Verandering en verloedering - Marc van Oostendorp

verandering en verloedering 19-12-2003 13:51 Pagina 46
N EDERLANDSE IDENTITEIT
Hoewel veel mensen dat niet onmiddellijk zullen willen toegeven, zijn wij als
Nederlanders trots op onze taal. Door Nederlands te spreken, laten we zien dat
we behoren tot het kleine, dappere, welvarende landje dat zich ontworsteld
heeft aan het water en dat grote wetenschappers, kunstenaars en sporters
heeft voortgebracht.
De Nederlandse identiteit is moeilijk grijpbaar. De politicus Frits Bolkestein
ziet haar in eigenschappen als moralisme, handelsgeest, planmatige aanpak en
vrijheidsbesef. Een optelsom van deze nobele eigenschappen levert echter nog
niet onmiddellijk de gemiddelde Nederlander op, en het is ook niet duidelijk of
deze eigenschappen ons onderscheiden van een Amerikaan, een Duitser of een
Japanner.
Taal voorziet ons van een mogelijkheid om ons te onderscheiden van de
meeste andere mensen. Deze sociale functie van taal zien we in vele vormen in
de gehele wereld terug. Valt Joegoslavië uiteen, dan valt ook het Servo-Kroatisch
uiteen in het Servisch en het Kroatisch (en, voor sommigen, het Bosnisch).
Nu worden het Servisch en het Kroatisch door de sprekers ervan als
‘verschillende’ talen beleefd en gepresenteerd, hoewel zij in taalkundig opzicht
niet meer van elkaar verschillen dan de taal van Nederland en die van Vlaanderen.
Taalverschillen tussen twee groepen leiden regelmatig tot spanningen,
zoals we kunnen zien aan de geschiedenis van de taalstrijd in België.
Deze voorbeelden zijn gemakkelijk uit te breiden tot een lange lijst die
getuigt van de innige omstrengeling van taal en identiteit. Maar er is nooit vanzelfsprekend
een één-op-éénrelatie tussen taal en identiteit. Een onderscheidende
sociale, culturele of etnische identiteit hoeft niet altijd per se een onderscheidende
taal als tegenhanger te hebben. Een goed voorbeeld zijn de
protestanten en katholieken in Noord-Ierland: beiden hebben het Engels als
moedertaal.
Als onze taal de belangrijkste eigenschap is die Nederlanders met elkaar
verbindt, is het logisch dat wij die taal hooghouden zolang we waarde hechten
aan de Nederlandse identiteit. Die taal moet opgepoetst worden om te kunnen
pronken te midden van de andere, meestal grotere talen in Europa. Wie aan
het Nederlands komt, komt aan Nederland.
46