Een goede naam voor de betere boekhandel - Genootschap Onze ...

More documents

Recommendations

Info

Vervelend genoeg herkennen hulpverleners de taalproblemen van kinderen soms pas laat, vaak tot frustratie van de ouders. Kinderen die moeilijk praten, gedragen zich vaak afwijkend: zitten stilletjes in een hoekje of zijn juist driftig. Dat daar een taalprobleem aan David (19) heeft esm. Vanaf de kleuterleeftijd heeft hij speciaal onderwijs gevolgd. Bij de mbo-opleiding die hij nu doet, krijgt hij speciale esm-begeleiding. David komt aan het woord in ESM: een onzichtbare handicap, een voorlichtingsprogramma voor basis- en middelbare scholen. De citaten hieronder zijn enigszins ‘opgepoetst’: de meeste herhalingen en twijfelwoordjes als eh en ja zijn geschrapt, zoals gebruikelijk bij de schriftelijke weergave van gesproken taal. Vergeleken met gewone sprekers gebruikt David zulke woordjes en herhalingen wel een stuk vaker. “Ik heb gerecepteerd wie ik ben. Vroeger niet, maar nu wel. Het kan zijn dat ik problemen kan krijgen qua taalprobleem natuurlijk. Want bepaalde post als ik lees, snap ik het niet. Ga ik naar mijn moeder toe of naar mijn vriendin toe of naar een vriend toe, van hoe gaat het eigenlijk? En heb ik toch iemand, een backup, van wil je dat uitleggen? En als iemand tegen mij gaat vertellen van, in een andere zin natuurlijk en wat makkelijker, dan heb ik het wat makkelijker qua financiële en geen noodsituatie of zo. Dus zeg maar ... kan het niet uitl...” (Interviewer:) Dus bepaalde post, zeg jij, is soms moeilijk te begrijpen? “Ja, ja. In bepaalde zinnen kan het soms heel dubbel zijn. Dan kan ik in een … kan die zin zo begrijpen en ik 162 o n z e t a a l 2 0 1 2 • 6 ten grondslag ligt, is niet vanzelfsprekend. Per slot van rekening kan zulk gedrag ook heel andere oorzaken hebben. Zelfs als een kind met esm wél op jonge leeftijd behandeld wordt, zal dat de stoornis niet helemaal wegnemen, zegt Vugs’ collega Annette Scheper. Als “Ik heb gerecepteerd wie ik ben” Auris kan het ook anders begrijpen en dat weet ik soms niet. Dus daarom vraag ik ook wie eromheen is. Vraag ik het na. Ja. Maar een taalprobleem blijf je altijd houden.” “Vroeger was ik geen lieverdje en had ik … ik werd heel snel boos, omdat de mensen niet begrijpen. En toen ben ik naar Alfonso Corti School gegaan, plus agressie erbij. Nieuwe leerlingen, dat vond ik helemaal niet leuk. Docenten vind ik ook niet leuk. En dan communiceer je ook wat moeilijker en ben je wat stiller of snel boos. Omdat de mensen niet kunnen begrijpen, enzovoort. Ja, en ben ik naar soort opvangkliniek van opkomen voor jezelf, dat je minder snel boos worden en de andere kant in het licht zetten van hoe kan je dan mee omgaan. Ja, twee jaar op gezeten en zo is het geworden.” En nu op het roc. En wat is jouw idee? Wat zou je graag willen worden? “Ik wou eerst Media en Vormgeving doen. Dat houdt in qua advertenties en kranten en producten qua fotografie is gemaakt. Maar daar ben ik afgewezen doordat ik heel slecht ben met Engels. Dat was mijn slechtste vak in principe. Ook bij De Taalkring en Alfonso Corti School. En daarom ben ik ook afgewezen en toen had ik maar gedacht: weet je wat, ik doe wel andere opleiding … elektricien. Dus ben ik maar aan begonnen.” klinisch linguïst en onderzoeker houdt zij zich bij Kentalis onder meer bezig met diagnostiek. “Esm is geen tijdelijk probleem, maar een blijvende neuro- logische stoornis. Je ziet wel dat kinderen vooruitgaan, gelukkig. Hoevéél, dat hangt mede af van hun intelligentie. Als bijvoorbeeld hun ruimtelijk inzicht beter is dan hun spreken, mag je verwachten dat ze zich verbaal ook nog kunnen ontwikkelen. Alleen al door de aandacht die ze hier krijgen, gaan kinderen zich veiliger voelen. Dan worden ze spraakzamer, omdat ze praten weer leuk gaan vinden en fouten durven te