Verandering en verloedering - Marc van Oostendorp

verandering en verloedering 19-12-2003 13:51 Pagina 12
sie dat bewust ingrijpen in taal niet lukt. Eeuwenlang hebben schoolmeesters
en taalkundigen gemopperd en geklaagd over de verloedering die ze overal om
zich heen zagen, en ze hebben er op de keper beschouwd nooit iets aan kunnen
doen.
Het omgekeerde is ook waar: sinds taalkundigen ongeveer honderd jaar
geleden constateerden dat de traditionele dialecten aan het verdwijnen waren,
zijn sommigen van hen door roeien en ruiten gegaan om die dialecten te handhaven,
zoals op dit moment ook taalkundigen bezig zijn de honderden talen
op de wereld te behouden die dreigen uit te sterven omdat ze nog maar door
een handjevol mensen – in het Amazonegebied, in Nieuw-Guinea – gesproken
worden. Voorzover dat soort talen en dialecten inderdaad is blijven bestaan,
hebben taalgeleerden geen meetbaar aandeel gehad in dat behoud. Het zijn de
sprekers zelf die hebben besloten de taal aan nieuwe generaties door te geven.
Het vermogen om taal te gebruiken is een van de wezenlijkste eigenschappen
van de mens. Elke maatschappij maakt gebruik van een taal en de manier
waarop een individu taal gebruikt, is verweven en verbonden met de psychologie
van dat individu en de sociologie van de samenleving. Je kunt de manier
waarop taal werkt dan ook waarschijnlijk niet veranderen zonder de menselijke
geest en de maatschappij te veranderen. Taalverandering is een gevolg
van het samenspel tussen individu en samenleving. Verandert de samenleving,
dan verandert ook het individu, en taal past zich aan deze veranderingen aan.
Zelfs als we dat zouden willen, valt daar weinig aan te doen.
R ESPECT
Dit alles hoeft overigens geen reden te zijn om te treuren. In de eerste plaats
omdat er weinig te treuren valt. Anders dan veel taalmopperaars beweren, is
heus niet elke verandering in de taal ook per se een verslechtering, zoals we in
dit boek zullen laten zien. Bovendien: zoals het aardig en prettig is dat mensen
zich verschillend kleden, ja, het zelfs een beetje gênant is als twee gasten op
een feestje precies hetzelfde aan blijken te hebben, zo hoeft ook heus niet elke
taalvariatie alleen maar gezien te worden als een bron van ongenoegen en
ergernis.
Dat wordt in de huidige discussie over normen en waarden weleens vergeten:
dat respect voor verschillen tussen mensen óók een waarde is. Verschillen
12