Een goede naam voor de betere boekhandel - Genootschap Onze ...

More documents

Recommendations

Info

Guus Middag Waarom zingt Eva de Roovere “Jij is lastig” en “fantastig”? En de jongens van Opgezwolle “proef die woofer”? En hoe komt het dat dit zo bijzonder klinkt? In zijn rubriek ‘Zong’ staat Guus Middag stil bij de taal en de poëzie die te horen is in allerlei Nederlandstalige liedjes, oud en nieuw. Opeens hoorde ik de stem van een indianenmeisje uit de radio komen. Twee korte uitroepen, “oh-oh”, gevolgd door een langgerekt “oo-oo-ooh”, en daarna weer twee keer kort “oh-oh”. Het klonk alsof het in de buitenlucht was opgenomen, op een open vlakte, met bergen in de verte. Wat ik hoorde was het begin van het lied ‘Verder, verder!’ van Ellen ten Damme. Op grond van die indianenkreet kon je nog niet goed zeggen wat er aan de hand was, maar al snel volgde er tekst. Daaruit bleek dat dit geen noodoproep van een indianenmeisje op de prairie was, maar eerder van een eskimomeisje op een uitgestrekte witte poolvlakte: “Ik sta tot aan mijn liezen in de sneeuw.” Dat klinkt als ‘het water staat me aan de lippen’. Iemand die tot aan haar liezen in de sneeuw staat, zit vast en kan op eigen kracht niet verder. En dat is ook wat ze ons meedeelt: “Ik kan niet lopen, hoe ver moet ik nog?” En wie komt haar helpen? “Geen mens hoort dat ik schreeuw wanneer ik schreeuw.” kantoorta al Wat doet iemand in nood die door niemand wordt gehoord? Die gaat toch maar door met roepen, tegen beter weten in. En zo doet Ellen ten Damme ook: “Maar desalniettemin schreeuw ik soms toch.” Het is een wonderlijke regel. Er zullen niet veel Nederlandstalige liedjes zijn waarin het stijve, ambtelijke en ouderwetse kantoortaalwoord desalniettemin voorkomt – en al helemaal niet uit de mond van iemand die vastzit en alleen nog maar wanhopig om hulp kan roepen in een verlaten sneeuwlandschap. Dan is het weer tijd voor de eskimoroep. Het lijkt ook wel op de roep van een dier. Of horen we hier een geval van joik? Joik is de naam voor de traditionele geïmproviseerde zangstijl van de Laplanders, “gekenmerkt door vocale imitaties van natuurgeluiden”, zo zegt Van Dale. Eskimo Ellen blijft haar roep herhalen. En ze geeft de moed niet op. Hoe vast ze ook zit, ze moet “verder, verder, altijd verder”, zo zingt ze in het refrein. “Ik weet niet meer waarheen, / ik ga door alleen, / verder, verder, altijd verder.” 174 o n z e t a a l 2 0 1 2 • 6 Zong Verder, verder! In de rest van het lied zal het om die tegenstelling blijven gaan: hopeloos vastzitten, en toch verder willen. Wanhoop en Wanderlust. “Ik denk niet meer dat ik de weg ooit vind, / ik heb de hoop op redding opgegeven. / Misschien is het de sneeuw die mij verblindt. / Ik heb mijn hersens uit hun taak ontheven.” Opnieuw is de toon erg bestudeerd en netjes, op het formele af. Dat geldt zeker voor die laatste regel, met de ambtelijke formulering “uit hun taak ontheven”. Dat lijkt mij een contaminatie van de al even ambtelijke uitdrukkingen uit hun functie ontheffen en van hun taak ontheffen. danSnummer Het is niet erg waarschijnlijk dat iemand die wanhopig moet ploeteren door metershoge sneeuw, en die beweert haar hersens te hebben uitgeschakeld – dat zo iemand tegelijk nog zulke coherente en stijf-formele en bovendien ook nog eens rijmende zinnen kan uitspreken. Toch blijft de zangeres dat doen, tot het eind. Ik weet niet of de tekstdichter, Ilja Leonard Pfeijffer, het zo bedoeld heeft, maar al snel wordt dit merkwaardige