Een goede naam voor de betere boekhandel - Genootschap Onze ...

More documents

Recommendations

Info

Middelbare scholieren leggen het af tegen basisschoolleerlingen als het gaat om werkwoordspelling. Tot die conclusie kwam Jannemieke van de Gein anderhalf jaar geleden in een spraakmakend artikel in OnzeTaal. Twee Tilburgse docenten deden nieuw onderzoek, en dat leidde tot heel andere inzichten. Tom Borsten DOCENT NEDERLANDS KONING WILLEM II COLLEGE Bas Jongenelen DOCENT NEDERLANDS FONTyS LERARENOPLEIDING TILBURG ‘Zij verbaasdt zich’ Middelbare scholieren spellen wél beter dan basisschoolleerlingen In september 2010 schreef Jannemieke van de Gein in Onze Taal in haar artikel ‘Komd een kind van de basisschool’ dat de vaardigheid in het spellen van werkwoorden in het voortgezet onderwijs afneemt ten opzichte van het basisonderwijs. 77% van de teksten die door leerlingen uit groep 8 geschreven zijn, zijn geheel foutloos, terwijl dit bij slechts 40% van de eindexamenleerlingen havo en vwo het geval is. Het waren cijfers die begrijpelijkerwijs nogal wat stof deden opwaaien. Veel media besteedden er diezelfde maand aandacht aan, maar ook daarna werd het onderzoek vaak aangehaald. Het vormde bijvoorbeeld een van de pijlers van een onderzoek van de Nederlandse Taalunie, getiteld ‘Ze kunnen niet meer spellen’, en ook onlangs speelde de discussie over het spelvaardigheids- onderwijs weer op nadat Van de Gein aan het woord was gekomen in Nrc.next. Er wordt dus behoorlijk wat belang gehecht aan dat onderzoek, maar hoe terecht is dat? Laten we eerst eens kijken hoe haar onderzoek van toen in elkaar zat. appelS met peren Van de Gein vergeleek de werkwoorden van leerlingen uit groep 8 van de basisschool met die van leerlingen uit de havo- en vwo-eindexamenklassen. De werkwoorden kwamen allemaal uit opstellen die ze zelf hadden geschreven, dus niet uit toetssituaties waarin vaak 172 o n z e t a a l 2 0 1 2 • 6 de ‘instinkers’ aan de orde komen. Was die keuze wel zo handig? Voor de basisschoolleerlingen was duidelijk dat spelfouten in hun opstellen hun aangerekend zouden worden, maar was dat bij de middelbare scholieren ook het geval? En: hoe zit het met samengestelde zinnen? Leerlingen uit groep 8 gebruiken die waarschijnlijk veel minder en maken dan ook minder fouten als ‘Weet je wel wat dat allemaal inhoud?’ (moet natuurlijk zijn: ‘inhoudt’). Bovendien: leerlingen die zelf hun werkwoorden mogen bepalen, zullen misschien bepaalde vormen achterwege laten. Door opstellen te onderzoeken vergelijk je kortom appels met peren. Een toets met werkwoorden die voor iedereen hetzelfde zijn, geeft volgens ons een veel betrouwbaarder beeld van de praktijk. In september en oktober 2011 hebben wij op vier scholen voor voortgezet onderwijs en vier scholen voor basisonderwijs (alle acht in Tilburg en omgeving) steeds dezelfde toets afgenomen: twintig zinnen met steeds een werkwoord waar de eindletter(s) van weggelaten is/zijn. De leerlingen hoeven slechts een d, t of dt in te vullen. Enkele voorbeelden: - Ik heb gehoord dat jij naar school loop… - Wor… je broer piloot? Dat is leuk. - Tante Marianne verbaas… zich erover dat ik zo goed kan spellen. - Kees ligt zo lang in de zon, dat hij helemaal verbran… - Bianca