Untitled

14 Rogier van der Weyden 1400 I 1464
van haar lijden en geloof. Links zien we hoe Maria, in het witte gewaad van de maag­
delijkheid, haar pasgeboren kindje aanschouwt en mediteert. In het midden draagt
zij, uitzonderlijk, het rode gewaad van het lijden en houdt ze haar dode zoon op haar
knieën. Ze drukt haar betraande gezicht tegen het zijne. Rechts verschijnt Christus aan
haar na zijn verrijzenis. Ditmaal vloeien er vreugdetranen. Dit tafereel is opgebouwd als
een Verkondiging, als de voltooiing van wat met de Verkondiging begonnen is. Boven
elke boog zweeft een engel met een kroon en een banderol, die aanduidt dat Maria de
kroon van het eeuwig leven ontvangt om haar beproeving (links), haar trouw (midden)
en haar volharding (rechts). De drie bogen zijn versierd met kleine beeldhouwwerken
die andere facetten van Maria's levensloop voorstellen. Daardoor lijken ze samen een
portaal te vormen in de gevel van een gotische kathedraal. Zoals de retabelkast in de
Kruisafneming, is dit een volstrekt originele ruimtelijke en inhoudelijke vondst van
Rogier.
De Kruisiging van Scheut (El Escorial, Real Monasterio de San Lorenzo) is een geha­
vend paneel. Koning Filips II kocht het in 1555 in het kartuizerklooster van Scheut
nabij Brussel. De kartuizers noteerden bij de verkoop dat dit werk een schenking van
Rogier van der Weyden was geweest. Rogier had persoonlijke banden met de orde.
Zijn zoon Cornelis was sinds 1449 kartuizer in het klooster van Herne. De prior van
dat klooster werd vervolgens prior in de nieuwe vestiging van Scheut, gebouwd om een
miraculeus Onze-Lieve-Vrouwebeeldje te eren. Hier zien we dus een werk dat Van der
Weyden uit eigen beweging en volledig naar eigen zin geschilderd heeft. Daaruit zouden
we kunnen afleiden dat hij graag werkte op groot formaat: dit zijn de enige levensgrote
figuren in heel zijn bewaarde oeuvre. In overeenstemming met het ascetische karakter
van de Kartuizerorde is alles hier herleid tot de essentie: Christus lijdend aan het kruis,
voor een rood doek dat in veertig vierkanten geplooid is en bovenaan een baldakijn
vormt. Het regelmatige plooienraster contrasteert op een wrede manier met de details
van de fysieke marteling. Daarachter zien we een muur van grijze bakstenen. Maria en
Johannes staan in witte gewaden aan de voet van het kruis. Door die kleren zijn ze ge­
makkelijk te verwarren met albasten beelden, waarvan enkel de gezichten en de handen
gepolychromeerd zouden zijn. Zoals alle schilders van zijn tijd polychromeerde Rogier
regelmatig beelden in opdracht. Opnieuw zien we hem dus vernuftig balanceren op
de grens tussen schilder- en beeldhouwkunst, die hem dierbaar was en rijke vondsten
opleverde. Bovendien werd volgens een oude notitie dit schilderij in Scheut afgesloten
met een rood gordijn, dat dus visueel aansloot bij het rode geschilderde doek achter het
kruis. Dit kan geen toeval zijn: in dit, misschien zijn meest persoonlijke werk, speelde
Rogier nogmaals op een geniale manier met de ruimte in en rond zijn schilderij.
•
Rogier van der Weyden,
Miraflorestriptiek,
ca. 1440
BERLIJN, GEMÄLDEGALERIE