Een goede naam voor de betere boekhandel - Genootschap Onze ...

More documents

Recommendations

Info

Duiden en duiding CARL HUIZINGA HENGELO Beduidend vaker dan tot voor kort duikt het tweetal duiden en duiding op, vooral in radiointerviews (‘Hoe moeten wij dit verschijnsel duiden?’ en ‘Wat is uw duiding van dit gebeuren?’). Aan de ene kant is het natuurlijk mooi dat die plechtige woorden, die enigszins in de vergetelheid waren geraakt, in ere worden hersteld, maar dat gebeurt dan helaas vaak door interviewers die graag indruk willen maken op geïnterviewden. Het riekt naar ijdel taalgebruik en naar gewichtigdoenerij. “Sluit in 14 seconden” MARK VAN DE STEEG SAINTLOUIS (FRANKRIJK) Het is mij niet alleen opgevallen dat het achtuurjournaal via internet alleen nog maar met reclame vooraf bekeken kan worden – reclame die niet vooruitgespoeld of overgeslagen kan worden – maar ook dat erbij staat aangegeven dat het spotje “in een aantal seconden” voorbij is. In dus, in plaats van het volgens mij correcte voorzetsel over. Wellicht komt dat door de invloed van het Engels (“This ad closes in x seconds”), of ik moet me vergissen. Verder staat er een spatie waar die niet zou moeten, namelijk tussen Ster en advertentie. Daar zou toch minstens een liggend streepje tussen moeten … of vergis ik mij hier nu ook al? Ik bedoel RENé APPEL AMSTERDAM Taalergernissen Hoort of ziet u taalverschijnselen die u lelijk, verwerpelijk, leuk, nieuw of anderszins opmerkelijk vindt? Laat het ons dan weten. Liefst per e-mail (redactie@onzetaal.nl, met vermelding van uw adres) of anders per reguliere post (Redactie Onze Taal, Raamweg 1a, 2596 HL Den Haag). Ieder tijdperk heeft zo zijn eigen stopwoordjes. In de jaren zeventig kwam vooral in hippiekringen weetjewel in de mode, nog altijd onovertroffen lijzig uitgesproken door Kees van Kootens creatie Koos Koets. Populair werden ook weetje en ofzo. Het laatste diende oorspronkelijk om onzekerheid of twijfel aan te geven, maar als echt stopwoord werd het vooral gebruikt als ‘opvuller’. 180 o n z e t a a l 2 0 1 2 • 6 Woonachtig SEM LAPORT (12 JAAR) MIDDELBURG Dat het Nederlands een heleboel rare woorden kent, is bij ons allemaal bekend, maar één woord slaat alles: woonachtig. Volgens het woordenboek betekent dat “wonend, gevestigd”. Ik zou dat natuurlijk klakkeloos kunnen aannemen, maar als ik dat zou doen, had ik dit stukje niet geschreven, dus ga ik dit woord eens onder de loep nemen. Eerst kijk ik in Van Dale bij wonen. Dat staat voor “zijn woning hebben”. Als -achtig achter een werkwoord is geplaatst, dan betekent het normaal gesproken: “(al te zeer) geneigd tot het verrichten van het door het werkwoord genoemde”, met als voorbeelden onder meer: babbelachtig, roofachtig, schrikachtig, treuzelachtig, vernielachtig en zwijgachtig. Als ik nu de verzamelde informatie eens beter bekijk, kom ik tot de conclusie dat Gesignaleerd In de tweede helft van de jaren negentig heeft zegmaar zijn intrede gedaan, en in de jaren nul van deze eeuw is ikbedoel als stopwoord aan een flinke opmars begonnen. Terwijl het oorspronkelijk bedoeld (!) is als introductie op een uitleg over een voorgaande zin of voorgaande zinnen, wordt het tegenwoordig steeds meer zomaar ergens ingevoegd in een stroom spraak. Het stopwoord heeft een goede ambassadrice gevonden in tennisster Michaëlla Krajicek. In het programma Dewerelddraaitdoor gebruikte ze in een kleine halve minuut drie keer ikbedoel. Nadat presentator Matthijs van Nieuwkerk zijn enthousiasme had geuit over Krajiceks terugkeer in de tophonderd, reageerde ze: “Jazeker, ik bedoel, het is eigenlijk een goed jaar geweest uiteindelijk.” woonachtig zou moeten betekenen: ‘hij woont zo ongeveer’. Wie zegt ‘Hij is woonachtig in Den Haag’, zegt dus eigenlijk: ‘Hij woont in Den Haag, tenminste, het is maar wat je wonen vindt, ik zou het persoonlijk niet wonen willen noemen.’ Als dat tegen mij gezegd zou worden, zou ik dat niet bepaald als een compliment zien. Safeguarden RUUD POORTIER RIJSWIJK Ingrid Strouken, directeur van het Nederlands Instituut voor Volkscultuur en Immaterieel Erfgoed, wil ons erfgoed naar eigen zeggen “safeguarden”, zo stond begin april te lezen in NRCHandelsblad. Als ze nu eens begon met het bewaren van het immateriële erfgoed van de Nederlandse taal? Of ze ooit nog Wimbledon zal winnen? “Ja, ik bedoel, die droom is nog niet verloren. Ik ben, net als je al zei, pas 22, ja, ik bedoel, mijn coach die ik nu heb, als iemand me naar Wimbledon kan brengen, dan is hij het wel.” De bloedbad COR NELISSE ROTTERDAM In de Metro van 3 mei stond een paginagrote advertentie voor een tvprogramma van BNN over de Slag om Arnhem in 1944. Die slag zou, zo meldt de advertentie, uitlopen op “een bloedbad die zijn weerga niet kent”. Debloedbad: foutje of bewuste keuze om aan te sluiten bij de jonge doelgroep? Tennisster Michaëlla Krajicek: “… ik bedoel …”
Raymond Noë ‘InZicht’ licht u in over nieuwe boeken, congressen en lezingen in taalkundig Nederland en België. Vermelding in deze rubriek betekent niet dat de redactie ze aanbeveelt. Voor een zo volledig mogelijk beeld hebben wij ook uw hulp nodig. Weet u iets waarvan u denkt dat het in deze rubriek thuishoort, laat het ons dan weten. Verschijningsdata en prijzen onder voorbehoud. ta altoerISme OnzeTaalauteur Gaston Dorren schildert in zijn boek Taaltoerisme karakteristieke portretjes van maar liefst 53 Europese talen, van het Azerbeidzjaans tot het Iers, en van het Spaans tot het Samisch uit Lapland. Die portretten bestaan niet uit een dorre opsomming van eigenschappen, maar nemen eerder een bepaalde eigenschap of eigenaardigheid als uitgangspunt. Zo gaat het bij het Zweeds over de informalisering van deze taal, bij het Spaans over de snelle uitspraak ervan, en bij het Faeröers over de moeilijkheidsgraad. Het zijn korte kennismakingen, waarin de lezer een eerste indruk krijgt van de taal in kwestie. Sommige stukjes in het boek zijn geschreven door Jenny Audring. Zie ook het artikel in het aprilnummer van OnzeTaal, en de lezersaanbieding op blz. 176. Taaltoerisme.Feitenenverhalenover53europesetalen is een uitgave van Scriptum en kost € 16,– (ingenaaid, 175 blz.). ISBN 978 90 5594 886 4 InZicht Lucebert en het Nederlands Ton den Boon is behalve hoofdredacteur van de grote Van Dale ook kunst en poëzieliefhebber. In zijn Zolangdelijmnietloslaat komen die drie belangstellingsgebieden – taal, poëzie en beeldende kunst – samen: het boek gaat over de taal van de dichterschilder Lucebert. Lucebert (eigenlijk L.J. Swaanswijk, 19241994) was een dubbeltalent: hij had succes als beeldend kunstenaar (aanvankelijk sterk geïnspireerd door de Cobrabeweging van Appel, Corneille en Constant), maar zijn grootste faam verwierf hij toch als dichter en voorman van de roemruchte Vijftigers, waartoe onder anderen ook Claus, Campert, Kouwenaar en Vinkenoog behoorden. Als zodanig heeft hij veel invloed gehad op de Nederlandse dichtkunst, en op een bescheidener schaal ook wel op de Nederlandse taal. Die invloed speelt zich vooral buiten de naslagwerken af, zo blijkt uit Den Boons boek. Onder de vele lemma’s in de grote Van Dale zijn geen door Lucebert gemunte woorden te vinden, maar wel worden regels uit zijn werk aangehaald als voorbeeldzin. Zo vinden we bijvoorbeeld bij neger “er is een grote norse neger in mij neergedaald”, en bij waarde het bekende aforisme “alles van waarde is weerloos”. De