procedé vanzelf ongeloofwaardig, en daardoor ook wel weer grappig – op de wijze waarop Drs. P of De Schoolmeester grappig is. Uitgeput, versuft, verblind, reddeloos verloren, tot aan de liezen in de sneeuw – en wat zegt de zangeres? “Het enige wat ik aan mijn bestaan nog toevoeg / is dat ik wanhopig schreeuw.” Er is nog iets anders geks met dit lied. Het gegeven is droevig en uitzichtloos, maar dat hoor je er helemaal niet aan af. Het lied klinkt vrolijk, en opzwepend, met een steeds sneller ritme en een aanzwellend volume, zeker als de zangeres door haar dichtregels heen is en zich vervolgens enthousiast kan overgeven aan het steeds maar herhalen van haar levensmotto: “Verder, verder, altijd maar verder!” Dit is dus een lied met twee gezichten. We horen de laatste noodkreet van een wanhopig sneeuwmeisje. Maar een buitenlander, die de tekst niet kan verstaan, zou gemakkelijk kunnen denken dat hij naar een opwindend dansnummer luistert. Of naar een vakbondslied, dat massaal meegezongen kan worden: “Verder, verder!” Of naar een supporterslied voor op de tribune, met lekker veel trommels erbij – voor, zeg, voetbalclub FC Vooruit. Verder, verder, altijd maar verder! Redline Music
Taaltest Taaladviesdienst A. Test uw spellingkennis 1. a. dinsdag jl b. dinsdag jl. c. dinsdag j.l. 2. a. Dokkummer b. Dokkumer c. Dokummer 3. a. orthopaedie b. orthopedie c. ortopedie 4. a. semi indirect b. semiindirect c. semiindirect 5. a. Vaderdagcadeau b. vaderdagcadeau c. Vaderdagkado B. Vergroot uw woordenschat 1. gambaa. dans b. garnaal c. vechtsport 2. jambalaya a. dans b. gerecht c. tropisch insect 3. mamba a. dans b. gifslang c. muziekinstrument 4. samba a. dans b. hert c. vechtsport C. Zoek de fouten 1. Toen de pijn in haar hemstring onverdraagzaam was geworden, had ze gezondheidssite’s op het hele wereldwijde web uitgepluisd om de dichtsbijzijnde osteopaat of chiroparctor te vinden. 2. Daarnaast had ze na ampere overwegingen ook besloten bij haar exman te rade te gaan, die als Arboarts alles van erchonomisch verantwoord meubulair afwist. D. Wie zei wat? 1. De hel, dat zijn de anderen. 2. Ik denk, dus ik ben. 3. Toeval is logisch. 4. Tussen droom en daad staan wetten in de weg. Kies uit: a. Johan Cruijff, b. René Descartes, c. Willem Elsschot, d. JeanPaul Sartre De antwoorden vindt u op bladzijde 179 van dit nummer. Horstlog Verlanglijstje Ik lees in een stukje van de taalkundige Marc van Oostendorp op het weblog Neder-L dat Linde van den Bosch afscheid heeft genomen als algemeen secretaris van de Nederlandse Taalunie, en dat ze bij die ge- legenheid een toespraak heeft gehouden. In die toespraak moet ze een paar belangrijke taalpolitieke onderwerpen voor de komende jaren genoemd hebben. Zeg maar een soort verlanglijstje. Marc van Oostendorp is het heel erg met haar eens. Hij is zelfs van plan om politici van alle politieke partijen een brief te sturen om hun dit verlanglijstje in te peperen. En hij gaat ons op de hoogte houden van de antwoorden die hij krijgt. In het algemeen zijn verlanglijstjes van aantredende kopstukken natuurlijk veel interessanter dan die van vertrekkende, maar ik zal toch de punten noemen die Van Oostendorp zo in vuur en vlam gezet hebben: 1. Wie bepaalt hoe we iets moeten schrijven? Zijn daar normen voor en wie bepaalt die? 2. Studenten kunnen niet meer spellen, geen fatsoenlijke zin meer formuleren. Wie doet daar iets aan? 3. Blijft het Nederlands wel een taal van de wetenschap? 4. Moeten we ons wapenen tegen het oprukkende Engels? 