eigen haard is goud waard.pdf - Belvedere

2 Erfgoed als werkkapitaal
In de Nota Belvedere (1999) wordt het begrip ‘cultuurhistorie’ als volgt omschreven:
‘Cultuurhistorie omvat alle fysieke resten in het landschap van menselijk wonen en
werken. Dat omvat alle gebouwde zaken van woonhuizen en kerken tot kademuren,
archeologische resten en geografische elementen als bijvoorbeeld wegen, sloten of
verkavelingspatronen en groenelementen met een historische betekenis zoals een
oude parkaanleg of de lindes langs de grachten. Bij dat laatste is er een verschil met
natuurbeheer, omdat het hier cultuur met natuurlijke middelen betreft en niet de
natuurwaarden zelf.’ Volgens Belvedere herinnert cultuurhistorie ons aan het feit
dat onze cultuur met al haar facetten en waarden niet slechts op dit moment
bestaat, maar ook een betekenis heeft die decennia of eeuwen terug in de tijd kan
reiken. Cultuurhistorie is daarmee volgens de nota van vitale betekenis, omdat ze
‘de cultuur, de samenleving en het individu, boven het momentane verheft en in de
lange lijnen van de tijd plaatst.’
Heel mooi, maar houdt het ook de schoorsteen rokende? Deze vraag is natuurlijk
het onderzoeken waard. We voelen ons daarin gesterkt door een uitspraak van
de econoom Heertje. ‘Economen die hun werkterrein bewust vernauwen tot de sfeer
van de klinkende munt en het betalingsverkeer, spelen een valse partij, daar zij niet
in geld waardeerbare zaken bij voorbaat ongewogen laten’, aldus professor Heertje
in zijn boek ‘Economie in een notendop’ (2000). De uitspraak van Heertje was heel
lang juist niet van toepassing op het erfgoed. Bij veel restauraties werd vroeger
namelijk niet direct gekeken naar het economische rendement. Als de uitkomst een
fraai gebouw was en de uitvoerende partij was binnen het vrijgemaakte budget
gebleven (lees: daar niet teveel overheen gegaan), dan was de opdracht succesvol
voltooid. Tegenwoordig is er echter meer aandacht voor de middelen die van overheidszijde
worden ingezet. Ze moeten niet alleen effectief worden ingezet, maar
dienen steeds vaker ook in economische zin te renderen, ofwel sober en doelmatig
te worden ingezet.
Op het eerste gezicht lijkt het misschien wel zo veilig als de economische baten
van erfgoed niet in kaart hoeven te worden gebracht en alleen naar de intrinsieke
waarde wordt gekeken. Stel je namelijk voor dat het niet rendeert. Maar het is ook
zeer goed mogelijk dat men zich dan juist tekort doet. Immers, misschien levert het
juist allemaal wel veel geld en werkgelegenheid op? Dat lijkt het geval bij erfgoed en
die veronderstelling vormde de aanleiding voor dit onderzoek. De vraag is dan vervolgens
waar we deze economische bewijslast kunnen vinden.
Erfgoed: als werkkapitaal
13