bp20543 - AlphaPharm - Afr Module.pmd - insightcpd.co.za

More documents

Recommendations

Info

sal binne 5 jaar opklaar. (Ongeveer 20% van vroue is simptomaties vir meer as 5 jaar en 5% is simptomaties vir meer as 20 jaar.) Die simptome wat gereeld waargeneem word en met verminderde follikulêre funksie en estrogeen uitputting verband hou, sluit die volgende in: Stoornisse van die menstruele patroon – dit behels anovulasie en verlaagde fertiliteit, verminderde menstruele vloeiing of swaar menstruele vloeiing, ongereelde maandstonde en dan uiteindelik amenoree. Let wel: Ovariale funksie en menstruasie word gewoonlik nie weer hervat as ’n vrou een jaar se amenoree ondervind het nie. Enige uteriene bloeding na een jaar se amenoree word as ’n postmenopousale bloeding beskou en moet ondersoek word. Vasomotor onstabiliteit (warm gloede en nagsweet) affekteer 75 tot 85% van vroue en begin gewoonlik voordat menstruasie stop. Warm gloede duur vir meer as een jaar by die meeste vroue en vir meer as vyf jaar by 25 % van vroue. Vroue voel warm of baie warm en kan sweet, wat soms oorvloedig kan wees. Die vel, veral van die kop en nek, kan rooi en warm word. Blos episodes, wat van 30 sekondes tot 5 minute kan duur, kan deur kouekoors gevolg word. Die gereeldheid van die episodes wissel vanaf elke uur tot elke paar dae. Gloede en ook nagsweet kan gedurende die nag voorkom. Die meganisme van warm gloede is onbekend, maar dit kan veroorsaak word deur stres en angstigheid, sigaretrook, warm drankies, voedsel wat nitriete of sulfiete bevat, voedsel met baie speserye, alkohol en moontlik kafeïen. Warm gloede kom minder in ’n koel omgewing voor, is minder intens en van korter duur in vergelyking met ’n warm omgewing. Genito-urinêre veranderings. Genito-urinêre simptome wat gereeld aangemeld word sluit vaginale droogheid, dispareunie (pynlike omgang) en pruritus in. Vaginale atrofie kan tot ’n verhoogde risiko van vaginitis en urinêre probleme soos urinêre frekwensie, inkontinensie, disurie (pynlike urinering) en sistitis aanleiding gee. ’n Verlaging van die urinêre pH wat veranderings in die bakteriële flora teweeg bring, kan ook pruritus en ’n onwelriekende afskeiding veroorsaak. Die uterus word kleiner binne-in die pelvis. Indien fibroïede teenwoordig is, is die simptome daarvan minder. Endometriose word ook deur die aanvang van menopouse verlig en baie pasiënte wat aan pelviese pyn ly, bereik uiteindelik permanente verligting na menopouse. Gemoed of verstandelike veranderings Neuropsigiatriese veranderings soos swak konsentrasie, geheueverlies, depressie en angstigheid kan met menopouse gepaard gaan, maar hou nie direk met verlaagde estrogeen verband nie. Herhalende nagsweet, wat slaap kan ontwrig, kan tot slapeloosheid, moegheid, prikkelbaarheid en swak konsentrasie bydra. Onthou: Nie elke warm gloed of gemoedsverandering word deur menopouse veroorsaak nie. Ander simptome Palpitasies, duiseligheid, lighoofdigheid en vertigo kan ook met of sonder blosing voorkom, wat dit moeiliker maak om hierdie episodes bloot as ’n “warm gloed” te klassifiseer. Menopousale vroue rapporteer dikwels droë vel en verdunning van die vel as gevolg van die verlies van vel- en bindweefsel elastisiteit, donkerder en dikker liggaamshare en dat die hare op die kop uitdun. ’n Ouderdom verwante afname in seksuele begeerte is by beide mans en vroue opgemerk. Dit is egter onduidelik of die afname in libido by vroue voorkom as gevolg van toenemende ouderdom of menopouse, aangesien studies van vroue nie ’n betekenisvolle korrelasie tussen libido en serum estradiol of testosteroon aangetoon het nie. Digte borsweefsel word met vetweefsel vervang, wat mammografiese ondersoek makliker en minder pynlik maak. ’n Opmerking oor gewigstoename en menopouse ’n Toename in liggaamsgewig en ’n herverdeling van vet volgens ’n androgene patroon (d.i. gewigstoename in die abdomen) word met menopouse verbind. Gewigstoename met menopouse kom egter nie as gevolg van hormonale