Woordenboek van neologismen - Etymologiebank

voor de vuist weg nog amigocratic, Arbitragehof, fictseting, fiscale amnestie, gesco, lippen,
Map, onthaalmoeder, praatharak, witte woede. Vooral sportpresentatoren hebben
hun steentje bijgedragen, maar ook in Nederland populaire Vlamingen als Goedele Lie
kens, Urbanus en Bart Peeters drukken herhaaldelijk hun stempel op het Noord-Nederlands.
Het Zuid-Nederlands wordt in deze verzameling dus zeker niet stiefmoederlijk behandeld.
Als aanhangsel geef ik een lijst van neologismen die Vlaams of uit Vlaanderen
afkomstig zijn, of die in Noord en Zuid verschillende betekenissen hebben.
Uit alle neologismen die zich aandienden een selectie maken was erg moeilijk, om niet te
zeggen een heidens karwei! Hier en daar heb ik woorden moeten weglaten, vaak met pijn
in het hart, maar de lat moest wat mij betreft erg hoog liggen. In de mate van het mogelijke
heb ik die woorden geschrapt waarvan ik vermoedde dat het eendagsvliegen waren,
woorden die een tijd lang ingeburgerd waren, soms zelfs meerdere jaren, maar dan opeens
verdwenen. Refoesenik, ruimteschild, specialistengeeltje sneuvelden. Onder de hakbijl
vielen ook vele nonsenswoorden, en woorden die volgens mij te tijdgebonden zijn
(voorbeelden van de laatste zijn Star Wars of SDI, en veel van het jargon dat gebruikt
werd tijdens de Golfoorlog). Een term moest volgens het gebruikte selectiecriterium
meer dan één keer voorkomen in het geheel van door mij geëxcerpeerde teksten. Daarbij
moest het liefst gedurende meerdere jaren gangbaar zijn; als strikt minimum hanteerde ik
een periode van twee jaar.
Niettegenstaande het feit dat al te efemere woorden niet voor opname in aanmerking
kwamen, kon ik moeilijk voorbij gaan aan bepaalde rages die nieuwe woorden aanleveren:
flippo, pins en meer recent de tamagotchi. Heel af en toe heb ik een woord of uitdrukking
het voordeel van de twijfel gegund en gehonoreerd omdat ik ervan uitging dat
het hier om een blijvertje zou gaan, al blijft zoiets natuurlijk altijd nattevingerwerk. Een
uitzondering werd bijvoorbeeld gemaakt voor termen als Lubberiaans, onlosmakelijk
verbonden aan het Lubbers-tijdperk, maar desondanks nog met regelmaat in de pers aan
te treffen. Nog zo'n uitzondering is het eigenaardige letterwoord wibocri, door Van
Kooten en De Bie in de jaren tachtig geïntroduceerd, een paar maanden her en der opduikend
in de pers, om dan snel het veld te ruimen en vervolgens midden jaren negentig weer
op te duiken in de media. Het feit dat Koot en Bie de bedenkers zijn heeft natuurlijk meegespeeld
bij het handhaven van deze term. Zij hebben een niet te verwaarlozen invloed
uitgeoefend op ons taalgebruik. Een fiks aantal van hun creaties werden in dit boek opgenomen:
doemdenken, Jacobse en Van Es, krasse knar, nieuw flinks, vrije jongens.
Al te technisch jargon heb ik in deze verzameling niet opgenomen. De woorden macro
en virus (twee computertermen) werden wel elk afzonderlijk vermeld, maar de term
macrovirus zult u bijvoorbeeld tevergeefs zoeken. Daarvoor moet u een vakwoordenboek
raadplegen.
Een aanzienlijk aantal neologismen vindt u hier voor het eerst in een woordenboek opgetekend.
Veel van de hier opgenomen woordenschat is echter ook al gehonoreerd door de
meeste standaardwoordenboeken. Dit is onvermijdelijk: absolute voorrang in dit boek
kregen immers die woorden en uitdrukkingen die in de voorbije jaren hun plaats in ons
taalgebruik ruimschoots bewezen hebben. Waarin ligt dan de meerwaarde van dit boek?
Vooral in de extra informatie die geboden wordt, én in het feit dat de meeste neologismen
geïllustreerd worden met hedendaagse vindplaatsen: citaten uit boeken, kranten en tijdschriften.
6