hoofdmoot van Den Boons boek bestaat uit een inventarisatie van dergelijke bekende regels uit Luceberts werk, zoals “een broodkruimel te zijn op de rok van het universum”, “omroeper van oproer” en “overal zanikt bagger”. Ze worden stuk voor stuk vrij uitvoerig toegelicht. Behalve aan Luceberts zinnen besteedt Zolangdelijmnietloslaat ook aandacht aan zijn opvallende woorden. Niet alleen de vele nieuwvormingen – spijsgeer, rijmrat, kikkerstar, fluistergeboorte, tochtkruid – komen aan bod, maar ook de archaïsche en anderszins ongewone woorden die hij uit woordenboeken opdiepte, zoals meeps, vilder, horror en barg. Als Vijftiger verzette hij zich misschien tegen het instituut ‘woordenboek’, zo schrijft Den Boon, maar de inhoud ervan vond hij toch te mooi om niet te gebruiken. Zolangdelijmnietloslaat is geïllustreerd met tekeningen van Lucebert. Het is verschenen ter gelegenheid van de tentoonstelling Opendekooienvandekunst in het Cobra Museum in Amstelveen, waarin het beeldende werk van Lucebert centraal staat. Te zien tot en met 9 september. Zolangdelijmnietloslaat is verschenen bij De Weideblik en kost € 17,50 (ingenaaid, 72 blz.). ISBN 978 90 77767 34 4 nederlandS-turkS Woordenboeken Nederlands Turks zijn er al jaren, maar die waren vooral voor en door Turken gemaakt. In 1995 werd het initiatief genomen voor een vertaalwoordenboekNederlandsTurks bedoeld voor Nederlandstaligen met minimaal basiskennis van de Turkse grammatica. Dat boek is nu, in het jaar van het 400jarig bestaan van de Turks Nederlandse handelsbetrekkingen, eindelijk verschenen. Het bevat circa 30.000 Nederlandse woorden en hun Turkse equivalenten. De lexicale informatie bij de Nederlandse woorden is beperkt gehouden (lidwoord en woordsoort) omdat bijzonderheden als domein, betekenis, meervoud en uitspraak bekend worden verondersteld. De Turkse vertalingen worden voor een groot deel met een of meer voorbeeldzinnen ver duidelijkt. Achter in het fraai uitgevoerde boek is een beknopt grammaticaal compendium van het Turks opgenomen. Er zijn plannen voor een corresponderend woordenboek TurksNederlands. WoordenboekNederlands-Turksvan Gerjan van Schaaik en Mehmet Emin yıldırım is een uitgave van Leiden University Press en kost € 69,95 (gebonden, 1280 blz.). ISBN 978 908 72 8160 1 BelGISche famIlIenamen Mijnfamilienaam,waarkomtdievandaan? van etymoloog en naamkundige Frans Debrabandere behandelt de Vlaamse achternamen van België en NoordFrankrijk. Het boek is gebaseerd op zijn Verklarendwoordenboekvandefamilienamenin BelgiëenNoord-Frankrijk(uit 1993, tweede, herziene editie 2003), maar de inhoud is geheel omgewerkt en wordt in dit nieuwe boek thematisch gepresenteerd. Dit wil o n z e t a a l 2 0 1 2 • 6 181
Page 1 and 2: M a a n d b l a d va n h e t G e n
Page 3 and 4: 152 Jaap Meijers en Josine Schuilen
Page 5 and 6: dezelfde naam als een vriendje van
Page 7 and 8: Eetspreuken [1]: Mahlzeit! JAN A. V
Page 9 and 10: To kick the bucket JANTJE E. BAZUIN
Page 11 and 12: Foto: Nationale Beeldbank / Stoverf
Page 13 and 14: Een op de veertien kinderen - dat i
Page 15 and 16: zegt ze, maar in intake- en sollici
Page 17 and 18: Maar waarom beweert de ANS dan dat
Page 19 and 20: ijzinsvolgorde, inclusief het woord
Page 21 and 22: GedachtelooS Dat begrip ‘bewustzi
Page 23 and 24: Foto: Wikimedia Commons ken tikte i
Page 25 and 26: naschrift jannemieke van de Gein Bo
Page 27 and 28: Taaltest Taaladviesdienst A. Test u
Page 29 and 30: Taal geregeld De ‘Geregeld’se
Page 31: Frank Jansen Er zijn taalkwesties w
Page 35 and 36: een retrograde woordenboek. Prisma,

Een goede naam voor de betere boekhandel - Genootschap Onze ...

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?