DE PSYCHOLOGIE VAN DE PERS

More documents

Recommendations

Info

$ve l\atholieke * Journalist$

heden, welke niet in de laatste plaats te wijten zijn aan de ontelbare en niet meer te registreeren meeningsuitingen der dagbladen. Zoodra in het dagbladwezen de groote lijnen in de problemen, welke betrekking hebben op de binnen- en buitenlandsche politiek, verloren gaan, heeft de krant haar psychologische uitwerking verloren. Bij de beoordeeling der psychologische waarde der pers voor den politieken toestand van het oogenblik, moet rekening gehouden worden met twee zeer voorname punten, nl. met de uitwerking van het bericht en met die van het commentaar. Terwijl de opbouw en de inhoud van het commentaar een kwestie is van den journalistiek-politieken wil, werd de behandeling der normen, waaraan een bericht moet voldoen, in den loop der laatste jaren een zeer. voornaam onderdeel der perswetenschap. In haar wordt het grootste deel van alle psychologische wetten van den invloed der krant geconcentreerd. Daarom zullen wij ons in dit artikel hoofdzakelijk bezig houden met de uitwerking van het bericht. Maar vooraf moet nog iets gezegd worden over de verhouding van de krant tot de geestelijke ontwikkeling van den lezerskring. Bij voorbaat staat vast, dat het geestelijke peil van een krant niet hoog genoeg kan zijn. Natuurlijk moet de redacteur van een provinciaal blad, dat in hoofdzaak door middenstanders en door de landelijke bevolking gelezen wordt, het cultureele deel van zijn blad instellen op de geestelijke ontwikkeling van zijn lezerskring. Hij zal bijzondere zorg te besteden hebben aan alles, wat met de streek verband houdt en artikelen moeten brengen over landbouwkundige onderzoekingen en noviteiten. De groote taak van het provinciale blad ligt in de verzorging van de rubriek voor kwesties, die op de streek betrekking hebben, welke rubriek van zeer groote psychologische waarde is voor de inwoners van de provincie en voor hen, die naar de groote steden verhuisd zijn. Maar nooit mag het politieke deel van een provinciaal blad, wat stijl en inhoud betreft, oppervlakkiger dan in de groote bladen behandeld worden. Want de provinciaal is voor politiek minstens even gevoelig en met politieke aangelegenheden even goed op de hoogte als de stedeling. De politieke redacteur van het provinciale blad kan daarom met dezelfde psychologische middelen werken als de redacteur van het groote blad. Het geestelijk verschil tusschen de pers der groote steden en de provinciale krant ligt daarom uitsluitend in de cultureele rubriek. Bij een bespreking van de vraag betreffende de geestelijke ontwikkeling van den lezerskring duikt onwillekeurig het probleem der wisselwerking tusschen krant en lezer op. Voor zoover deze kwestie met dit artikel in verband staat, wil ik er in het kort nader op ingaan. Ons interesseert hierbij vooral de vraag: Is de krant afhankelijk van dè behoefte van den lezer? Zoo ver dit betrekking heeft op het verlangen van den lezer naar nieuws: ja. Met betrekking tot de vorming van den inhoud gedeeltelijk niet meer. De huidige ethiek van de pers kent nog slechts de drie in het begin van dit 2 tr artikel genoemde regels der psychologie van de krant, waarvan de laatste, nl. de geestelijke ontwikkeling van den lezerskring, in bepaalde opzichten nog slechts het overblijfsel van een vroegere functie genoemd kan worden. In werkelijkheid is de psychologische invloed van de krant op den lezer ook in dit punt veel sterker dan de uitwerking van een bepaalde behoefte van den lezerskring op den vorm van de krant. De koopmansbrieven van de 15e en 16e eeuw waren eigenlijk kranten, die voldeden aan het verlangen van de lezers naar nieuws. Bovendien was de inhoud volkomen aangepast aan de verlangens van den abonné, in dit geval den koopman. De keuze van de berichten droeg echter reeds het karakter van een psychologische uitwerking in de beteekenis, welke wij er thans aan geven. Want