Handleiding bij het de bachelorscriptie - instituut Beleid ...

IV De derde fase: de rapportage over het onderzoek en verdediging
1. Rapportering
“Schrijven is vooral herschrijven” staat in de Handleiding voor Schrijfopdrachten. Dat geldt ook voor de
afstudeerscriptie. Alle adviezen die in deze Handleiding worden gegeven voor het schrijven van kleinere
werkstukken zijn ook van toepassing op de (afzonderlijke hoofdstukken van de) scriptie. Structuur en stijl
worden alleen nog maar belangrijker bij een ‘groot’ werkstuk.
In deze fase rapporteert men over de resultaten van het onderzoek. Men is dus vooral bezig met het hoofdstuk
waarin men de resultaten beschrijft. Daarnaast is het meestal nog nodig om ook aan voorgaande hoofdstukken
nog één en ander bij te schaven. Doorgaans is met name de onderzoeksopzet nog in de toekomstige tijd
gesteld; dit moet nu bijgesteld worden.
Tenslotte moet men de nodige tijd besteden aan het slothoofdstuk waarin men de resultaten samenvat,
terugkoppelt naar de probleemstelling en kritisch terugkijkt op het scriptie onderzoek. Dit wordt meestal
onderschat. De meeste studenten hebben hier minstens twee weken, maar doorgaans meer tijd voor
nodig. Onderschat dit onderdeel niet.
In alle gevallen betekent het analyseren van de verzamelde data dat men uiteindelijk terug moet naar het
vertrekpunt: naar de probleemstelling (met deelvragen) en naar het theoretisch kader en/of conceptueel model.
In de laatste fase van de scriptie zal men weer regelmatig naar de literatuur en de wetenschappelijke theorie
terug moeten. Waarschijnlijk zal men ook nieuwe literatuur moeten zoeken, omdat er bij wetenschappelijk
onderzoek (als het goed is!) altijd nieuwe vragen of inzichten naar voren komen. Daarom moet men zich bij de
analyse van de data steeds afvragen: “wat is anders dan in de literatuur is beschreven?” “welke resultaten
komen overeen?” “wat hebben mijn bevindingen te betekenen?” “hoe kan ik verklaren wat ik heb gevonden?”.
Dit zijn allemaal vragen die de student ‘terug’ brengen naar de theorie. Opnieuw in de literatuur duiken helpt
trouwens ook vaak om met ‘andere’ ogen naar de eigen data te kijken en bovendien kan men op die wijze
ideeën opdoen over de wijze waarop men over de bevindingen kan rapporteren.
Een bachelorscriptie is meestal een omvangrijk werkstuk, zodat een heldere opbouw van het verslag als geheel
(een goede structuur) onontbeerlijk is. Structuur wordt geboden door de probleemstelling plus deelvragen. Ook
voor de structuur van het verslag is de probleemstelling dus een kapstok. Maak een voorlopige hoofdstuk- en
paragraafindeling en pas deze telkens opnieuw aan.
Niet alleen de paragrafen binnen een hoofdstuk moeten op elkaar aansluiten, maar ook tussen de hoofdstukken
moet logische overgang plaats vinden. Een scriptie die een duidelijke interne structuur heeft, waarin de
verschillende stukken logisch in elkaar overgaan, leest prettig. Op deze wijze wordt een samenhangend betoog
opgebouwd. Leesbaarheid wordt echter niet bevorderd door veel herhalingen in dit opzicht, integendeel. Zo is
het niet nodig om per onderdeel en aan het eind erg vergelijkbare samenvattingen te schrijven. Vermijd ook
om in het overzicht van de onderzoeksliteratuur diverse onderzoeken gewoon aan elkaar te rijgen, maar zoek
naar een samenhang tussen de verschillende onderzoeken.
Hoe vreemd het ook lijkt, het schrijven van de scriptie begint niet met de eerste bladzij en eindigt niet met de
laatste. De samenvatting schrijft men als laatste, net als de conclusies en de discussie; en helemaal op het
einde schrijft men het voorwoord. Vaak beginnen studenten met de hoofdstukken over de probleemanalyse en
de verantwoording van de onderzoeksopzet (methoden en technieken). Zeker wanneer men een goed
projectvoorstel heeft geschreven, is men wat betreft deze hoofdstukken al goed opgeschoten. Men zal deze
hoofdstukken nog wel een aantal keren moeten herzien en aanpassen. Lastig zijn vaak de hoofdstukken waarin
men de resultaten analyseert. Deze worden, zeker bij kwalitatief onderzoek, in de regel vele keren opnieuw
18