maken. Ze hebben vaak veel negatieve reacties op hun praten gehad, en daar hebben ze emotioneel last van.” pla atjeS en GeBaren De behandelaars proberen de kinderen niet alleen zo goed mogelijk te leren spreken, maar zoeken ook naar andere manieren van communiceren. Vugs: “Als kinderen normaal begaafd zijn, hebben ze donders goed in de gaten dat het hun niet lukt duidelijk te maken wat ze in hun hoofd hebben. Wij gebruiken dan plaatjes en gebaren om de communicatie op gang te krijgen. Zo merken ze dat dat handiger is dan uit frustratie hun vriendjes met een autootje de hersens inslaan – bij wijze van spreken, uiteraard. Want dáármee krijgen ze sociaal gezien juist niet wat ze willen, namelijk contact. Aan de ouders vragen we om de kinderen dingen mee te geven waarmee ze kunnen laten zien wat ze gedaan hebben en waar ze over willen vertellen. Hebben ze een McDonald’s-doosje bij zich? Dan snappen wij wel dat ze daar zijn geweest en hebben we een aanknopingspunt. Zo kunnen we taal uitlokken én hen beter verstaan.” hoBBel Hoe lastig is zo’n taalstoornis in het volwassen leven? “Kinderen met esm ontwikkelen vooral hun andere, niet- talige vaardigheden”, zegt Scheper. “Daar kunnen ze dan later werk in vinden dat niet heel erg verbaal van aard is. Al moet ik ook zeggen dat de samenleving zó op taal gericht is dat je er toch altijd hinder van blijft ondervinden als je op dat punt trager bent.” Vugs heeft het pas nog gemerkt: “Ik zag van de week een meisje met forse esm. Die zou eerst vmbo-kader doen, maar ze lijkt nu toch vmbo-t te redden. Alleen nu ze een vervolgopleiding wil gaan doen, ziet ze enorm op tegen het intakegesprek. Gesprekken waar ze zich goed op kan voorbereiden zijn wel oké,
zegt ze, maar in intake- en sollicitatiegesprekken, waar ze haar met onverwachte vragen kunnen overvallen, weet ze dat ze niet goed uit de verf komt. Dus al is haar taalstoornis beheersbaar geworden, zodra ze een nieuwe levensfase in gaat, levert die toch weer een hobbel op die ze niet gemakkelijk alleen neemt.” verhullen Ook de beroepskeuze van esm’ers verklaart dus mede waarom hun probleem maatschappelijk zo onzichtbaar is: ze werken zelden op plekken waar ze veel met klanten of collega’s moeten praten. Zelden worden ze receptionist, verpleegkundige, helpdesk- of communicatiemedewerker. De rest van de bevolking komt hen daardoor letterlijk weinig tegen – en dat geldt misschien nog wel sterker voor talige types als de meeste lezers van dit blad. En wanneer ze toch onder de mensen komen, weten ze hun taalprobleem vaak te verhullen. Scheper: “Ik denk dat ze zich vrij afhankelijk opstellen in beurtgedrag. Dat wil zeggen: in een gesprek nemen ze niet zo vaak het woord en ze staan het snel weer af. Daardoor valt het niet zo op. En vaak zullen ze vooral hun partner laten praten.” Anders gezegd: die atypische man of vrouw die het verhaal van zijn partner niet onderbreekt, maar wel bevestigend knikt – die zou weleens esm kunnen hebben. Organisaties en boeken FOSS is de Nederlandse organisatie van ouders met esmkinderen (en slechthorende kinderen). Website: fossinfo.nl. In Vlaanderen bedient Sprankel (sprankel.be) een bredere doelgroep: ouders van normaal begaafde kinderen met leermoeilijk heden. In het boekje Ikbennietperfect,nouen! van Riet Grauwels en Caroline Houmes (uitgeverij Van Tricht, 2010, 55 pagina’s, 15,–) doen de ouders van zes kinderen met uiteenlopende vormen van esm hun verhaal. Verder bevat het boekje achtergrondinformatie en leestips. Voor professionals verschijnt binnenkort bij uitgeverij Acco Specifieketaalstoornissen, onder redactie van Ellen Burger, Marcia van de Wetering en Marjolijn van Weerdenburg (ca. 240 pagina’s, 30,–). Iktionaire Hart en hoofd In de weken van het Catshuisberaad ging het zó vaak over ‘nieren proeven’ en ‘over je schaduw heen springen’ dat ik