verhuis… binnenkort naar een andere stad. In totaal hebben we 2266 leerlingen getoetst. Gezamenlijk maakten zij 14.482 fouten, wat neerkomt op een gemiddelde van 6,3 fouten. Leerlingen uit groep 8 maken verreweg de meeste fouten (8,1 gemiddeld) en leerlingen uit 6-vwo de minste (2,3 fouten). Groep 8 basisschool gemiddeld groep 8 8,1 Voortgezet onderwijs gemiddeld klas 1 7,8 klas 2 6,7 klas 3 7,5 4vmbo 7,1 4havo 6,2 5havo 5,3 4vwo 3,5 5vwo 3,3 6vwo 2,3 Het spellingniveau stijgt naarmate het schooltype hoger is, én naarmate de kinderen ouder zijn. Ook de leerlingen in 4-vmbo doen het beter dan die in de gemêleerde brugklassen. Zij hebben in die vier jaar op school duidelijk beter leren spellen. Onze resultaten spreken die van Jannemieke van de Gein dus volstrekt tegen. Foto: Anda van Riet
naschrift jannemieke van de Gein Borsten en Jongenelen roeren een heikel punt aan: het criterium dat je hanteert om een uitspraak te doen over iemands spelvaardigheid. Hun criterium is de toetsscore, het mijne is de praktijk van het schrijven. “Appels met peren”, vinden zij, want “leerlingen die zelf hun werkwoorden mogen bepalen, zullen misschien bepaalde vormen achterwege laten”. Als hiermee wordt bedoeld dat scholieren in eigen werk weinig ‘instinkers’ produceren, hebben ze gelijk. De talige werkelijkheid grossiert niet in ‘instinkers’, maar een toets kan niet zonder en is daardoor moeilijker. Alleen, hoe ‘makkelijk’ het schrijven van een tekst zonder werkwoordfouten in vergelijking ook is, havisten en vwo’ers slagen er toch echt minder goed in dan achtstegroepers. De suggestie dat dat de schuld is van samengestelde zinnen, is niet meer dan dat: een suggestie. Empirische ondersteuning ontbreekt, en in mijn data vind ik die ook niet. Verder menen Borsten en Jongenelen dat het oneerlijk is om de prestaties van achtstegroepers te vergelijken met die van eindexamenkandidaten, omdat de eersten wél wisten dat ze op de werkwoorden afgerekend zouden worden, en de laatsten misschien niet. Mag ik hieruit opmaken dat zij de zwakke prestaties van de eindexamenkandidaten vergoelijken? Hoe dat ook zij, de examinandi wisten het wél. Het eindcijfer voor het schoolexamen schrijfvaardigheid is een gewogen gemiddelde van een cijfer voor ‘inhoud’ en een cijfer voor ‘taal’. En dat meegewogen taalcijfer werd 48 procent van de eindexamenkandidaten noodlottig. Rest de vraag hoe het mogelijk is dat leerlingen die op toetsen goed scoren, het er in de praktijk van het schrijven slechter vanaf brengen dan achtstegroepertjes. Veelzeggend in deze context lijkt mij het feit dat het kennelijk nodig is om zelfs eindexamenkandidaten erop te wijzen dat werkwoordspelling ‘meetelt’. In het basisonderwijs hoeft dat niet. Daar weten de zevende- en achtstegroepers dat de werkwoorden meetellen, altijd, met als gevolg dat ze doorlopend oefenen met het in praktijk brengen van het geleerde. Zo niet, begrijp ik, in het voortgezet onderwijs. Daar tellen de werkwoorden ook weleens níét mee. Geen doorlopende praktijkoefening dus. Zit ’m misschien daar de kneep? a Haha! Van Aaf tot z Onlangs betrapte ik mezelf erop dat ik in een e-mail twee keer het woord haha! had gebruikt. Of is haha! eigenlijk wel een woord? Even uitleggen waarom ik überhaupt aan haha! doe. Ik