De oratie - Nyenrode Business Universiteit

10
aan wie de lening doorverkocht werd, vaak geen idee van de risico’s van de producten
waarin zij hadden geïnvesteerd.
In dit proces speelden verkeerde risico-inschattingen van kredietbeoordelingsbureaus een cruciale
en negatieve rol. In enkele gevallen maakten ze vanwege onvoldoende kennis en
inzicht in de complexe constructies gewoon een verkeerde beoordeling van de risico’s
van nieuwe financiële producten. Er zijn echter ook gevallen bekend, waarbij
kredietbeoordelingsbureaus willens en wetens hebben meegewerkt aan het zodanig
ontwikkelen van producten dat ze een oneigenlijk hoge rating zouden krijgen. Dit
proces werd versterkt door onvoldoende transparantie en het feit dat de
kredietbeoordelingsbureaus betaald werden door diezelfde instellingen van wie zij de
producten moesten beoordelen. Marktpartijen vertrouwden bovendien te veel op deze
beoordelingen en werden daardoor massaal op het verkeerde been gezet. Hierdoor
ontstond kuddegedrag in de financiële sector.
Daarnaast waren er zwaktes in de governance van de financiële instellingen. Het beleid
was niet gebaseerd op zorgvuldigheid, degelijkheid en het ontwikkelen van een
strategische visie om tot een evenwichtig risicoprofiel te komen. De prikkels waren
juist zodanig dat ze aanzetten tot onverantwoord risico nemen. Dit komt vooral door
de sterke aandacht voor (korte termijn) rendement en verwaarlozing van de daarmee
gepaard gaande risico’s. Het beloningsbeleid was daar een voorbeeld van.
Tevens was er sprake van een gebrek aan transparantie: de risico’s waren niet genoeg
duidelijk aan marktpartijen. Dit leidde aanvankelijk – in de jaren vóór de crisis – tot
een onderschatting van risico’s, terwijl tijdens de crisis zelf door gebrek aan
transparantie een overschatting plaats vond, waardoor geen transacties meer
plaatsvonden en markten volkomen opdroogden.
Het belang van vertrouwen
Er is kortom een hele lijst oorzaken van de financiële crisis. Eén element wil ik daarbij
nog apart benoemen. Dat is vertrouwen.
De problemen in de periode 2007-2009 hebben laten zien dat vertrouwen in het
financiële systeem zowel voor marktpartijen als monetaire- en toezichtautoriteiten
essentieel is. Het vormt de basis voor het aangaan van transacties met andere vaak
onbekende tegenpartijen.