De oratie - Nyenrode Business Universiteit

Figuur 6 geeft de twee uiterste uitkomsten weer. Als de sector besluit aan de nieuwe,
strengere eisen te voldoen, zonder iets aan de bedrijfsmodellen te veranderen, dan
leidt dit tot hogere kapitaal- en liquiditeitseisen. De risico’s als zodanig verminderen
dan niet. Wel zijn de buffers om die risico’s op te vangen een stuk hoger geworden.
De instelling kan de hoge risico’s dus beter dragen. Het andere uiterste is dat de
instelling het bedrijfsmodel maximaal aanpast, dat wil zeggen de risico’s van het
bedrijfsmodel terugbrengt om zoveel mogelijk onder de hogere kapitaal- en
liquiditeitsbuffers uit te komen.
De meest waarschijnlijke uitkomst is een combinatie van beide scenario’s. Instellingen
zullen de bedrijfsmodellen aanpassen om de hoge kosten van bepaalde risicovolle
strategieën te vermijden, maar zullen ook hogere buffers gaan aanhouden tegenover
activiteiten die men zal blijven ondernemen. Dit is ook wat is beoogd vanuit de
toezichtwereld. De (niet noodzakelijk rechte) stippellijn geeft de verschillende
mogelijkheden weer van risico en kapitaal die een instelling kan kiezen. De uitkomst
zal per instelling verschillen en is afhankelijk van gedrag en risicoperceptie 24 .
Voor pensioenfondsen geldt een tweesporenbeleid. Enerzijds is voorgesteld het
huidige toezichtkader (FTK) aan te scherpen voor bestaande pensioencontracten. Dit
zal onder meer leiden tot een hoger vereist eigen vermogen (risico-absorptie). Hogere
kapitaalbuffers zijn echter geen oplossing voor de ontwikkelingen die de financiering
van het huidige pensioenstelsel onder druk zetten. Om de stijging van de
levensverwachting en de ontwikkelingen op financiële markten op te kunnen vangen,
zijn verdergaande maatregelen noodzakelijk.
Het nieuwe pensioencontract wordt gekenmerkt door rechten met een zacht karakter.
Met andere woorden, rechten die ‘mee ademen’ met de schommelingen op de
financiële markten en de ontwikkeling van de levensverwachting. Vanuit het
perspectief van het pensioenfonds leidt het nieuwe contract daarmee tot een verlaging
van het risicoprofiel, omdat de risico’s richting de deelnemers verschuiven. Gezien
deze risicoverschuiving is het belangrijk om een stevig toezichtkader te ontwikkelen
dat heldere normen stelt aan de financiële opzet en communicatie van
pensioenfondsen 25 . Dit voorkomt dat fondsen in de verleiding komen om hoge
ambities te communiceren terwijl er gelijktijdig een groot risico is dat die ambities niet
24 De interesse in onderzoek naar het gedrag van financiële instellingen, en in het bijzonder banken, onder invloed van veranderende regelgeving
zal ongetwijfeld de komende jaren gaan toenemen. We zagen een eerdere toename daarin na afloop van het jarenlange proces van liberalisatie
eind jaren tachtig van de vorige eeuw. Zie voor een overzicht van inzichten onder meer Boot en Thakor (2000) en Swank (1996).
25 Zie DNB Position Paper (2011).
37