heb er een hekel aan als mensen hun mails en sms’en doorspekken met :-) en ;-(. Ten eerste omdat ik het armoedig vind om je emoties door leestekens te laten uitdrukken, en ten tweede omdat ik altijd zo lang moet staren, eventueel met een gekanteld beeldscherm: is dat nou een lachend of een pruilend mondje? En knipoogt dat verdrietige gezichtje nou? – wat verwarrend. Haha! vind ik dan een beter alternatief; je begrijpt meteen wat er staat en het is tenminste nog een woord. Een soort woord, in ieder geval. Soms schrijf je nu eenmaal iets op waar je in het dagelijks leven een ironische toon bij zou aanslaan of een grappig gezichtje bij zou trekken, en dat kan niet in een mail. Dus dan schrijf ik, om duidelijk te maken dat ik het allemaal zo ernstig niet meen, haha! achter een zin. Maar: enig zoeken in mijn correspondentie van de laatste tijd wijst uit dat ik bijna dagelijks een e-mail verstuurd heb waarin ik haha! gebruik. Dat vind ik veel. Uit verdere analyse blijkt dat ik haha! vooral in mails aan kennissen en werkrelaties gebruik, en minder in mails aan vrienden. Blijkbaar veronderstel ik dat vrienden mijn wrange humor wel begrijpen, maar dat mensen die iets verder weg in mijn sociale cirkel zitten, bij elke poging tot leuk doen er hardhandig op gewezen moeten worden dat dit grappig bedoeld is, middels dat dwingende haha! Ook gebruik ik haha! in antwoord op grappig bedoelde mails van anderen. Iemand stuurt me een eenregelig bericht met een klein mopje erin, en ik schrijf dan ‘Haha!’ terug. En verder niets. Het doet me een beetje denken aan het vaste antwoord van mijn zus in Amerika, als ik haar een foto van mijn kinderen stuur. Dat is altijd, al twee jaar lang, áltijd: “lief!!!!!!!” En “lief!!!!!!!” is natuurlijk wel lief, maar toch ook aan inflatie onderhevig, als je het altijd als reply gebruikt. Ditzelfde geldt in mijn geval voor haha! ‘Haha!’ Dus ik ga ermee stoppen. Want dit kan zo niet langer. Nee, niet haha! Helemaal niet haha, zelfs. Aaf Brandt Corstius (advertentie) Bevoegdheid 1e graad halen? Bij Hogeschool Utrecht kunt u doorstuderen voor een Master of Education Nederlands. Kom naar een van de open dagen of kijk op www.masters.hu.nl/nederlands voor meer informatie. ER VALT NOG GENOEG TE LEREN o n z e t a a l 2 0 1 2 • 6 173
Page 1 and 2: M a a n d b l a d va n h e t G e n
Page 3 and 4: 152 Jaap Meijers en Josine Schuilen
Page 5 and 6: dezelfde naam als een vriendje van
Page 7 and 8: Eetspreuken [1]: Mahlzeit! JAN A. V
Page 9 and 10: To kick the bucket JANTJE E. BAZUIN
Page 11 and 12: Foto: Nationale Beeldbank / Stoverf
Page 13 and 14: Een op de veertien kinderen - dat i
Page 15 and 16: zegt ze, maar in intake- en sollici
Page 17 and 18: Maar waarom beweert de ANS dan dat
Page 19 and 20: ijzinsvolgorde, inclusief het woord
Page 21 and 22: GedachtelooS Dat begrip ‘bewustzi
Page 23: Foto: Wikimedia Commons ken tikte i
Page 27 and 28: Taaltest Taaladviesdienst A. Test u
Page 29 and 30: Taal geregeld De ‘Geregeld’se
Page 31 and 32: Frank Jansen Er zijn taalkwesties w
Page 33 and 34: Raymond Noë ‘InZicht’ licht u
Page 35 and 36: een retrograde woordenboek. Prisma,

Een goede naam voor de betere boekhandel - Genootschap Onze ...

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?