf die ouderdomme van 45 tot 55 jaar kan strek. Die vroeë fase van die postmenopouse sluit die eerste vyf jaar na die laaste menstruasie in. Dit word deur verdere en algehele onderdrukking van ovariale funksie en versnelde beenverlies gekenmerk. Baie vroue hou in hierdie stadium aan om warm gloede te kry. Die laat fase begin vyf jaar na die finale menstruasie en duur vir die res van die vrou se lewe. Figuur 4. Stadia / nomenklatuur van normale reproduktiewe veroudering by vroue. Aangepas uit Stages of Reproductive Workshop. Menopouse 2001. 3.3 Ouderdom van menopouse Anders as die verlaging van die ouderdom van menarg (aanvang van menstruasie by jong dogters) wat voorgekom het met die verbetering van gesondheid- en lewensomstandighede, het die gemiddelde ouderdom van menopouse nie sedert vervloë dae verander nie. Menopouse kom teen ’n gemiddelde ouderdom van 51.4 jaar by normale vroue voor. Nieteenstaande kom menopouse vir 5% van vroue na die ouderdom van 55 (laat menopouse) voor en vir ’n verdere 5% kom menopouse tussen die ouderdomme van 40 en 45 (vroeë menopouse) voor. Premature menopouse (premature ovariale versaking) kom voor as menstruasie voor die ouderdom van 40 jaar ophou. ’n Aantal faktore speel waarskynlik ’n rol tydens die bepaling van ’n individuele vrou se ouderdom van menopouse. Dit sluit genetika, die rookgewoonte en reproduktiewe geskiedenis in. Genetika – Vroue met ’n familiegeskiedenis van vroeë menopouse is meer geneig om ’n vroeër as gemiddelde menopouse te ondervind. Die rookgewoonte – die ouderdom van menopouse word met ongeveer 2 jaar vervroeg by vroue wat rook. Reproduktiewe geskiedenis – Daar is ’n geneigdheid vir vroue wat nooit kinders gehad het nie of wie ’n korter sikluslengte gedurende adolessensie gehad het, om ’n vroeër menopouse te ondervind. Ander faktore wat tot ’n vroeër menopouse bydra, sluit hoë hoogte bo seespieël, ondervoeding en vegetariese diëte in. As gevolg van die bydrae van liggaamsvet tot estrogeen produksie, ondervind maerder vroue ’n effens vroeër menopouse. Gereelde alkohol inname word met ’n later menopouse verbind. Iatrogene (kunsmatige) menopouse kom voor as gevolg van ingrype soos oöferektomie (verwydering van die ovaria), chemoterapie, bestraling van die pelvis en enige ingrype wat ovariale bloedvoorsiening inperk. 3.4 Gevolge van menopouse op sirkulerende estrogeen Na menopouse, as die ovariale follikels uitgeput is, skei die ovaria nie meer estradiol af nie, maar estroon (wat uit niefollikulêre bronne verkry word) word steeds geproduseer en is die hoofbron van sirkulerende estrogeen by die postmenopousale vrou. Met die staking van ovulasie gaan die produksie van estroon voort, sonder opposisie van progesteroon produksie deur ’n <strong>co</strong>rpus luteum. Perimenopousale en menopousale vroue word dus dikwels vir lang periodes aan onbestrede estrogeen blootgestel, wat kan aanleiding gee tot endometriële hiperplasie - ’n voorloper van endometriële kanker. Ongereelde siklusse vir ses of meer maande of ’n episode van hewige disfunksionele bloeding is ’n aanduiding vir die nodigheid van endometriële ondersoek. Endometriële biopsie is die standaard metode om te bepaal of endometriële hiperplasie besig is om plaas te vind. 3.5 Simptome en effekte van menopouse Gedurende die tydperk waartydens fisiologiese veranderings as gevolg van gonadotropiene (FSH & LH) en hulle sekresies voorkom en daar ’n groot wisseling van estrogeen en progesteroon vlakke is, ondervind vroue dikwels verskeie simptome, die sogenaamde menopousale simptome. Hierdie simptome kan vir 6 maande tot meer as 10 jaar duur en wissel van afwesig tot ernstig. Alhoewel die hormonale veranderinge tydens menopouse permanent is, klaar menopousale simptome (soos warm gloede) gewoonlik met die verloop van tyd op. Die meeste vroue wat vasomotor simptome ondervind, se simptome 5 April 2011
Page 1 and 2: Alpha Pharm Voortgesette Onderrig P
Page 3: 2.1 Die ovariale siklus Die maandel
Page 7 and 8: hipertensie. Die grootste voorspell
Page 9 and 10: Die konsensus oor estrogeen gebruik
Page 11 and 12: Tabel 4. Hormoonvervangings-opsies
Page 13 and 14: ULTRA LAE-DOSIS ORAAL DEURLOPEND- G
Page 15 and 16: Die insidensie van borskanker word

bp20543 - AlphaPharm - Afr Module.pmd - insightcpd.co.za

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?