5. Groeien het Nederlands in Nederland, Vlaanderen en Suriname uit elkaar? Is dat erg? 6. Wat betekent dat voor het Standaardnederlands? Ik ben, laat ik het maar eerlijk zeggen, verrast door de reactie van Van Oostendorp. Ik houd hem namelijk voor een verstandig man. Eerst dacht ik aan ironie, maar bij nader inzien geloof ik dat hij het meent. Bovenstaand lijstje getuigt, punt voor punt, van het soort oppervlakkige apenliefde voor de Nederlandse taal dat je veel tegenkomt bij mensen die weigeren zich van de feiten op de hoogte te stellen of over de zaken langer dan drie minuten na te denken. Perfect geschikt om in volle zalen de handen op elkaar te krijgen, maar zo wereldvreemd dat je er niks mee kunt beginnen. Nou ja, behalve dan brieven sturen naar parlementariërs. Het antwoord op de meeste vragen is ontkennend, of je nu hoog of laag springt. En daar gaan de brieven van Van Oostendorp ook niets aan veranderen. (Ik blijf een beetje twijfelen; zou hij het toch ironisch bedoelen?) En dan vraag 2 van Van den Bosch. Haar “niet meer” impliceert dat het vroeger anders was. Het is, dunkt me, volksverlakkerij om het zo voor te stellen. Het moge waar zijn dat van de honderd studenten er tegenwoordig slechts tien behoorlijk schrijven en spellen. Maar het is niet zo dat de overige negentig vroeger beter schreven en spelden. De waarheid is dat die overige negentig er vroeger gewoon niet waren. De oplossing van het probleem, als het dat is, is simpel: stuur die negentig naar huis. Maar dit paardenmiddel lijkt me erger dan de kwaal. Dan is het zaak om je verlies te nemen, en de prijs te betalen die democratisering van het onderwijs kost. Ik denk dat er in ons hoger onderwijs nog precies evenveel studenten fatsoenlijk schrijven en spellen als vijftig jaar geleden; maar destijds bepaalden zij het beeld, en tegenwoordig, door de toevloed van studenten, moet je ze met een kaarsje zoeken in de menigte. Een paar jaar geleden hadden we een voorzitter van de HBO-raad die in ernst ervoor pleitte dat 70% van de jongeren naar het hoger onderwijs zou doorstromen. Alsof je zou kunnen zeggen dat de meeste mensen veel langer zijn dan het gemiddelde. Als 70% naar het hoger onderwijs gaat, dan is dat logisch noodzakelijk niet langer ‘hoger’, oftewel: dan daalt het niveau. Maar hier zou Linde van den Bosch natuurlijk terecht kunnen vragen: is dat erg? Joop van der Horst Het stukje van Marc van Oostendorp is te vinden op http://tinyurl.com/horstlog o n z e t a a l 2 0 1 2 • 6 175
Page 1 and 2: M a a n d b l a d va n h e t G e n
Page 3 and 4: 152 Jaap Meijers en Josine Schuilen
Page 5 and 6: dezelfde naam als een vriendje van
Page 7 and 8: Eetspreuken [1]: Mahlzeit! JAN A. V
Page 9 and 10: To kick the bucket JANTJE E. BAZUIN
Page 11 and 12: Foto: Nationale Beeldbank / Stoverf
Page 13 and 14: Een op de veertien kinderen - dat i
Page 15 and 16: zegt ze, maar in intake- en sollici
Page 17 and 18: Maar waarom beweert de ANS dan dat
Page 19 and 20: ijzinsvolgorde, inclusief het woord
Page 21 and 22: GedachtelooS Dat begrip ‘bewustzi
Page 23 and 24: Foto: Wikimedia Commons ken tikte i
Page 25: naschrift jannemieke van de Gein Bo
Page 29 and 30: Taal geregeld De ‘Geregeld’se
Page 31 and 32: Frank Jansen Er zijn taalkwesties w
Page 33 and 34: Raymond Noë ‘InZicht’ licht u
Page 35 and 36: een retrograde woordenboek. Prisma,

Een goede naam voor de betere boekhandel - Genootschap Onze ...

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?