veranderings voor nie, maar is eerder ’n weerspieëling van die dieet, oefening en veroudering. Nie menopouse of hormoonvervangingsterapie word met ’n betekenisvolle gewigstoename verbind nie. 3.6 Gesondheidsprobleme wat met langtermyn verlies van estrogeen gepaard gaan Osteoporose Die risiko van osteoporose neem toe, want die estrogeen konsentrasie verlaag. Dit kan hoër been resorpsie deur die osteoklaste veroorsaak. Die vinnigste beenverlies kom gedurende die eerste twee jaar na die afname in die estrogeen konsentrasie voor. Die algehele effek van menopousale beenverlies is afname in beensterkte wat tot verhoogde risiko van beenfrakture aanleiding gee. Hoe jonger die vrou tydens die aanvang van menopouse is, hoe ernstiger die beenverlies. Soortgelyk, hoe laer ’n vrou se beenmassa aan die begin van menopouse is, hoe groter die risiko van die ontwikkeling van osteoporose. Kardiovaskulêre siekte Koronêre arteriële siektes is die hoofoorsaak van morbiditeit en mortaliteit by mans en postmenopousale vroue. Voor die menopouse is die risiko van die voorkoms van koronêre arteriële siekte by vroue met ongeveer 10 jaar vertraag in vergelyking met dié van mans. Die redes hiervoor is ingewikkeld, maar ’n betekenisvolle bydrae tot hierdie beskerming kan aan die hoër vlakke van hoë-digtheid lipoproteïen (HDL) vlakke by vroue toegeskryf word, ’n effek van estrogeen en laer testosteroon vlakke. Na menopouse toon vroue egter soortgelyke voorkomssyfers van koronêre arteriële siektes as mans van dieselfde ouderdom. Kardiovaskulêre siektes, veral koronêre arteriële siektes, is ’n gevolg van veelvuldige metaboliese veranderings na menopouse, bv. nadelige veranderings van die lipiedprofiel en 6 April 2011
hipertensie. Die grootste voorspeller van koronêre arteriële siekte by vroue na menopouse is lae HDL-cholesterol vlakke. Dit is betekenisvol dat daar ’n sterk ooreenkoms tussen die graad van verslegting van kardiovaskulêre risiko faktore (d.i. lipied veranderings, bloeddruk en insulien vlakke) en die hoeveelheid gewigstoename gedurende die menopousale oorgang is. Aandag aan gewigstoename gedurende die middeljare is een van die belangrikste komponente van goeie, voorkomende gesondheidsorg. Figuur 5. Die effekte van menopouse Met vergunning van Bayer Schering Pharma GEMOED OF VERSTANDELIK Prikkelbaarheid Angstigheid Hoofpyn Depressie Slapeloosheid Moegheid VASOMOTOR Warm gloede Nagsweet GENITO-URINÊR Ongereelde menstruasie Vaginale droogheid en jeukerigheid Verlies van libido Pynlike omgang Minder blaas beheer Hoër risiko van urienweg infeksies VEL EN HARE Vel droogheid en verdunning Donkerder en dikker liggaamshare Uitdunning van hare op die kop HART Palpitasies Hoër risiko van hartsiektes BEEN Been verlies Hoër risiko van osteoporose Hoër risiko van frakture 4. BEHANDELING VAN DIE MENOPOUSE Die aanbeveling om estrogeen te gebruik al dan nie behoort deel te wees van ’n oorhoofse strategie wat raad oor die lewenstyl, dieet, oefening, sigaretrook en alkohol insluit, om die handhawing van goeie gesondheid gedurende die menopouse te verseker. 4.1 Lewenstylaanpassings ’n Toename in liggaamsgewig en ’n abnormale herverdeling van vet hou verband met die menopouse en beide hierdie is predisponerende faktore vir perifere insulienweerstandigheid (’n voorloper van moontlike tipe 2 diabetes) en ’n toename in bloeddruk. Hierdie effekte veroorsaak dat vroue meer neig om aan die diagnostiese kriteria van die metaboliese sindroom te voldoen. Dieet en fisiese oefening is baie effektief om die metaboliese sindroom en die risiko van diabetes te verlaag en behoort aangemoedig te word. Obesiteit is ook ’n risiko faktor vir warm gloede en gewigsverlies kan help om warm gloede te verminder. Die vermyding van snellers (verwys na Afdeling 3.5 – vasomotor onstabiliteit) en die dra van verskillende lae klere wat uitgetrek kan word kan ook help. ’n Gesonde dieet vir vroue in hulle menopousale jare behoort baie vrugte, groente, vesel en proteïene (insluitend vis twee