op een nacht wakker schrok van iemand die grommend met een bloedig orgaan tussen zijn tanden over een schaduw sprong. Coalities ‘klappen’ of ‘knallen’, kabinetten ‘vallen’, zo is het in de politieke natuurkunde geregeld. Toen kwam ‘het berouw’, en ‘de opluchting’. Het CDA had ‘heel wat uit te leggen’, maar gelukkig is dat precies waar CDA’ers goed in zijn, dingen uitleggen. Liesbeth Spies, minister van Binnenlandse Zaken, en eventjes favoriet bij de CDA-lijsttrekkersverkiezing, moest bijvoorbeeld uitleggen waarom zij zich nu plots distantieerde van de PVV, terwijl ze toch loyaal had meegewerkt aan hun plannen, waaronder het boerkaverbod. Dit is voor een politicus een kritiek moment. Eigenlijk zou elke beginnende politicus zich in die positie moeten manoeuvreren: iets doen wat lijnrecht in strijd is met eerdere uitspraken. Als hij dat vervolgens goed kan ‘uitleggen’, maakt hij kans op een succesvolle carrière. Lukt dat niet, dan kan hij beter een ander beroep kiezen. Columnist, ik noem maar iets. Ook partijvoorzitter Ruth Peetoom had natuurlijk veel uit te leggen, en zowel Spies als Peetoom deed dat met een vergelijking. De perfecte manier om van onderwerp te veranderen. Spies koos voor ‘hoofd’ versus ‘hart’. Haar hart was tegen het boerkaverbod, maar haar hoofd had ermee ingestemd. Hart en hoofd. Een sterke vondst. Je staat bij de banketbakker en je wilt die slagroomtaart in z’n geheel oppakken en aan je mond zetten (hart), maar je weet dat dit tot problemen zal leiden (hoofd). Bij ‘hart’ denk je aan iets moois, iets hooggestemds, en bij ‘hoofd’ aan verstandig pragmatisme. Opportunisme, onbetrouwbaarheid en hypocrisie zijn ver weg. Liesbeth Spies had een droom (geen boerkaverbod), maar helaas, praktische bezwaren stonden in de weg. Ruth Peetoom is de voorzitter van het CDA en zij moet natuurlijk ook uitleggen waarom haar partij zich nu opeens met terugwerkende kracht opwerpt als gewetensbezwaard. In het tv-programma Buitenhof presenteerde zij haar oplossing. “Compromissen zijn geen standpunten”, zei ze. Aan de manier waarop zij het een aantal keer werktuiglijk herhaalde, kon je horen dat ze had geoefend, zoals de studenten van Zweinstein uit de Harry Potter-boeken hun spreuk repeteren voor een overhoring. “Compromissen zijn geen standpunten.” Ook een knappe. Wij zijn toen akkoord gegaan met het door de knieën schieten van lastige hangjongeren, maar dit is nadrukkelijk géén standpunt van ons. Ook het staken van alle ontwikkelingshulp is, voor alle duidelijkheid, níét ons standpunt. Al heb ik daar zojuist wel mijn handtekening onder gezet. “Het is namelijk zo dat compromissen geen standpunten zijn.” De politiek wordt steeds meer een vorm van neurolinguïstisch programmeren. Dit is geen catastrofe, dit is een kans! Waar is wat je gelooft, wat je gelooft is waar. Jan Kuitenbrouwer o n z e t a a l 2 0 1 2 • 6 163
Page 1 and 2: M a a n d b l a d va n h e t G e n
Page 3 and 4: 152 Jaap Meijers en Josine Schuilen
Page 5 and 6: dezelfde naam als een vriendje van
Page 7 and 8: Eetspreuken [1]: Mahlzeit! JAN A. V
Page 9 and 10: To kick the bucket JANTJE E. BAZUIN
Page 11 and 12: Foto: Nationale Beeldbank / Stoverf
Page 13: Een op de veertien kinderen - dat i
Page 17 and 18: Maar waarom beweert de ANS dan dat
Page 19 and 20: ijzinsvolgorde, inclusief het woord
Page 21 and 22: GedachtelooS Dat begrip ‘bewustzi
Page 23 and 24: Foto: Wikimedia Commons ken tikte i
Page 25 and 26: naschrift jannemieke van de Gein Bo
Page 27 and 28: Taaltest Taaladviesdienst A. Test u
Page 29 and 30: Taal geregeld De ‘Geregeld’se
Page 31 and 32: Frank Jansen Er zijn taalkwesties w
Page 33 and 34: Raymond Noë ‘InZicht’ licht u
Page 35 and 36: een retrograde woordenboek. Prisma,

Een goede naam voor de betere boekhandel - Genootschap Onze ...

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?