Untitled

Piëta, Rogier van der Weyden
Omstreeks 1441, Olieverf op paneel, 32,5 x 4 7,2 cm (beschilderde oppervlakte: ongeveer 31, I x ongeveer 45,8 cm)
BRUSSEL, KONINKLIJKE MUSEA VOOR SCHONE KUNSTEN VAN BELGIË, INV. 35 I 5
De passie van de meester
Ca rel Van Mander schreef in het Schilder-boek ( 1604), het eerste
uitgebreide overzicht van de schilderkunst in de Lage Landen,
over Rogier: "Hij heeft onze kunst enorm verbeterd omdat hij
zowel in ontwerp als in uitvoering een volmaakter uitzicht van
houdingen en composities realiseerde, met de uitbeelding van
de innerlijke verlangens en neigingen van de mens, hetzij triest,
boos of gelukkig, afhankelijk van de eisen van het werk." Rogier
van der Weyden verfijnde het soms brute, bijna expressionisti­
sche realisme van zijn (onderschatte) meester Robert Campin;
in tegenstelling tot Van Eyck, wiens werk altijd een contempla­
tieve sfeer behield waarin hoogstens het vermoeden van een
glimlach op de gezichten te lezen is, gaf hij de meest pijnlijke
emoties weer. Zijn Kruisafneming, relatief gezien een jeugdwerk,
laat weinig toeschouwers onberoerd. Soberder, maar even aan­
grijpend, is een late Pietà, bewaard in Brussel. (Het is een opval­
lend kenmerk van Rogiers late werk dat zijn personages steeds
schraler worden, alsof hij zich de esthetische eisen van het Bour­
gondische hof eigen had gemaakt.) De Pietà of 'het Medelijden' is
een onderwerp dat groeide uit voorstellingen van de Bewening
van Christus. Om de toeschouwer te doen nadenken over het
lijden van Christus, isoleerde men het moment waarop Maria
Epiloog
haar dode zoon op haar schoot houdt. Deze voorstelling is echt
noordelijk en heeft, zoals zoveel in Rogiers oeuvre, te maken
met de intense godsdienstbeleving van de Moderne Devotie.
Hij heeft een belangrijke rol gespeeld in de ontwikkeling van dit
type schilderij. Deze Pietà is speciaal voor de tentoonstelling
De Passie van de Meester in Leuven gereinigd en gerestaureerd.
Daardoor komt de hoge kwaliteit ervan opnieuw helemaal tot
zijn recht. Het is avond op Golgotha, in het doffe licht van de
zonsondergang zijn alle toeschouwers van de terechtstelling
naar huis vertrokken. Alleen Maria, Johannes en Maria Mag­
dalena zijn bij het lichaam van Christus gebleven. Maria drukt
haar door verdriet verkrampte gezicht tegen het gelaat van haar
dode zoon. De schilder heeft ook haar handen ontroerend ex­
pressief gemaakt. Johannes ondersteunt het lijk en legt zijn hand
troostend op Maria's hoofd. Maria Magdalena, hier heel ingeto­
gen donker gekleed, vouwt haar handen en beleeft haar smart
enigszins afgezonderd. De polsen van Christus zijn langer dan
normaal - door het hangen aan het kruis, een detail waar Rogier
oog voor had. Dit schilderij is een voorbeeld van de kwaliteiten
waar Rogier door tijdgenoten het meeste om geprezen en nage­
volgd werd - natuurgetrouwheid en ontroering.
Rogier van der Weyden 1400 I 1464 39