de berichten waren volkomen afhankelijk van de belangensfeer van den abonné of, om het nog duidelijker te zeggen, van den opdrachtgever. Zoodra deze koopmansbrieven echter vermenigvuldigd werden en voor een breederen lezerskring toegankelijk wer- j den, ontstond reeds het element der beïnvloeding eener meening. Maar deze mogelijkheden werden door den schrijver nog niet opgemerkt en uitgebuit. Hij wilde op de eerste plaats zijn opdrachtgever psychologisch in de gewenschte richting beinvloeden. Toen de uitvinding van de boekdrukkunst een algemeene verspreiding der berichten mogelijk maakte, werd de directe opdrachtgever uitgeschakeld. En daarmede kreeg de krant voor de eerste maal in den nieuwen tijd een psychologischen invloed. Reeds toen, dus in het-begin van de 17e eeuw, zag de overheid de psychologische waarde van het bericht. Zij verbood bv. hier in Holland aan de eerste krantenmenschen berichten te publiceeren over de binnenlandsche politiek. Ook was de publicatie verboden van bepaalde categorieën van berichten uit de Nederlanden zelf. Over het algemeen was slechts het afdrukken van buitenlandsche berichten toegestaan. Evenals bij de koopmansbrieven werd ook nu nog bijna in het geheel geen rekening gehouden met de behoeften der lezers aan bepaalde berichten. Het bericht op zich zelf was het subject, de lezer alleen maar het object. Maar reeds spoedig na het oprichten van de eerste kranten begon de bewuste of onbewuste psychologische formuleering van het bericht, hetgeen reeds op een beïnvloeding van de meening wijst. In het eerste nummer van de „Oprechte Haarlem- i sche Courant", die toen nog onder den naam „Weeckelijkcke Courante van Europa" verscheen, lezen we onder Hamburg 1 January 1655: „De arme stad Bremen werd geweldig verdruckt en heeft tot Stettijn met hare gedeputeerden niet kunnen uytrechten. Terwijle poogen de Sweetsche Donatarissen haer het gantsche Inkomen van de Kercke te benemen." Dit korte bericht is een typisch voorbeeld voor de wijze, waarop de berichtgever de meening kan beïnvloeden. Door de formuleering: „De arme stad Bremen wordt het gevoel van den lezer in een bepaalde richting geleid. Dit kleine voorbeeld be
hoort tot de beginperiode der wilsvormende berichtenpolitiek van de pers. In alle volgende perioden van de geschiedenis van het dagbladwezen wordt dit fenomeen steeds meer het voornaamste bestanddeel van de pers. Eerst in de 19e eeuw vinden we een bepaalde pers, die meent rekening te moeten houden met de wenschen van de lezers, want zij begint het principe „voor elk wat wils" te huldigen. De stichting van het Amsterdamsche blad „Het Nieuws van den Dag" hield verband met de behoefte der bevolking aan een goedkoop blad met een liberaal protestantsche richting. De oprichters van het blad verklaren nadrukkelijk, dat zij aan de behoefte van een bepaalde categorie der bevolking tegemoet willen komen. En toch moest zich ook dit blad richten naar de onvermijdelijke wet van het beïnvloeden van den wil van den lezer. De oorzaak der stichting van dit blad was tenslotte uitsluitend een uitbuiten van een psychologisch gunstig oogenblik. In bepaalde opzichten bleef de wet der psychologische onafhankelijkheid van een blad van den lezerskring van kracht, omdat de redacteur bij het samenstellen van de krant steeds moet zoe ken naar de grootste mogelijke aangrijpingspunten om het doel van zijn berichtenpolitiek te bereiken. Aldus moet de regel betreffende de instelling van de pers op de geestelijke ontwikkeling van den lezer verstaan worden. Het opschrift Thans zullen we de middelen der psychologische uitwerking van de pers bespreken. Een der opvallendste middelen is het opschrift. De kranten van de 17de eeuw kennen geen opschriften resp. „koppen". De psychologische uitwerking lag toen uitsluitend nog in de formuleering van het bericht, zooals we bij het voorbeeld van de „Oprechte Haarlemsche Courant" gezien hebben. De suggestieve kracht van den