keer per week) in te sluit. Die dieet behoort minder as een teelepel sout per dag te bevat. Cholesterol inname behoort minder as 300 mg daagliks te wees. ’n Daaglikse inname van 1000 tot 1500 mg kalsium en 800 IE vitamien D word ook aanbeveel om osteoporose te verhoed. In baie gevalle is vroue nie in staat om die daaglikse kalsium behoeftes deur hul dieet op sigself te kry nie en ’n kalsium aanvulling kan nodig wees. Daar is aangetoon dat gereelde oefening ’n 75 % afname in kardiovaskulêre risiko kan induseer en dit kan ook slaap verbeter en prikkelbaarheid verlaag. ’n Optimale oefenprogram vir jonger, gesonde vroue na die menopouse behels ten minste 30 minute se matige aërobiese oefening ten minste drie dae ’n week (d.i. flink stap wat ’n ligte sweet veroorsaak) gekombineer met twee sessies van weerstandsoefening (bv. ligte oefeninge met gewigte). Navorsing toon dat gereelde weerstandsoefening die spiere sal versterk en soepel maak en die beenmassa sal verhoog. 4.2 Die besluit om hormoonvervangingsterapie (HVT) te neem Ongereelde ovariale funksie en estrogeenvlak skommelings – nie ’n tekort aan estrogeen nie – veroorsaak menopousale simptome. Dus kan die voorkoming van hormoon skommelings met die gebruik van orale kontraseptiewe middels tydens die peri-menopouse of hormoonvervangingsterapie tydens menopouse dié kenmerkende simptome verlig. Hormoonvervangingsterapie (HVT) word gebruik om estrogeen verlies wat gedurende menopouse voorkom, aan te vul. Dit word gebruik om matig tot ernstige menopousale simptome te verlig. Indien die vrou ’n histerektomie ondergaan het, behoort slegs estrogeen gebruik te word. Vroue met ’n ongeskonde uterus wat enige tipe of vorm van estrogeenterapie neem, moet ook ’n progesteroon-aanvulling neem. Dit verhoed dat endometriële hiperplasie, wat deur onbestrede estrogeen veroorsaak word, ontwikkel. Indien endometriële hiperplasie vir lang tydperke voorkom, kan endometriële karsinoom ontwikkel. ’n Evaluasie van die voordele teenoor die risiko’s van hormoon terapie behoort vir elke individuele pasiënt gedoen te word voordat HVT tydens menopouse voorgeskryf word. Geen HVT vir menopousale simptome behoort geneem te word sonder ’n behoorlike kliniese ondersoek nie. Dit sluit die neem van ’n omvattende geskiedenis, veral m.b.t. familie- en persoonlike geskiedenis van veneuse trombo-emboliese siektes, borskanker en abnormale uteriene bloeding en ook bors- en pelviese ondersoeke, in. Vir vroue met matig tot ernstige menopousale simptome is estrogeenterapie die goue standaard van behandeling en dit behoort as die eerste opsie aanbeveel te word indien daar geen kontra-indikasies is nie (bv. geskiedenis van borskanker, koronêre hartsiektes, ’n vorige trombo-embolitiese voorval of beroerte of aktiewe lewersiekte). Verwys na Tabel 5. Let wel: Migraine hoofpyne word nie as ’n kontra-indikasie vir HVT beskou nie. Die effek van HVT op migraine wissel en sommige vroue verbeter, terwyl ander versleg of geen verandering in die voorkoms van hoofpyne ondervind nie. Voordele van HVT sluit ’n afname in osteoporose en ook verligting van menopousale simptome in. Indien daar met HVT binne die eerste 10 jaar van die menopouse begin word, verlaag dit die risiko van koronêre hartsiektes. Indien dit na 10 jaar begin word, gaan die kardiovaskulêre beskermende effek verlore. HVT verlaag ook die risiko van kolon karsinoom. Risiko’s van HVT sluit ’n verhoogde insidensie van borskanker, iskemiese beroerte, veneuse tromboembolisme en pulmonêre embolisme in. 7 April 2011
Page 1 and 2: Alpha Pharm Voortgesette Onderrig P
Page 3 and 4: 2.1 Die ovariale siklus Die maandel
Page 5: 3.2 Fases van die menopouse Tydens
Page 9 and 10: Die konsensus oor estrogeen gebruik
Page 11 and 12: Tabel 4. Hormoonvervangings-opsies
Page 13 and 14: ULTRA LAE-DOSIS ORAAL DEURLOPEND- G
Page 15 and 16: Die insidensie van borskanker word

bp20543 - AlphaPharm - Afr Module.pmd - insightcpd.co.za

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?