Een goede naam voor de betere boekhandel - Genootschap Onze ...

Frank Jansen
Er zijn taalkwesties waarover heel verschillend
kan worden gedacht. Taalkundige Frank Jansen
behandelt iedere maand zo’n kwestie, en nodigt
iedereen uit te reageren.
Onlangs hebben feministen in
Zweden voorgesteld de persoonlijke
voornaamwoorden
han (‘hij’) en hon (‘zij’) te vervangen
door het sekseneutrale hen. Op deze
manier hopen ze ongewenst sekseonderscheid
in de kiem te smoren. Het
Nederlands beschikt met hij/zij, hem/
haar en zijn/haar eveneens over seksespecifieke
voornaamwoorden; is ook
onze samenleving gebaat bij een sekseneutrale
term?
VOORSTANDER
Het zou eens tijd worden! De impliciete
boodschap van aparte voornaamwoorden
is immers dat het geslacht het allerbelangrijkste
verschil tussen mensen is.
Dat is niet alleen onterecht, maar zet
ook de deur wijd open voor discriminatie.
Zij lijkt wel evenwaardig aan hij,
maar dat is niet zo. Zij is alleen voor
vrouwen, hij voor iedereen. Dat blijkt
bijvoorbeeld uit de verwijzing naar
niemand in ‘Niemand wist waar hij zijn
auto had geparkeerd.’ Als we horen:
‘Niemand wist waar zij haar auto had
geparkeerd’, kunnen we zij en haar
maar moeilijk op niemand betrekken.
Antwoorden Taaltest
(zie pagina 175)
A. Spelling
1. b. dinsdag jl.
2. b. Dokkumer
3. b. orthopedie
4. c. semi­indirect
5. b. vaderdagcadeau
B. Woordenschat
1. b. garnaal
2. b. gerecht
3. b. gifslang
4. a. dans
C. Zoek de fouten
1. hamstring, onverdraaglijk, gezondheidssites,
uitgeplozen, dichtstbijzijnde, chiropractor
2. daarnaast­…­ook is dubbelop; ampele,
arboarts­(eventueel arbo-arts),­ergonomisch,
meubilair
D. Extra
1d, 2b, 3a, 4c
Hom of kuit
Zijn sekseneutrale voornaamwoorden
een goed idee?
Kortom, door zij en haar worden vrouwen
weer eens als bijzondere gevallen
apart gezet.
Daar komt bij dat we met een sekseneutraal
persoonlijk voornaamwoord in
het dagelijks leven nooit meer gênante
fouten hoeven te maken als:
- Doe doe doe doe wat lacht ze al leuk!
- Het is wel een jongen hoor.
Welke nieuwe vorm verdient de voorkeur?
In ieder geval niet hij/zij, de Nederlandse
variant van het Amerikaanse
(s)he: die is onuitspreekbaar, en heeft
de ambtelijke uitstraling van een formulier
waarin we zelf een keuze kunnen
maken. Vij is nog vrij voor ‘hij/zij’ en
zaar voor ‘zijn/haar’; beide woorden
passen ook keurig in het systeem.
TEGENSTANDER
Invoering van vij en zaar zal veel inspanning
vergen van schoolfrikken en
taalpolitie. Zeker als we ons realiseren
dat de verandering van het simpele
voornaamwoordje gij in u al enkele eeuwen
in beslag nam. En dat is wel veel
gevraagd voor een nutteloze maatregel.
Achter het Zweedse voorstel zit het volgende
idee. Als een kind die aparte
voornaamwoorden leert, wordt het (!)
ertoe aangezet om voor alles rekening
te houden met het sekseonderscheid.
Omdat het gevolg onwenselijk is, wordt
de oorzaak bestreden. Deze opvatting is
echter betwistbaar. Als we geen behoefte
hadden aan onderscheid tussen de
seksen, zouden we sekseneutrale vor-
Uitslag vorige stemming
men gebruiken. Die bestaan namelijk
ook nu al. Denk bijvoorbeeld aan het
aanwijzend voornaamwoord die: ‘Hij
lacht en zij huilt’ is goed te vermijden
met ‘Die lacht en die huilt.’ Maar zo willen
we dat niet zeggen.
Je zou ook verwachten dat er vaak
met onzijdige woorden zoals het en dat
naar personen wordt verwezen als dat
mogelijk is: ‘Dat jongetje daar in dat
roze speelpakje, het lijkt me niet gelukkig.’
Maar dat zeggen we niet, wel: ‘Dat
jongetje daar in zijn roze speelpakje, hij
lijkt me niet gelukkig.’
Er is wel een verband tussen het
voorkomen van aparte voornaamwoorden
voor de seksen en het pernicieuze
onderscheid blijven maken tussen mannen
en vrouwen, maar dat is andersom.
Omdat we het man-vrouwonderscheid
belangwekkend vinden, hebben we
aparte voornaamwoorden. Vij en zaar
zullen dus nooit tot grotere gelijkheid
van mannen en vrouwen leiden.
Wat vindt u ervan?
Zijn sekseneutrale voornaamwoorden
een goed
idee?
Geef voor 3 juli uw mening op onze
website: www.onzetaal.nl/homofkuit.
Of stuur een briefkaart met ‘Sekseneutrale
voornaamwoorden zijn een
goed idee’ of ‘Sekseneutrale voornaamwoorden
zijn geen goed idee’
naar de redactie van Onze Taal,
Raamweg 1a, 2596 HL Den Haag. In
de volgende aflevering de uitslag.
Er zijn kinderen die al op twee­en­een­halfjarige leeftijd het risico lopen op een taalachterstand
en toch door hun ouders niet naar de voor­ en vroegschoolse educatie mogen
(vve – wat vroeger voorschoolse opvang heette). Is het wenselijk om die vve dan met een
boete af te dwingen? Daarover ging het in de vorige aflevering van ‘Hom of kuit’.
Het merendeel van de inzenders (100, oftewel 75%) vindt het onwenselijk om mensen
op die manier onder druk te zetten; 35 van hen (25%) zien er wel wat in. Veel tegenstanders
verklaren zich überhaupt tegenstander van dwang. Anderen zien niet graag dat de
overheid zich bemoeit met opvoedingszaken.
De voorstanders benadrukken vooral dat het doel van de maatregel belangrijk is.
Ten slotte zijn er ook lezers die aarzelen bij onderwijs aan peutertjes. Een vve­begeleider
schrijft: “Wij werken met een ontwikkelingsgerichte methodiek waarbij kinderen op
álle gebieden, maar vooral op taalgebied, spelenderwijs gestimuleerd worden in hun
ontwikkeling. (…) De peuter speelt alleen maar, wíj houden de ontwikkeling bij.”
o n z e t a a l 2 0 1 2 • 6
179