kop werd eerst in de 19e eeuw op haar juiste waarde geschat. Uit den kop ontstond toen de slagzin. <strong>DE</strong> BEOEFENING <strong>VAN</strong> „ZEITUNGS- WISSENSCHAFT" IN DUITSCH- LAND. Bijgaand aan „De Schouw" ontleend kaartje laat zien, welk een hooge vlucht de Perswetenschap in Duitschland heeft genomen. Do teekens stellen het volgende voor: Instituut voor „Zeitungswissen- © O © © ® Uit het eenvoudige inleidende verhaal ontstond het inzicht, dat het opschrift bepaalde psychologische uitwerkingsmogelijkheden had. Men zag in den kop het instrument van de sensatie of van de wilsvorming, dus een middel, dat voor de berichtenpolitiek hooge waarde had. De samenstelling van den kop is daarom in den loop der jaren voor den redacteur een zeer belangrijke taak geworden. Voor men den kop samenstelt moet men zich schaft" met professor aan een universiteit. Leerstoel met instituut. Cursus in andere instituten. twee dingen realiseeren: 1. Waar ligt de kern van het bericht? en 2. In welke richting moet de lezerskring gedreven worden? Uit de samenvloeiing van deze twee elementen, waaruit de koppen bestaan, hebben zich in de practijk verschillende „koppen-types" gevormd. Ik zal probeeren om aan de hand van één voorbeeld de psychologische uitwerking der verschillende types duidelijk te maken." De inhoud van het bericht is bv. aldus: „Een voetganger zag in een der laatste nachten een taxi, waarin kleedingstukken vervoerd werden. De vreemde lading kwam hem verdacht voor en hij stelde de politie met een en ander op de hoogte. In de Marnixstraat hield een politie-agent de auto aan. Plotseling sprongen twee mannen, die de vlucht namen, uit den wagen. In de taxi bevond zich een aantal heeren- en jongenspakken. De chauffeur werd medegenomen naar het politiebureau. De twee obscure passagiers konden nog denzelfden nacht gearresteerd worden." De eenvoudige kop boven dit bericht zou luiden: „Diefstal van kleeren per taxi". Of iets sensationeeler: „Met een taxi op diefstal". Ook deze kop Plaatsen, waar journalisten, in opleiding bij de universiteit, voordrachten moeten houden. Onderzoekingsinstituut. Cursus, buiten universiteitsverband. Afdeelingen van het „Deutsche Zeitungswissenschaftliche Verband. Onderzoekingsinstituut van het „Deutsche Zeitungswissenschaftliche Verband". is echter nog zuiver zakelijk. Beide koppen hebben geen bepaalde psychologische bedoelingen. Een derde mogelijkheid van het eenvoudige opschrift bestaat nog in een korte tweeregelige inhoudsopgave, ongeveer aldus: „Voetganger ontdekt diefstal van kleeren — vluchtende daders nog denzelfden nacht gearresteerd." Wil de redacteur aan zijn bericht een bepaald opvoedkundig doel verbinden, dan zal hij den kop misschien als volgt formuleeren: „Lofwaardig ingrijpen van een voorbijganger voorkomt een geraffineerde diefstal van kleeren." In dit opschrift ligt een opzettelijke aansporing om verdachte voorvallen aan de politie te melden opgesloten. Wij weten allen nog heel goed, dat een bepaalde pers uit het jongste verleden, uit den tijd, waarin niet de moordenaar, maar de vermoorde de schuldige was, in bovenstaand voorbeeld niet den voorbijganger tot held gepromoveerd zou hebben, maar in den kop een bewonderenden nadruk gelegd zou hebben op het avontuurlijke van de poging tot diefstal. De ethische opvattingen van den huidigen journalist schakelen een dergelijke formuleering echter bij voorbaat uit. We kunnen voor het bovenstaande voorbeeld de volgende „kop-types" construeeren: 1. de refereerende 3
Page 1: OCTOBER 1942 MAANDBLAD VOOR H OFFIC
Page 5 and 6: AUTOTYPIE-, DRIE EN VIERKLEURENCLIC
Page 7 and 8: Drie- en vierkleurendrukcliché's W
Page 9 and 10: uitgevers kunnen zich echter troos*
Page 11 and 12: DE < fCHE iC' HOE HET NIET MOET! 10
Page 13 and 14: ^ ^ B J B B S ^ ^ ^ 1 VAN DE VAKGRO
Page 15 and 16: Vlugger verzending van Periodieken

DE PSYCHOLOGIE VAN DE PERS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?