Untitled

voor het kerkinterieur van de Zeven Sacramenten. Dat de Aanbiedings­
miniatuur in de Chroniques de Hainaut volledig opgebouwd is rond het
principe van de gulden snede, kan ook aan gesprekken met de bouw­
meester te wijten zijn. We weten bovendien dat Joes zich gebaseerd heeft
op twee ontwerptekeningen met de heiligen Ambrosius en Augustinus
uit het atelier van Van der Weyden, gemerkt met zijn initiaal R, als
. modellen voor sluitstenen in een gewelf van de Si nt-Waldetrudiskerk
in Herentals. Die sluitstenen zijn nog ter plaatse te bewonderen. Hoe­
wel kunstenaars hun verzameling tekeningen en ontwerpen angstvallig
bewaarden, leenden ze die soms wel degelijk uit aan bevriende kunste­
naars. Er zijn nog andere aanwijzingen van intense contacten tussen
Rogier en kunstenaars uit zijn onmiddellijke omgeving. Dat blijkt uit de
bewogen geschiedenis van een verloren werk van zijn hand.
PUZZELEN AAN EEN ALTAARSTUK
Soms zijn er detectivewerk en een dosis geluk nodig om een kunstwerk
van vijfhonderd jaar geleden opnieuw bijeen te puzzelen. Drie schilde­
rijtjes en een tekening uit verschillende musea zijn alles wat er overblijft
van een groot altaarstuk dat Rogier van der Weyden schilderde voor
een kerk in Brussel.
De mooie Maria Magdalena (Londen, National Gallery) is, zoals de
vrouw in Chevrots Zeven Sacramenten, helemaal verdiept in haar lec­
tuur. Ze is verwant met een lezende Sint-Barbara die aan Robert Cam­
pin wordt toegeschreven, maar ziet er verfijnder uit. Haar afzondering
en concentratie spreken ook uit de halve cirkelvorm die de schilder aan
haar omtrek heeft gegeven. Ze draagt een magnifiek geschilderd olijf­
kleurig overkleed dat gevoerd is met kostbaar eekhoornbont; daaron­
der zien we een nog veel kostbaarder onderkleed van goudbrokaat. Tot
1955 was de achtergrond van dit paneel volledig overschilderd, bij een
restauratie kwam het decor aan het licht. Maria Magdalena zit op een
rood kussen en leunt tegen een kast. Naast haar staat haar symbool, de
zalfpot. Die pot bevatte het kostbare reukwerk waarmee ze de voeten
van Christus heeft verzorgd. Bij de zoom van haar jurk zien we de diepe
rode plooien van de mantel van een verdwenen personage, ook een van
zijn voeten en de leuni ng van een zitbank. Door het raam is een stukje
rivier te zien; een wandelaar op de oever wordt erin weerspiegeld. Ach­
ter haar leunt iemand in een blauwe mantel op een stok. In de andere
hand houdt deze persoon een glanzend bidsnoer.
Het hoofd dat bij dit lichaam past is bewaard ( Lissabon, Fundaçao Cal­
ouste Gulbenkian). Een meesterlijk portret van een oude man toont dat
het hier om Sint-Jozef gaat. Het lichte rood aan zijn slaap wijst erop dat
zijn muts aanvankelijk rood was en lager kwam; Van der Weyden heeft
later voor zwart gekozen en de muts hoger geplaatst. Achter hem zien
we door een venster een toren met waterspuwers en enkele boomtoppen.
Sint-Jozef richt zijn blik op het verdwenen centrum van het schilderij.
Hetzelfde museum bezit een paneeltje van gelijke afmetingen, met het
lieflijke hoofd van een jonge vrouwelijke heilige. Achter haar is een
stukje van een raam te zien, met uitzicht op een rivier - dezelfde rivier
32 Rogier van der Weyden 1400 I 1464
•
•
•
Robert Campin,
Heilige Barbara (in het Heinrich von Werf-altaarstuk),
1438, olieverf op paneel, I 0 I x 4 7 cm
MUSEO NACIONAL DEL PRADO, MADRID
De heilige jozef(?),
Rogier van der Weyden,
olieverf op paneel,
21 x 18,3 cm
USSABON, FUNDAÇÄO
CALOUSTE GULBENKIAN